BIRN: In Albanian media, a 'fabricated analyst' goes viral

A week after the May 11 parliamentary elections, the small editorial office of the "Argumentum" portal in Tirana received an email from a person identified as Helen Bratt, along with a request to publish an article of hers attached as an appendix.

The email was opened by the publisher of "Argumentum", Marjana Doda, who decided to publish the article after reading it.

Doda did not know the author, but told BIRN that after a quick internet check, she found traces of an article she had previously published. She stuck to her decision to publish it even after a request for a photo and a short biography of the author to accompany the article went unanswered.

"For me, the primary thing at that moment was the quality of the writing, which had correct content without taking into account any political interests," said Doda.

However, something came out of Doda's work routine.

The publisher of “Argumentum” does not hide her surprise that the article originally published on her peripheral website spread like “mushrooms after the rain” to a dozen other media platforms with audiences many times higher than hers – including the newspaper “Tema”, Top Channel or Shqiptarja.com. In her six-year career as a publisher, this had never happened before.

The article titled 'A tragic circus: DP figures react harshly after the failure of the LaCivita-backed campaign' alludes to a revolt within the ranks of the Democratic Party after the crushing defeat in the May 11 elections against Prime Minister Edi Rama.

The article targets the leader of the Democratic Party, Sali Berisha, and his contracted consultant in the US, Chris LaCivita, through quotes from anonymous Democratic MPs or other information obtained from open sources. The article was read hundreds of times on the sites where it was republished and generated dozens of comments. But at one point, one of the commenters remembered to ask: "Who is the author because I can't find her on Google?"

In fact, Helen Bratt turns out to be as anonymous as the sources she cites, and her self-proclaimed Balkan political analyst is shrouded in shadow. Her name is attached to three articles in the last six years – all three on domestic politics in Albania and with controversial content.

Based on the published text, the distribution technique, and the author's lack of credentials, media experts raise suspicions that a disinformation operation is hidden behind Bratt's name.

"It is a typical operation of manipulating public opinion on political topics. It is common for such articles to be initially published on very little-known, or completely anonymous, sites," says Erlis Çela, professor of media and communication at "Beder" University in Tirana.

E kontaktuar nga BIRN përmes emailit nga nisi shkrimin, e ashtuquajtura Helen Bratt refuzoi të hidhte më shumë shumë dritë mbi biografinë e saj dhe nuk iu përgjigj një kërkese për intervistë në video-call deri në publikimin e këtij shkrimi.

Në emaile pretendohet se ajo ishte lektore dhe analiste e çështjeve të Ballkanit, pa dhënë informacion mbi universitetin ku punonte apo punë të saj të mëparshme, me përjashtimin e një linku të një opinioni të publikuar në vitin 2019  nga gazeta greke “Protothema”.

“Të gjithë artikujt e mi bazohen në deklarata publike dhe citime nga mediat, të mbështetura nga njohuritë dhe komentet e burimeve parësore të besueshme,” pretendohet në përgjigje, ku paralajmërohet gjithashtu se “një artikull tjetër po shkruhet për Shqipërinë”.

Origjina e tekstit

Emri i Helen Bratt qarkulloi fillimisht në Shqipëri në prag të zgjedhjeve vendore të vitit 2019 përmes dy artikujve kontroversë të publikuar në maj dhe qershor  në faqen e gazetës greke, Protothema.  Shkrimet ishin të ngjashme me njëra-tjetrën dhe aludonin se Shqipëria gjendej asokohe në prag të një lufte civile për shkak të sjelljes së kryeministrit Edi Rama.

Artikujt u ripublikuan gjërësisht në mediat pranë opozitës, përfshirë edhe në një raport për zgjedhjet lokale të 30 qershorit 2019 të presidencës që atëherë drejtohej nga Ilir Meta.

Ndryshe nga gjashtë vite më parë, shkrimi i fundit nën emrin e Bratt targetonte liderin e opozitës, Sali Berisha dhe u ripublikua nga media të afërta me qeverinë. Megjithatë, përmbajtja e artikullit dhe autorësia u vunë në dyshim menjëherë pas publikimit.

Faqja web, Politiko.al, e botuar nga shefi i komunikimit në PD, Alfred Lela, publikoi një shkrim ku pretendonte se artikulli me autorësinë e Bratt ishte prodhuar me Inteligjencë Artificiale dhe se autorja nuk ekzistonte. Politiko.al akuzoi gjithashtu gazetën Tema të gazetarit Mero Baze se e kishte shpikur shkrimin “për reagimin e figurave të PD” kundër Berishës dhe LaCivita.

“Dyshova sepse nuk kishte burimin. Nuk kishte një referencë,” i tha Lela BIRN, ndërsa shtoi se teksti nuk kishte gjithashtu asnjë të dhënë për Helen Bratt.

Gjatë vite më parë, media e drejtuar nga Lela ishte njëra prej atyre që ripublikoi shkrimin e marrë nga Protothema, por Lela u justifikua se në atë kohë “burimi ka qenë i qartë”.

“Ne nuk vëmë në dyshim median greke, në këtë rast Protothema,” tha ai.

Në epokën e mediave dixhitale, praktika e “copy-paste” mbizotëron mjedisin mediatik në Shqipëri, duke ngritur shqetësime për rrezikun e vazhdueshëm të përhapjes së propagandës dhe dezinformimit.

Botuesi i gazetës “Tema”, Mero Baze, i hodhi poshtë akuzat e Politiko.al dhe tha se artikulli nuk ishte një prodhim i redaksisë së tij, por ishte marrë nga “Argumentum”. Ai këmbënguli gjithashtu se teksti ishte publikuar për shkak të interesit dhe jo nisur nga burimi.

“Redaksia nuk ka preferenca për blogje, por për tema të veçanta dhe shkrimi i është dukur interesant,” tha Baze. “Shpresoj me këtë rast të sqaroj dhe zëdhënësin e PD që është interesuar për këtë çështje,” ironizoi ai.

Marjana Doda e portalit “Argumentum” thotë se pavarësisht dyshimeve të ngritura mbi autorësinë, i qëndron publikimit të tekstit, të cilin e konsideron “korrekt”.

“Duke qenë e bindur se kemi të bëjmë me një shkrim cilësor, nuk tërhiqem nga ky publikim,” tha ajo.

Gazeta greke, Protothema nuk iu përgjigj një kërkese për koment të BIRN.

Kush është Helen Bratt?!

Termi dizinformim hyri në anglisht shumë vonë në vitet 1980, dhe u huazua nga rusishtja, dezinformatsiya. Sovjetikët e përdorën këtë taktikë për të keqorientuar opinionin publik të popullit të vet.

Dizinformimi njihet sot si një teknikë për menaxhimin e opinionit publik përmes publikimit apo shpërndarjes së informacionit çorientues apo çoroditës dhe verifikimi i autorit apo i kredencialeve të tij është një nga mënyrat se si publiku mund të mbrohet nga informacione të tilla.

Ndryshe nga sa ndodh me publicistë, gazetarë apo shkrimtarë, për Helen Bratt nuk ka thuajse asgjë në internet. Rreth saj mungon një biografi apo të dhëna të tjera që të bëjnë të besosh se është një person real apo është realisht një analiste e politikës në Shqipëri dhe në Ballkan.

E-maili i përdorur me këtë emër u testua nga BIRN në aplikacione që gjurmojnë lidhjen mes një adrese elektronike dhe profileve në rrjete sociale apo njerëzve realë, por aplikacionet nuk gjetën asnjë rezultat.

Të vetmet referenca që lidhen me emrin e saj janë tre artikujt për Shqipërinë, çka sipas ekspertëve të medias, i përforcon dyshimet mbi këtë rast.

Viola Keta, gazetare dhe eksperte te verifikimit të fakteve, i tha BIRN se artikulli i publikuar së fundmi është një përzierje e fakteve me trillime, që kombinuar me mungesën e provave për ekzistencën e autores, e bën atë edhe më të dyshimtë.

Keta thekson edhe elementë të tjerë që ngrenë pikëpyetje për fabrikim, të tillë si përzierja e citimeve anonime me citime reale të marra nga mediat e tjera dhe të shkëputura nga koha ose konteksti, çka sipas saj lë qartësisht të kuptohet se është shkruar nga dikush që e njeh aktualitetin politik dhe atë brenda Partisë Demokratike në Shqipëri.

“Artikulli në fjalë duket sikur sjell një narrativë konflikti brenda PD, por fakti që e njëjta autore ka publikuar në 2019 një artikull ku paralajmërohet për gjakderdhje dhe luftë civile dhe fajëson një tjetër parti të madhe, PS-në, të bën të mendosh për një fushatë të qëllimtë dezinformuese,” analizon Keta.

“Ngjallja e dyshimeve, ngritja e disa hipotezave njëkohësisht dhe çoroditja e publikut përmes fakteve dhe trillimeve, të servirura si të vërteta janë ndër taktikat më të njohura dezinformuese në periudha zgjedhore,” shtoi ajo.

Meanwhile, lecturer Erlis Çela emphasizes that this is a typical case of "Fake Persona Journalism". What these cases have in common, according to him, is the fabrication of a false identity, mainly with similarities to Western names to give "more legitimacy and credibility to the produced content".

“The scheme requires the use of a nearly anonymous website and then the fake article is amplified by local media, which deliberately do not verify the author’s identity,” he concluded./ BIRN