Sapo doli nga shtypi fjalori i Kostandin Kristoforidhit, i ripunuar nga Martin Camaj. Fjalori ka si datë përfundimi 12 prillin e vitit 1953 në Beograd, ndërsa Camaj qëndroi në këtë qytet midis viteve 1948-1957, kohë gjatë së cilës kreu studimet për romanistikë në Fakultetin Filologjik dhe dha ndihmesën e tij në Katedrën e Albanologjisë, një nga pesë katedrat më të vjetra të këtij universiteti. Fjalori është një vepër me mjaft interes për studiuesit dhe për lexuesit e interesuar. Ai është botuar nga shtëpia botuese “Dielli”, e cila drejtohet nga profesoreshë Naile Mala Imami, njëherësh edhe Shefe e Katedrës së Albanologjisë në Fakultetin e Filologjisë në Beograd. Studentët e Fakultetit Filologjik i bënë disa pyetje Imamit.
Znj. Imami, si redaktore dhe botuese e fjalorit të Kostandin Kristoforidhit, përpunuar nga Martin Camaj, por edhe studiuese e lektore e gjuhës shqipe në Katedrën e Albanologjisë në Fakultetin Filologjik në Universitetin e Beogradit, çfarë përfaqëson për ju kjo vepër?
Fjalori i Kostandin Kristoforidhit, i përpunuar prej Martin Camajt gjatë viteve të para të qëndrimit në Beograd, ka një domethënie të madhe për mua si shqiptare dhe folëse e shqipes në radhë të parë, sepse përmban një pasuri të shtuar, përveç asaj që la Kristoforidhi. Fjalori përbën një rëndësi të dorës së parë për mua si studiuese dhe lektore, por edhe për gjithë kolegët e interesuar të fushës. Përmes përpunimit të këtij fjalori Camaj ka shpënë më tej punën e Kristoforidhit. Ai ka shtuar sqarimin e kuptimeve të fjalëve dhe ka sjellë shembuj që e plotësojnë dhe pasurojnë punën e mëparshme. Por nuk janë vetëm studiuesit e gjuhës dhe leksikografët, ata që e shohin me interes daljen në dritë të këtij fjalori; Camaj poet ka lënë gjurmët e veta edhe në fletët ku ka shtypur me makinë shkrimi fjalorin. Janë mjaft fletë, në faqet e pasme të të cilave ai ka disa nga poezitë ose pjesët e poezive që shkroi midis viteve 1948-1953, kur edhe punonte me fjalorin. Dua të theksoj se botimi i këtij fjalori ka gëzuar edhe këdo që e njeh historinë e Katedrës së Albanologjisë në Beograd, ku Camaj dha ndihmesën e tij gjatë viteve të qëndrimit këtu.
Dhe ajo që është më e rëndësishme për mua personalisht dhe për familjen time: realizuam ëndrrën e botimit të këtij fjalori, kopjen e vetme të dorëshkrimit të të cilit Martin Camaj ia pat falur Sitki Imamit, mikut të tij të ngushtë, kur u largua nga Beogradi më 1957. Sitki Imami, shkrimtar i njohur nga Gjakova, asokohe punonte për Seksionin Shqip të Radios Shtetërore këtu në Beograd. Pas vdekjes së tij, fjalorin e ruajti i biri, profesori i Fakultetit të Arteve të Dramës, Petrit Imami, bashkëshorti im. Gjatë takimeve me studiues e miq të tjerë dashamirës gjithmonë kemi diskutuar për mundësinë e botimit të këtij fjalori, por prej disa vitesh mpleksjet e rrethanave dhe sëmundja e pashërueshme e tim shoqi, na e kufizuan mundësinë.
Nga shtëpia botuese “Dielli” ne kemi mundur të veçojmë disa tituj interesantë dhe tani ky fjalor, që përbën një interes kaq të madh. Mund të na tregoni më tepër për këtë shtëpi botuese dhe për profilin e saj?
Unë dhe bashkëshorti im Petriti kemi qenë shumë kureshtarë për gjithçka që lidhet me shqiptarët dhe gjuhën shqipe dhe kjo është arsye që morëm një hap të tillë. Për fat, im shoq arriti të botonte disa nga veprat e tij të rëndësishme sa ishte në jetë, siç është libri në tri vëllime Shqiptarët dhe serbët ndër shekuj, ndërsa Fjalori që sapo u botua ishte një nga amanetet e tij që unë tashmë e quaj të plotësuar. Mund të them që ideja jonë, të cilën unë po vijoj dhe nuk do të resht së realizuari, është që t’ua mundësojmë lexuesve botimin e veprave pak, ose aspak të njohura që lidhen me perceptimin e dy popujve, atij shqiptar dhe atij serb.
Në Shqipëri ka më pak informacion lidhur me botimet serbe për shqiptarët në dy shekujt e fundit, në Kosovë ka më shumë informacion, por mbeten mjaft vepra të pabotuara, midis të cilave disa kanë një vizion pozitiv e disa të tjera një vizion negativ ose shumë negativ për fqinjët. Çfarë po botoni ju konkretisht dhe cili është profili juaj si botues?
Interesi ynë është të informojmë për çdo libër të shkruar në dy shekujt e fundit, pavarësisht vizionit, sepse njohja e plotë do të na jepte një mundësi më të mirë për të gjykuar, jo njohja selektive për mirë ose për keq. Po punojmë paralelisht për botimin e të gjithë librave në të dyja gjuhët serbisht dhe shqip. Theksoj se disa libra janë mjaft të vjetër dhe gati të panjohur edhe për lexuesit serbë.
Tashmë ne kemi filluar të botojmë edicionin “Shqiptarët në etnologjinë dhe etnografinë serbe”. Kjo shtëpi botuese ka publikuar edhe një numër librash të tjerë, si ato të autorit të njohur Branisllav Nushiqit “Kosova, përshkrimi i vendit dhe popullit”, “ Kosova në detin e artë”; “Malësia” e Andrija Joviqeviqit; “Për arnautët” të Aleksa Bogosavleviqit, “Problemi shqiptar dhe Austro-Hungaria”, “Serbia e vjetër dhe shqiptarët” “Marrëdhëniet serbo- bullgare dhe çështja shqiptare”; “ Shënime udhëtimi nëpër Serbinë jugore” të Nikolla Trajkoviçit.
Financuar Nga Bashkimi Europian
