Surroi: Kosovo and Serbia risk bringing the new cold war to the borders between them

The well-known publicist from Kosovo, Veton Surroi, estimates that last week's attack in Kosovo constitutes a further escalation of tensions between Kosovo and Serbia.

In an interview with the Voice of America, Mr. Surroi, currently an external adviser to the Government of Kosovo for the dialogue with Serbia, says that the non-implementation of the agreement mediated by the European Union proves the weakness of the mediators and that any future process will require international guarantees and handling security issues.

Surroi told her colleague Garentina Kraja that she expects that the administration of President-elect Donald Trump will look at the Kosovo issue in a much wider context than now - that of Russia's war and the development of the Euro-Asian world.

Voice of America: Mr. Surroi, last week in Kosovo, the water supply channel from Lake Ujman was attacked, which was considered an attack on critical infrastructure. Pristina accused Belgrade of being behind the attack, while Serbia denied responsibility. How do you explain this development and its impact on the dialogue process?

Veton Surroi: I think the most important thing from this explosion is the fact that it is analogous to the attacks carried out by Russia in Ukraine, that is, against critical infrastructure. In the case of Russia, weapons are used, drones, missiles are used. In the case of Kosovo, an explosive explosion was used.

This is worrying. Of course, in the case of Kosovo, we are dealing with a terrorist act, in the case of Russia, we are dealing with an open war. But the impact of the explosion is a further escalation, worrisome and beyond the analysis of who is guilty, that this will be shown by the research, it is important today to be informed by the security structures of Serbia how much they knew about this action and if they have indications, or if they have clues to point you in another direction, let them tell you.

This debt remains with the security structures of Serbia, due to the action they took in the case of Banjska and the paramilitary attack by Radojčič's group. At that time, the security structures of Serbia had to show how much they knew about these actions. If they didn't know, why. If they knew, why didn't they prevent these actions, or did they help in these actions. These are complicated things related to security, but they are very necessary in order to create the foundations of mutual trust.

Zëri i Amerikës: Ju përmendët rastin e Banjskës dhe tensionet e tjera në veri gjatë vitit të kaluar, për të cilat mendohej se do të shtonin trysninë e Perëndimit ndaj palëve, ndaj Kosovës dhe Serbisë, për të zbatuar marrëveshjen e Brukselit të arritur në Ohër. Por në realitet një gjë e tillë nuk ndodhi dhe tensionet mbetën të larta. A është ky fundi i dialogut në këtë formë?

Veton Surroi: Ndoshta nuk po i jepet fund dialogut në këtë formë, por po i jepet fund besimit se vetëm me këto veprime mund të arrihet një marrëveshje mes Kosovës dhe Serbisë. Pra, Kosova ka hyrë në një proces negociatash me vullnet të plotë. Kryeministri disa herë ka përsëritur gatishmërinë e tij për ta nënshkruar marrëveshjen. Serbia disa herë ka deklaruar, edhe me shkrim, se nuk mund ta pranojë marrëveshjen në tërësi. Kjo ka dëshmuar dobësinë e ndërmjetësve dhe tash duhet të hyjmë në një fazë të re, në të cilën garancitë e bashkësisë ndërkombëtare duhet të jenë të tilla që palët t’i kuptojnë seriozisht dhe t’i hyjnë një zbatimi të një procesi i cili, pos kësaj dinamike të përhershme, duhet të trajtojë çështjet e sigurisë.

Zëri i Amerikës: A mendoni se po i hapet rruga një procesi të ri tani që ka një udhëheqje të re të Bashkimit Evropian, por edhe në Uashington me administratën e re të Presidentit të posazgjedhur Trump?

Veton Surroi: Tash do të shohim. Kushtet janë për një veprim të ri e të shohim a ka gatishmëri dhe përgatitje. Mos të harrojmë, çështja e Kosovës është shumë e vogël në krahasim me krizat e mëdha në botë. Bota kurrë nuk ka qenë më e pasigurtë që nga rënia e Murit të Berlinit dhe në këtë drejtim edhe më e ndërlikuar. Dhe në këtë ndërlikim, ajo çka mund të bëjnë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Bashkimi Evropian është që t’i hyjnë me një energji shumë më të madhe këtij procesi, në mënyrë që të tejkalohet sa më shpejt, sepse është krizë tepër e vogël për të shpenzuar shumë kohë në të.

Zëri i Amerikës: A është kjo një krizë që mund të tejkalohet shpejt? Synimet e Prishtinës dhe Beogradit vazhdojnë të jenë diametralisht të kundërta. Në fakt, pas këtyre zhvillimeve të vitit të fundit, cilat janë synimet e palëve?

Veton Surroi: Synimet e Kosovës janë të qarta. Është integrimi në Bashkimin Evropian, integrimi në NATO, marrëveshje me Serbinë, e cila është pjesë e këtij rrugëtimi. Serbia është e ndarë në synimet e veta strategjike dhe ky është një problem real, por ky është një problem i cili e tejkalon Kosovën dhe Serbinë, sepse ndarja përgjatë çerek shekullit të kaluar, vija ndarëse ndërmjet Kosovës dhe Serbisë ka qenë vija ndarëse mes botës euroatlantike dhe Rusisë. Rusia, në çfarëdo forme, ka penguar që të përmbyllet normalizimi i marrëdhënieve në mënyrë që kjo pjesë të jetë pjesë e natyrshme e Perëndimit. Në çerek shekullin e ardhshëm rreziku është që nëse vazhdon gjendja e tanishme, vija ndarëse ndërmjet Kosovës dhe Serbisë do të jetë vija ndarëse mes botës euroatlantike dhe botës euro-aziatike dhe do ta sjellim luftën e re të ftohtë në kufijtë tonë. Ky nuk është interes strategjik as i Kosovës, as i Perëndimit, besoj as i Serbisë në të ardhmen dhe duhet të tejkalohet kjo gjendje.

Zëri i Amerikës: Çfarë prisni nga administrata e re amerikane në procesin e normalizimit të marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë?

Veton Surroi: Ndoshta është shumë herët ende, sepse duhet të shohim kush janë njerëzit dhe cilat janë prioritetet. Por ato çka dimë dhe njerëzit të cilët i njohim është se çështja e Kosovës shikohet brenda një konteksti shumë më të gjerë, e kjo është lufta e Rusisë dhe zhvillimi i botës euro-aziatike. Në atë kuptim, besoj që do të jetë në interes të administratës Trump, që sa më shpejt t’i hyjë kësaj pune në mënyrë që mos të krijohet kjo vijë ndarëse mes Kosovës dhe Serbisë, si vijë ndarëse mes botës euro-atlantike dhe asaj euro-aziatike.

Zëri i Amerikës: A ju shqetëson fakti që marrëdhëniet e administratës Trump herën e fundit ishin të acaruara me Kryeministrin Kurti, ndonëse ai kishte marrëdhënie jo të lehta në fakt edhe me administratën e Presidentit Biden. Disa vëzhgues thonë se këto marrëdhënie janë në pikën e tyre më të ulët. A pajtoheni?

Veton Surroi: Nuk besoj që janë në pikën më të ulët, por besoj që është shumë nevojë e madhe që të ngrejmë nivelin e marrëdhënieve me administratën e re dhe kjo natyrisht nuk është prioritet vetëm i Kosovës. Çdo shtet në Evropë përpiqet të vendosë marrëdhënie me administratën e re dhe që të integrojë interesat e veta në këto marrëdhënie dhe që t'i intergojë në atë mënyrë që të jenë pjesë e interesave të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Mos të harrojmë, Kosova është shteti më pro-amerikan në Evropë dhe kjo është një letër hyrëse për komunikim me cilëndo administratë.

Zëri i Amerikës: Këto ditë u nda nga jeta Ambasadori Morton Abramowitz, i cili ishte i përfshirë në proceset që u dhanë fund luftërave në ish Jugosllavi e po ashtu ishte edhe këshilltar i qeverisë së Kosovës në procese të ndryshme. A druheni se me kalimin e viteve dhe ndryshimin e brezave Kosova po e humbet një memorie ndërkombëtare institucionale dhe kontekstin që e rrethon atë?

Veton Surroi: Of course, we are losing very dear and good people, people who have helped us a lot, whose role is unfortunately not so well known even in Kosovo, but what happens is that we have entered a completely different world and in this completely different world, which is completely different from the one at the end of the 20th century, when the Kosovo issue was resolved with the intervention, with the liberation of Kosovo, with the establishment of the possibility to declare independence in an evolutionary way, we have entered a world of which changes and in which new relationships must be created, with new people.

Voice of America: Do you think that Kosovo is prepared for this next phase?

Veton Surroi: Yes, this is like the work of testing the waters in the lake or the sea. One must jump and swim. VOA