Shovel promises! The history of "fraud" during the campaign

It is that part of the political cycle in which the promises of political parties, in government or in opposition, explode to an unimaginable level. Albanians have heard such things regularly over the past few decades.

In 1991, a Democratic Party politician declared in Tirana that the United States had promised a “blank check” for Albania if Albanians supported the Democratic Party, then newly founded and composed largely of former communists who had not yet turned anti-communist. The phrase, which left room for imagination, implied that the United States would give the next government free rein to demand whatever sums were needed to rescue Albanians from decades of extreme poverty and, at this time, more than a decade of acute shortages in the meat, dairy, and egg markets, shortages caused by the phantasmagoric policy of herding, i.e., the seizure of livestock, including fattened, small, and chickens, from peasants without payment.

The promise was in a way a lie born of desperation. The communist dictatorship allowed the creation of other parties in December 1990, the first elections were held on March 31, 1991. There was no time, among others, for an opposition party to be able to convey its message and win elections, in a population horrified by 45 years of living under a regime of violence, terror and propaganda of pseudo-religious slogans that can only be understood by reading the last chapter of Animal Farm.

The promise also does not seem to have had any electoral effect. The Labor Party won two-thirds of the parliament, while the electoral victory did not serve it to govern and immediately after the elections, it created a series of broad-based governments, including representatives of the opposition, before accepting early elections less than a year later, the day it handed over power to the Democratic Party.

This was the first, but not the last, time when Albanians heard completely unbelievable promises, which, in any case, politicians find it profitable to make.

Here's another: In 1997, Fatos Nano responded to the suffering of the vast majority of the population, who had collectively lost an estimated $600 million in fraudulent financial schemes, an amount that, if converted in relation to the state of the Albanian economy today, is equivalent to $5 billion, by promising simply and bluntly: I will give you your money back.

Premtimi në fjalë u tha në një fjalim të mbajtur në Vlorë, qyteti më i  torturuar nga humbjet në skemat piramidale dhe trazirat civile që shkaktuan rreth 1800 vdekje të dhunshme. Një proces qesharak pasoi me qëllim të deklaruar hetimin dhe konfiskimin e çfarë mund të gjendej nga paratë dhe asetet e skemave financiare mashtruese. Një pjesë e qindarkave nga mali me para të humbura, të rekuperuara nga skemat piramidale, vijojnë të mbahen në llogaritë e shtetit pa iu kthyer viktimave apo trashëgimtarëve të viktimave të skemave piramirale edhe në vitin 2025.

Në zgjedhjet që pasuan, premtimet po kaq fatalisht të parealizueshme u përsëritën rregullisht. Efekti i tyre elektoral është i panjohur dhe i pamatur, por, nëse me të vërtetë një pjesë, sado e vogël e popullsisë, vendos se kujt do t’ia japë votën në bazë të këtyre premtimeve, gjasat janë që duhet të shqetësohemi seriozisht për nivelin e pabesueshëm të analfabetizmit politik dhe ekonomik tëelektoratit.

Në vitin 2005, Partia Demokratike u bë gati të marrë pushtetin me një platformë kundër korrupsionit. Perceptimi i gjerë publik në atë kohë dukej se ishte që kreu i opozitës, Sali Berisha, mund të kishte probleme, por gjithsesi, ishte i ndershëm. Ndërsa kundërshtarët e tij politikë kishin dëshmuar në qeverisjen e tyre tetëvjeçare një oreks të pamëshirshëm për para dhe luks, udhëtime jashtë shtetit, makina të reja.

Krahas mesazhit të luftës kundër korrupsionit, imazhi i opozitës u riorganizua si një forcë ekspertësh, me një strukturë që u prezantua me titullin “Komiteti i Orientimit të Politikave” [KOP], një numër të rinjsh dhe të rejash që u prezantuan si njerëz me ekspertizë nga fusha të ndryshme, nga ekonomia te mjedisi, të cilët, do të duhej të ishin mendja pas reformave të propozuara nga partia dhe qeveria e ardhshme.

Dukej sikur kjo formulë ishte e mjaftueshme për të bindur shqiptarët se nga mund t’ia mbanin dhe rezultati i zgjedhjeve ishte i tillë që nuk linte hapësirë për dyshime. Ndërsa socialistët garuan në përgjithësi me fantazmën e Berishës së tmerrshëm që shkaktoi tragjedinë e vitit 1997, apo me thasë me miell, të cilat u bënë pamja më e zakonshme e kandidatëve për deputetë që vinin, si edhe sot, nga ofiqet lukrative të administratës publike, tatime e dogana, ky avantazh i dukshëm nuk e shtyu Berishën të vetëpërmbahet nga premtimet bombastike të llojit të lugës së floririt. Mes premtimeve, ulja e Tatimit  mbi Vlerën e Shtuar nga 20 në 15%, shkallë tatimore 6% për energjinë elektrike, shkallë tatimore zero për disa mallra të caktuara. U premtua më tej dyfishimi i pensioneve. Nëse dikush shprehte dyshime për logjikën ekonomike të gjësë dhe pyeste se ku do të gjenden paratë, përgjigjja që merrte ishte e  thjeshtë dhe çarmatosëse: do i gjejmë nga paratë që na kanë vjedhur këta.

Në vitin 2013 ishte radha e Ramës për premtime të tilla. Përveç të tjerave, si reduktimi i TVSH-së për energjinë elektrike me dy të tretat, hapjen e 300 mijë vendeve të reja të punës për katër vjet, mes të cilave, përkundër çdo logjike ekonomike, 150 mijë do të hapeshin në bujqësi, Rama premtoi atë që e quajti “tatim të ndershëm”, një tatim fitimi 5% për biznesin e vogël. Kishte vetëm një problem, biznesi i vogël në atë kohë nuk  paguante tatim fitimi. Biznesi i vogël, përfshirë profesionistët, paguanin një tatim të thjeshtuar mbi xhiron, në masën 2%.

Me pak fjalë, Rama premtoi heqjen e një takse që nuk ekzistonte. Në një reklamë elektorale, një aktore që supozohej se përfaqësonte një biznes të vogël, shfaqej duke u shprehur e lumtur me premtimin për uljen e tatimit mbi fitimin për biznesin e vogël. Fakti që një tatim i tillë nuk ekzistonte, nuk e ndaloi Partinë Demokratike që t’i përgjigjej me një reklamë tjetër, në të cilën, një aktore tjetër shfaqej duke deklaruar se tatimi i fitimit për të ishte ulur, dhe paratë e kursyera i kishte investuar për zgjerimin e biznesit.

Sa i përket të tjerave, shqiptarët, në vend të “uljes së TVSH-së me dy të tretat” për energjinë elektrike, morën një rritje çmimi të energjisë elektrike, ndërsa, në vend të 300 mijë vendeve të reja të punës, morën, një lloj qeverisjeje në të cilën, niveli i korrupsionit gërryu potencialin e rritjes ekonomike të vendit.

Sot Shqipëria është në pikën më të keqe të imagjinueshme sa i përket realitetit demografik. Sipas të dhënave të Censit 2023, aktualisht ka 488 mijë shqiptarë në  moshën nga 0 deri në 18 vjeç, të cilët do të dalin në tregun e punës përgjatë tetëmbëdhjetë viteve të ardhshme. Ndërsa mes moshës 46 dhe 64 vjeç, pra popullsia që përgjatë tetëmbëdhjetë viteve të ardhshme do të dalë në pension, ka 653 mijë individë.

Ndërsa  Rama premton pension minimal 200 euro, aritmetika e thjeshtë do të thotë që këta 488 mijë shqiptarë, në çastin që do të hyjnë në tregun e punës, për të paguar minimalisht 200 euro pension për 653 mijë pensionistët e ardhshëm, do të duhet të kenë një barrë fiskale 268 euro. Gjatë vitit 2024, i punësuari në Shqipëri kontribuoi në skemën e pensioneve mesatarisht në masën 156 euro vetëm për të mbuluar pensionet minimale, pa marrë parasysh që, terminologjia aritmetike sugjeron se duhet të ketë edhe diçka tjetër që quhet pension mesatar në lojë, të punësuarit do të duhet të paguajnë 70% më shumë sigurime shoqërore nga sa paguajnë aktualisht.

Situata nuk është më mirë në pesë vitet e ardhshme, periudhë gjatë së cilës, supozohet se mbulohet nga premtimi i Ramës dhe i Berishës për pensione të larta. Shqiptarët në moshën 60-64 vjeç janë 194 mijë vetë, ndërsa shqiptarët në moshën 14-18 vjeç janë 141 mijë. Secili prej të rinjve që do të hyjë në tregun e punës, do të duhet të paguajë 1.4 pensione. E nëse pensioni i këtyre do të jetë minimalisht 200 euro,  secilit prej këtyre të rinjve do të duhet t’u kërkohen 280 euro çdo muaj, vetëm kontribut për sigurimet shoqërore.

The arithmetic calculations that don't work out should be, in this discussion, the most irrelevant part. The more serious problem seems to lie in the mysterious fact that Albanians continue to hear such nonsense and their politicians continue to spout it.

/ Gjergj Erebara / BIRN