
VOA: Pensionet përballë sfidave të plakjes së popullsisë dhe informalitetit në ekonomi

Në Shqipëri qëndrueshmëria e sistemit të pensioneve është një ndër sfidat kryesore të qeverisë. Në 30 vitet e fundit ajo ka marrë goditje nga një sërë faktorësh që lidhen me informalitetin në ekonomi, plakjen e popullsisë apo emigracionin e lartë. Skema e pensioneve vijon të mbetet e rrezikuar nga presione të vazhdueshme dhe afatgjata ndaj dhe autoritetet zyrtare po bashkëpunojnë së fundi me Bankën Botërore, për t’u përballur me këtë realitet. Korrespondentja e Zërit të Amerikës në Tiranë Mimoza Picari, bisedoi me zyrtarë, ekspertë, qytetarë në pension dhe përfaqësues të Bankës Botërore.
Ndryshimet që pësoi skema e pensioneve një dekadë më parë, si rritja e moshës së pensionit, apo vendosja e barazisë, pra të një raporti të drejtë midis kontributeve dhe masës së pensionit, të shoqëruara edhe me masa të tjera sollën një qëndrueshmëri financiare. Sot defiçiti i skemës, është 0.85% e PBB nga 2 që ishte dhjetë vjet më parë. Kjo do të thotë se fondet e buxhetit të shtetit që përdoren për të plotësuar ato të pensioneve kanë ardhur në rënie. Por megjithatë, zyrtarët mendojnë se skema po merr goditje të vazhdueshme kryesisht nga zhvillimet demografike, si emigracioni rënia e lindjeve apo rritja e jetëgjatësisë, të cilat për pasojë sjellin plakjen e popullsisë. BB parashikon që në vitin 2035 popullsia në moshë pensioni të rritet në 24% nga 19 që ishte në vitin 2019. Sot gëzojnë pension 705 mijë qytetarë dhe raporti kontribues përfitues është 1.17 me 1, një raport i brishtë për një skemë pensioni të qëndrueshme. Nga ana tjetër qytetarë në pension pohojnë për Zërin e Amerikës se masa e pensioneve nuk mjafton për të përballuar jetesën.
Ata thonë se kostot janë të larta dhe se përballen me majft vështirësi.
Ndaj një prej sfidave kryesore për autoritetet mbetet masa e pensionit, me qëllim përballimin e jetesës. Qeveria i ka indeksuar pensionet në
vijimësi, por sërish ato mbeten të ulëta, në raport me kostot. Drejtori i ISSH (Instituti i Sigurimeve Shoqërore) Astrit Hado argumentoi për Zërin e Amerikës, se arsyet e pensioneve të ulëta shtrihen në vite, si informaliteti në ekonomi, puna e zezë dhe nëndeklarimi i pagave. Sipas Instat, në Shqipëri ka rreth 1 milion e 300 mijë të punësuar dhe 40% e tyre nuk kontribuojnë në skemë.
“Pensionet janë të ulëta, për shkak të viteve të ulëta të pagesës së kontributeve, të pagave të ulëta mbi të cilat janë paguar kontributet, të daljes para kohe në pension dhe të rritjes së kohës së gëzimit të pensionit. Ata që sot janë 75-80 vjeç kanë dalë në pension 50-45 vjeç, pra kanë 25 deri në 30 vite, por kanë paguar kontribute 25 vjet dhe kanë 30 vjet që marrin pension. Pensionet nuk janë fabrikë që prodhojnë para. Qytetarët duhet ta kuptojnë se pensionet nuk janë sipas nevojës, por sipas meritës. Pensionet nuk japin masë pensioni aq sa individi ka nevojë, por aq sa ke kontribuar. Ajo që ne duhet të shohim është masa e pensionit, që do të thotë pensioni që do të përfitohet nga skema të jetë, i qenësishëm dhe i mjaftueshëm për një jetë dinjtoze”- shprehet Z. Hado.
Menaxheri i zyrës së Bankës Botërore në Shqipëri , Zoti Emanuel Salinas në një intervistë për Zërin e Amerikës, u shpreh se -“numri i njerëzve në tregun e punës nuk kontribuon mjaftueshëm në skemën e pensionit”. Disa shkaqe siç thotë ai, lidhen me kontributet mbi bazën e pagës minimale. “Edhe të vetëpunësuarit kontribuojnë më pak se sa do të kërkonte niveli i të ardhurave, ndërsa ka gjithashtu shumë njerëz që janë në punësim informal, dhe ndoshta nuk po kontribuojnë fare”- argumenton Z. Salinas.
“Objektivi që po përpiqemi të arrijmë me rishikimin e politikave të sistemit të pensioneve, duke punuar së bashku me qeverinë është një sistem pensioni që u ofron burime të mjaftueshme njerëzve kur ata arrijnë moshën e pensionit, që është i qëndrueshëm dhe i përballueshëm nga qeveria që të bëjë ato pagesa, por njëkohësisht që të jetë edhe një sistem i drejtë. Do të thotë që njerëzit të marrin pension
sipas shkallës që kanë kontribuar dhe gjithashtu të ketë drejtësi edhe midis brezave. Ne duam t'u përcjellim të rinjve besueshmërinë se nëse kontribuojnë tani, kur të vijë mosha e pensionit do të kenë një nivel të arsyeshëm të ardhurash përmes pensionit”- thotë Zoti Emanuel Salinas.
Edhe qytetarë në moshë pensioni thonë për Zërin e Amerikës, se është e domosdoshme që njerëzit të ndërgjegjësohen për të paguar kontributet e pensionit.
Sektori privat në Shqipëri është kontributori më i madh në fondin e pensioneve. Industria e ndërtimit dhe shërbimet mbajnë peshën më të lartë. Bujqësia edhe pse punëson thuajse gjysmën e fuqisë punëtore në vend, ka një shkallë të ulët të kontributeve, për shkak të funksionimit të çrregullt të saj.
Autoritetet shpjegojnë se politika e qeverisë për rritjen e pagave ka sjellë më shumë kontribute në fondin e sigurimeve shoqërore, por studiues të zhvillimeve ekonomike në vend, vënë theksin edhe te nevoja për një ekonomi me nivel të lartë produktiviteti dhe me paga të larta. Eksperti i ekonomisë Selami Xhepa, sugjeron dhe skema alternativë.
“ Skema alternativë përveç forcimit të fondeve private të pensioneve do të ishte dhe llogari pensioni me privilegje tatimore dhe të mbrojtura dhe të garantuara nga shteti. Pra ne mund të lejojmë çdo qytetar që nga të ardhurat vjetore të heqë 2 mijë euro në vit në këtë depozitë të cilat do të jenë të patatueshme, i zbritet detyrimi tatimor gjatë vitit. Dhe pas 40 vitesh punë, çdo individ mund të kishte 80 mijë dollarë për të përballaur një jetesë më komode me kursimet e tij”- argumenton Selami Xhepa, President i UET.
Skema e pensioneve po vuan pasojat e zhvillimeve të paqëndrueshme ekonomike dhe shoqërore të mbi tre dekadave.
Gjatë viteve të fundit po del në sipërfaqe një problem shqetësues. Një pension i plotë përfitohet pas 38 viteve punë, dhe ai minimal pas 15 viteve, ndërsa vihet re se është rritur numri i pensionstëve të rinj, me më
pak vite punë. Mesatarja e viteve të punës për afro 40 mijë persona që dalin në pension çdo vit, ka ardhur duke rënë, nga 30 dy vite vite më parë në 27 vite e gjysmë aktualisht. Por autoritetet konstatojnë me shqetësim se është rritur edhe numri pensionistëve që kanë 15 vite punë. Kjo do të thotë një pension i ulët për ta dhe më shumë vështirësi për të përballuar jetën.
“Ka dhe arsye të tjera pse ndodhin këto. Në vitet ‘90, kur ra sistemi komunist, derisa ekonomia shqiptare filloi të formalizohet në vitet 2000 ka patur një papunësi të madhe, punë të zezë informalitet të lartë dhe emigracion masiv. Sot po dalin në pension datëlindja 1962, që kanë vetëm 15 vjet gjatë regjimit komunist. Të mos harrojmë emigrantët që ikën në Greqi dhe Itali, punuan atje nuk kontribuan këtu dhe kur dalin në pension, kanë vetëm 15 vjet punë. Njerëzit duhet ta kuptojnë që për pensionin nuk mendohet ditën që mbush moshën për të dalë në pension”- argumenton Astrit Hado, drejtor i ISSH.
ISSH, pranon se përqindja që zë pensioni në raport me pagën mesatare po bie. Mesatarja e përgjithshme është 32%, ndërsa në vende të zhvilluara pensioni arrin 60% të pagës neto. BB vëren se duhen krijuar stimuj për të rritur ndërgjegjësimin e njerëzve të paguajnë kontribute shoqërore, ndërsa nënvizon se po punon me qeverinë për të adresuar rekomandime në këtë drejtim./VOA
Të fundit



I fundit Papë përpara se bota të zhduket/ Parashikimi i frikshëm i Nostradamusit
21 Prill 2025, 19:28

Kush mund të jetë Papa i ardhshëm? 6 emrat e mundshëm
21 Prill 2025, 19:04


Pse vetëm një parti po bën fushatë në Shqipëri?
21 Prill 2025, 18:37




Aksident në Tunelin e Murrizit, bllokohet qarkullimi, disa të plagosur
21 Prill 2025, 17:28
Makina bie nga ura në Pogradec, plagosen nënë e bijë
21 Prill 2025, 17:01


Shtyhet për herë të pestë seanca konstituive e Kuvendit të Kosovës
21 Prill 2025, 16:22



Kur bullizmi ofrohet si model nga maja e pushtetit
21 Prill 2025, 15:35


Përplasen dy makina te ‘Ura e Kardhiqit’, lëndohen katër persona
21 Prill 2025, 15:00


Kisha Ortodokse shpreh ngushëllime për vdekjen e Papa Françeskut
21 Prill 2025, 14:28
Përplasje me armë zjarri në Itali, plagoset shqiptari
21 Prill 2025, 14:24




Boçi: Puka dhe Fushë - Arrëzi të braktisur nga qeveria
21 Prill 2025, 13:16
Balliu: Për ne, investitor strategjik është fermeri shqiptar.
21 Prill 2025, 13:05

I dënuar me 12 vite burg për grabitje, shqiptari kapet në Kakavijë
21 Prill 2025, 12:33

"Me bark të ngopur e mendjen te vjedhja", Fizi: Dhelpra-Balluku në aksion
21 Prill 2025, 12:08

Tabaku: Fshati po braktiset, bujqësia po fundoset
21 Prill 2025, 11:48



Ndarja nga jeta e Papa Françeskut, Dom Gjergj Meta: Të lutemi për shpirtin e tij
21 Prill 2025, 10:50



Ndahet nga jeta Papa Françesku
21 Prill 2025, 10:05

Logu: Shembujt e mazhorancës nxitën shkelje të fshehtësisë së votës së diasporës
21 Prill 2025, 09:40

‘Politika sfidon drejtësinë’ me kandidatët nën hetim për çështje korrupsioni
21 Prill 2025, 09:19
Berisha në SPAK, mbështetësit e presin me ovacione
21 Prill 2025, 09:08
Si të bini nga pesha në dy javë duke konsumuar vezë të ziera
21 Prill 2025, 08:56
Këmbimi valutor, me sa shiten dhe blihen monedhat e huaja sot
21 Prill 2025, 08:45

Berisha paraqitet sot në SPAK, demokratët protestojnë
21 Prill 2025, 08:33
Horoskopi, çfarë kanë rezervuar yjet për ju sot
21 Prill 2025, 08:19
Mot i paqëndrueshëm, si pritet të jenë temperaturat gjatë ditës
21 Prill 2025, 08:03
Posta e mëngjesit/ Me 2 rreshta: Çfarë pati rëndësi dje në Shqipëri
21 Prill 2025, 07:50
Aksident në aksin “Shkodër-Mes”: Përplaset një çiklist, jashtë rrezikut për jetën
20 Prill 2025, 22:02
Banderolë kundër Ramës në kullën pranë sheshit “Skënderbej”: Rama ik – ik – ik
20 Prill 2025, 21:34
Libani: Izraeli kreu sulm vdekjeprurës në jug të vendit
20 Prill 2025, 21:05
Noka nga Durrësi: Më 11 maj zgjidh 1-shin, për vete dhe vendin
20 Prill 2025, 20:38

‘Do e lë të rrjedhë’/ Egli Tako flet për lidhjen me Gjestin jashtë shtëpisë së ‘BBV’
20 Prill 2025, 20:02
Lufta Ukrainë-Rusi/ DW: Akuza reciproke për thyerje të armëpushimit
20 Prill 2025, 19:39
Ambasadori finlandez: Kosova ka nevojë urgjente për formimin e institucioneve
20 Prill 2025, 19:14


Rama flet për shpartallimin e opozitës, se me qeverisjen s’ka ç’të mburret
20 Prill 2025, 18:16


Raportohet për të paktën 25 të vrarë në Gazë
20 Prill 2025, 16:48
Turist turk përplas me makinë rojen në Krujë
20 Prill 2025, 16:20
Përplasje me policinë në Maqellarë, në pranga tre vëllezër
20 Prill 2025, 15:52
Kontrabandë me jaht luksoz: 20 shqiptarë kapen në Kanalin Anglez
20 Prill 2025, 15:31
E rëndë në Gjirokastër, 17-vjeçari vret veten në banesë
20 Prill 2025, 15:04

Papa Françesku bën thirrje për paqe në Ukrainë në mesazhin e Pashkëve
20 Prill 2025, 14:28
Sudan njohu Kosovën, REL: Pse u kontestua vlefshmëria e kësaj njohjeje?
20 Prill 2025, 14:04


Studimi: Njeriu i lashtë ka jetuar në Spanjë 1.4 milionë vjet më parë
20 Prill 2025, 12:50

BE, Italia dhe Britania e Madhe reagojnë ndaj "armëpushimit të Pashkëve" të Putinit
20 Prill 2025, 12:00
Zgjedhjet 2025, çfarë premtojnë partitë për ekonominë
20 Prill 2025, 11:41

Ra nga lartësia, humb jetën punëtori ra në aeroportin e Vlorës
20 Prill 2025, 10:59

Përplasi për vdekje këmbësoren, arrestohet shoferja 70-vjeçare në Shkodër
20 Prill 2025, 10:17

Këmbimi valutor, me sa shiten dhe blihen monedhat e huaja sot
20 Prill 2025, 09:27
Noka në Maliq dhe Ersekë: Fermerët në vëmendje parësore të qeverisjes së PD
20 Prill 2025, 09:12
Si parashikohet moti sot
20 Prill 2025, 08:58

Ç'parashikojnë yjet për ju sot, 20 prill 2025
20 Prill 2025, 08:20
Posta e mëngjesit/ Me 2 rreshta: Çfarë pati rëndësi dje në Shqipëri
20 Prill 2025, 07:59
Papa Françesku në Vigjiljen e Pashkëve: Drita e Ngjalljes ndriçon udhën tonë
19 Prill 2025, 21:56