Virgilius
Vetëm pak ditë pas çmimit Nobel në letërsi dhe stuhisë planetare që u ngrit për njërin prej fituesve, austriakun Peter Handke – jo rrallëherë letërsia dhe patriarkët e saj e kanë turbulluar kaq fort ndërgjegjen e njerëzimit – nga Britania e Madhe vijnë emrat e dy fituesve të njërit prej çmimeve më prestigjiozë, jo vetëm në botën anglosaksone, por edhe më gjerë, të cilët janë: kanadezja Margaret Atwood me romanin e saj më të fundit “The Testaments” (“Testamentet”) dhe anglo-nigeriania Bernardine Evaristo me “Girl, Woman and Other” (“Vajzë, grua, etj”).
Vëzhguesit symprehtë dhe kujtesëkthjellët nuk ngurrojnë të nxjerrin në pah e të theksojnë dy veçanti në dhënien e çmimit këtë vit: e para, Evaristo është e para shkrimtare me ngjyrë që e fiton dhe, e dyta, për të parën herë, shpërblehen dy shkrimtarë njëherazi, çka nuk kish ngjarë më parë. Duke përligjur vendimin e jurisë për këtë shkelje rregullash kryetari i saj Peter Florence tha: “Ishte vendimi ynë për ta shkelur rregullin. Sa më shumë diskutonim për ta aq më fort i binim në të që na pëlqenin njëlloj të dy librat, kështu që dëshironim të fitonin të dy”. Kujtojmë këtu se Kadare u nderua me këtë çmim para disa vitesh.
Duke këqyrur tipologjinë e vlerësimit në të dy rastet, si për Nobelin e këtëvitshëm ashtu edhe për Booker Prize nuk lypset ndonjë mund ose mprehtësi e madhe për të vërejtur sfidën që ky i dyti i bën të parit. Së pari, fakti që çmimi këtë vit iu shkon dy shkrimtareve femra – mos harrojmë që në garë ishte edhe një shkrimtar i kalibrit të Salman Rushdie-s, sa për të përmendur njërin syresh – dhe, së dyti, çmimi shkon përtej Britanisë europiane dhe nderon një shkrimtare, të themi, afrikane. Së treti, si e para ashtu edhe dyta, janë krejt pacen në biografitë e tyre letrare dhe jashtë letrare, çka, siç e pamë, nuk ndodhi në rastin e Nobelit. Në këtë pikë s’ngjan një rastësi që zërat më të fuqishëm protestues nga bota e letrave kundër Handke-s dhe personalitetit të tij kontrovers, erdhën pikërisht nga bota anglosaksone: PEN-i amerikan, mediat britanike e kështu me radhë.
Do të ishte dritëshkurtësi që, me një të rënë të lapsit, çmimet e sivjetshme të Man’s Booker Prize-t t’i klasifikoje politically correct. Për mendimin tim është diçka më shumë se kaq. Bëhet fjalë për një gjedh që zë fill te ndjeshmëria e jurisë ndaj dukurive më të zëshme politike e shoqërore që shqetësojnë sot e gjithë ditën botën; një gjedh që nuk e këqyr ndarazi shkrimtarin nga qytetari i botës – siç është rrekur shumëkush të na mbushë mendjen gjatë gjithë këtyre ditëve të ngarkuara me polemika e sherre gjithfarësoj – një gjedh që, tekefundit, të dikton se ka disa vlera të shenjta që janë të pakapërcyeshme prej askujt. Një gjedh që vlen më fort për juritë sesa për shkrimtarët. Këta të fundit nderohen ose gjykohen sipas veprës. Dhe këtu kam parasysh jo thjesht librat ose dramat, por gjithçka që sjell në këtë jetë si qenie njerëzore.
©Politiko.al
Financuar Nga Bashkimi Europian
