
Flash News
Dokumenti/ Benet Beci u mor i pandehur nga SPAK para zgjedhjeve
Maturanti 74-vjeçar merr diplomën e maturës, ja nota që mori në provimin e anglishtes
Federata Serbe zbulon stadiumin ku do të presë Shqipërinë më 11 tetor!
I mbijetoi tragjedisë ajrore, 40-vjeçari: Kur hapa sytë pashë trupa njerëzish gjithandej, më pas…
Matura Shtetërore 2025, publikohen notat e provimit të gjuhës së huaj
Nicholas Kristof / The New York Times
Gjëja më ironike është se ekziston një manual për të përmbysur autokratët. Ai u shkrua këtu në Amerikë, nga një shkencëtar politik i përvuajtur që unë e njihja, me emrin Gene Sharp. Edhe pse pak i njohur në Shtetet e Bashkuara para vdekjes së tij në vitin 2018, ai ishte i vlerësuar jashtë vendit, dhe “kutia e tij e veglave” u përdor nga aktivistë në Europën Lindore, Lindjen e Mesme dhe në gjithë Azinë. Librat e tij, që theksojnë protestat paqësore që bëhen ngjitëse, janë përkthyer në të paktën 34 gjuhë.
“Më mirë të kem këtë libër sesa bombën bërthamore”, tha dikur një ish-ministër i mbrojtjes i Lituanisë për shkrimet e Sharp.
Një studiues i qetë, që punonte nga apartamenti i tij në Boston, Sharp rekomandoi 198 veprime, shpesh simbolike, që varionin nga grevat e urisë te bojkotet seksuale e deri te funeralet përqeshëse.
“Diktatorët nuk janë kurrë aq të fortë sa pretendojnë,” ka thënë dikur Gene Sharp, “dhe njerëzit nuk janë kurrë aq të dobët sa mendojnë se janë.”
Një nga mësimet që vjen nga lëvizjet kundër autoritarizmit anembanë botës është se argumentet abstrakte nuk janë shumë efektive. Përkundrazi, tri qasje të tjera, që mbështeten te puna e Sharp, duken më të suksesshme.
E para është tallja dhe humori — mundësisht me nëntekst provokues.
Wang Dan, një nga liderët e demonstratave për demokraci në Sheshin Tiananmen në Kinë në vitin 1989, më tha se në Kinë, lojërat me fjalë (kalamburet) shpesh “përçojnë më shumë se sa slogane solemne politike.”
Për një kohë, interneti kinez u kënaq me “kuajt prej kashte-balte” — gjë që mund të ngatërrojë zoologët e së ardhmes që eksplorojnë arkivat kineze, pasi një kafshë e tillë nuk ekziston fare. E gjitha është një shaka vulgare: në gjuhën kineze, “kuaj prej kashte-balte” tingëllon shumë ngjashëm me një sharje, aq e rëndë saqë do ta bënte ekranin tuaj të skuqej. Por në dukje, është vetëm një homonim i pafajshëm për një kafshë, dhe prandaj përdoret për të tallur censurën kineze.
Dyqanet në Kinë shisnin lodra të kuajve kashte-balte (që ngjanin me alpaka), dhe një dokumentar natyror i rremë përshkruante zakonet e tyre.
Një këngë kineze tregonte eposin e betejës midis kuajve kashte-balte dhe gaforreve të lumit — sepse “gaforre lumi” është një lojë fjalësh për termin kinez që nënkupton “censurë”.
Kënga shpallte me optimizëm fitoren e kuajve kashte-balte.
Ata mposhtën gaforret e lumit për të mbrojtur kullotat e tyre,” deklaronte kënga. “Gaforret e lumit u zhdukën përgjithmonë.”
Humori e vendos autokratin në një pozitë të vështirë.
Ai duket qesharak nëse ndalon shakatë, por duket i dobët nëse i injoron ato.
Çfarë mund të bëjë një diktator?
Merrni si shembull Presidentin Xi Jinping të Kinës, i cili nganjëherë tallet sepse i ngjan arushit Winnie-the-Pooh.
Kështu që Kina ndalon imazhet dhe filmat e Winnie-the-Pooh, gjë që i jep njerëzve edhe më shumë arsye për të qeshur me të.
As Winnie-the-Pooh dhe as kalorësia e kuajve kashte-balte nuk do ta përmbysin Xi-në, por humori ka ndihmuar më parë: Ai ndihmoi në rrëzimin e despotit serb Slobodan Milosheviç në vitin 2000.
Një grup disidentësh i quajtur Otpor ishte aq i vogël sa protestat e tij nuk do të vëreheshin. Por Otpor, duke u mbështetur shumë në punën e Gene Sharp-it, u angazhua në teatër rrugor që tërhoqi vëmendjen e publikut:
Në Beograd, vendosën imazhin e Milosheviçit mbi një fuçi dhe u kërkuan kalimtarëve ta godisnin me shkop bejsbolli.
“Të shihje një grup të rinjsh të çliruar duke e tallur Millosheviçin, i bënte kalimtarët të buzëqeshnin,” shkruan Tina Rosenberg në librin e saj “Join the Club”, “dhe i inkurajonte ata të mendonin për regjimin, dhe për rolin e tyre, në një dritë tjetër.”
Rosenberg citon një prej drejtuesve të Otpor-it që thoshte: “Gjithmonë ishte si një festë e madhe.” Kjo e bëri protestën trendi dhe “cool”, tallja u përhap si virus, dhe në fund, opozita u shndërrua në një lëvizje masive që e detyroi Millosheviçin të jepte dorëheqjen.
Qasja e dytë, që shpesh ka rezultuar e suksesshme, nuk është theksimi i demokracisë si parim, por denoncimi i korrupsionit, hipokrizisë dhe dështimeve ekonomike të liderëve autokratë.
Kritikët zakonisht kanë shumë municion kur është fjala për hipokrizinë, sepse autokratët pëlqejnë të pozojnë si mbrojtës të moralit, ndërsa mungesa e llogaridhënies shpesh çon në… rrëshqitje.
Një shembull: Shefi i policisë në Teheran, që kishte për detyrë të zbatonte kodin islamik të veshjes për gratë, u raportua se u gjet lakuriq në një shtëpi publike me gjashtë prostituta, gjithashtu lakuriq.
Korrupsioni është gjithashtu një objektiv i lehtë, sepse kur autokratët bëhen gjithnjë e më të fuqishëm, ata dhe familjarët e tyre shpesh vendosin të pasurohen vetë.
Kudo ku ka autoritarizëm, ka edhe korrupsion.
Zyrtarët kinezë e kuptojnë ndjeshmërinë e kësaj çështjeje: Ata më kanë thënë se nuk kanë problem nëse gazetarë si unë kritikojnë Partinë Komuniste për shtypje apo politika të këqija, por “a mund të mos raportoni mbi financat e drejtuesve të partisë?”
(si për ish-kryeministrin, familja e të cilit ishte aq “punëtore” sa u ngrit nga varfëria për të grumbulluar të paktën 2.7 miliardë dollarë.)
Njëri nga njerëzit që dukej se i fuste më shumë frikë presidentit Vladimir Putin ishte Aleksei Navalny — mjeshtër i ironisë, i cili publikonte video që shfaqnin ekstravaganca si pallati personal “i kënaqësive” i Putinit me vlerë rreth 1 miliard dollarë — dhe që, kur u burgos në gulag, shpalli me humor se kishte tentuar të krijonte sindikatën e rojeve të burgut.
Qasja e tretë, që ka rezultuar shpesh e suksesshme, është përqendrimi te fuqia e një individi — një tragjedi e vetme, në vend të një deti shtypjeje. Protestuesit kundër aparteidit përdornin dikur sloganin: “Lironi të burgosurit politikë të Afrikës së Jugut”, por nuk tërhoqi vëmendje.
Më pas e ndërruan me: “Lironi Nelson Mandelën” — dhe të tjerat janë histori.
Në mënyrë të ngjashme, Pranvera Arabe nisi në vitin 2010 me një histori që të shkundte:
Një shitës ambulant 26-vjeçar tunizian i vuri zjarrin vetes për të protestuar kundër korrupsionit — dhe më pas miliona arabë dolën në rrugë kundër sunduesve të tyre.
Në Iran, gjashtë muaj protesta nisën në vitin 2022, kur një vajzë e re, Mahsa Amini, vdiq pasi u arrestua nga policia për mbajtje të papërshtatshme të hixhabit.
“Me vrasjen e saj, njerëzit humbën durimin dhe dolën në rrugë,” më tha Nasrin Sotoudeh, avokate iraniane e njohur për mbrojtjen e të drejtave të njeriut. Sotoudeh theksoi se edhe një protestë krijuese nga një njeri i zakonshëm mund të ndezë një lëvizje më të gjerë.
Ajo përmendi gruan që në vitin 2017 qëndroi në një rrugë të Teheranit, hoqi shaminë dhe e valëviti në fund të një shkopi; incidenti u bë viral dhe nisi lëvizjen “vajzat e rrugës së revolucionit” për të përfunduar detyrimin për veshjen e hixhabit.
Dhe megjithëse ligji për hixhabin ende ekziston, sot gratë nganjëherë e shpërfillin atë pa pasoja.
Ne shpesh i mendojmë politikanët si udhëheqësit natyralë të lëvizjeve të tilla. Por është e habitshme sa shpesh figurat që dalin në krye vijnë nga botë krejt të tjera: Një elektricist në një kantier detar në Poloni, i quajtur Lech Wałęsa. Një dramaturg çek, Vaclav Havel. Avokate gra në Iran. Një studente inxhinierie në Sudan. Një grua e ve dhe amvisë në Filipine, me emrin Corazon Aquino.
Të fundit



Dokumenti/ Benet Beci u mor i pandehur nga SPAK para zgjedhjeve
12 Qershor 2025, 22:52
"Tren bullgar’ te PD", Lela debat me gazetarin: Si s'ke turp! A jeni në tëmtha të fiqirit?
12 Qershor 2025, 22:42



Bushati: Kemi kaluar nga demokracia në një formë autokratike, rrezikojmë edhe diktaturën
12 Qershor 2025, 21:23
Më pak ushqim dhe në godina të amortizuara, fëmijëve të jetimoreve po iu rrezikohet shëndeti
12 Qershor 2025, 20:52
Tentoi të shpëtonte djalin në pishinë, nëna nga Kosova humb jetën bashkë me të
12 Qershor 2025, 20:39
Tragjedia ajrore në Indi, Trump: Një nga aksidentet më të këqija në historinë e aviacionit
12 Qershor 2025, 20:30
Maturanti 74-vjeçar merr diplomën e maturës, ja nota që mori në provimin e anglishtes
12 Qershor 2025, 20:13
Italia në alarm, zgjebja po përhapet me shpejtësi
12 Qershor 2025, 20:11

Fejohet Dua Lipa: Me Callum Turner jam më e lumtur se kurrë
12 Qershor 2025, 19:44
Fiket pas disa orësh zjarri në Qeparo, rrezikohej një fabrikë vaji dhe disa banesa
12 Qershor 2025, 19:34
Rreth 29 mijë shqiptarë u larguan vitin e kaluar, vlerëson INSTAT
12 Qershor 2025, 19:31
Murtaja te dhentë, Ministria e Bujqësisë: Nuk cenon shëndetin dhe nuk transmetohet te njeriu
12 Qershor 2025, 19:13
Rama "sakrifikon" socialistët për t'i bërë qokën Sorosit
12 Qershor 2025, 19:13
Ushtria malazeze do të marrë pjesë në misionin e BE-së për ndihmë ushtarake për Ukrainën
12 Qershor 2025, 18:57
Federata Serbe zbulon stadiumin ku do të presë Shqipërinë më 11 tetor!
12 Qershor 2025, 18:33


Aknet në trup, gjashtë mënyra për t’i parandaluar
12 Qershor 2025, 18:05

Matura Shtetërore 2025, publikohen notat e provimit të gjuhës së huaj
12 Qershor 2025, 17:31
Video/ Ky është momenti kur rrëzohet avioni i Air India me 242 persona në bord
12 Qershor 2025, 17:27
GJKKO shtyn për më 17 qershor seancën për ‘Plumbi i artë’
12 Qershor 2025, 17:23
Rënia e Demokracisë në Shqipëri, alarmi nga Parlamenti Evropian
12 Qershor 2025, 17:03
Do të merrte drejtimin e Flamurtarit? De Biasi sqaron si qëndron e veërteta
12 Qershor 2025, 16:52
Çfarë tregon për 11 majin, vrasja e superman-it Veliaj
12 Qershor 2025, 16:40


Raporti i OKB: Evropa është e rrethuar nga një brez vendesh në krizë
12 Qershor 2025, 16:08
Sula: Skandali me maturën shtetërore, dështim i sistemit arsimor
12 Qershor 2025, 16:08

Erion Isai ndahet nga gruaja: Vijoj jetën time
12 Qershor 2025, 15:40
Aksion anti-korrupsion në Ministrinë e Mjedisit, arrestohet nëna e reperit të njohur
12 Qershor 2025, 15:31
Periudha ideale për të fituar, tre shenjat e horoskopit që do të kenë fat në financat e tyre
12 Qershor 2025, 15:20
Në përvjetorin e 84, PS-ja gjithnjë më e madhe, Shqipëria gjithnjë më e vogël
12 Qershor 2025, 15:07
Një “ditë dembelie” në javë mund të ulë stresin dhe rrezikun e goditjes në tru
12 Qershor 2025, 14:56

Tragjike në Fier, 28-vjeçari gjendet i pajetë në oborrin e banesës
12 Qershor 2025, 14:39
Si ndikon temperatura në ndërtimin e trupit
12 Qershor 2025, 14:33
Hodhi mbeturinat e kompanisë në lumin Buna, procedohet punonjësi 31-vjeçar
12 Qershor 2025, 14:30
GJKKO pushon padinë për “shpifje” të juristit Romeo Kara ndaj Monika Kryemadhit
12 Qershor 2025, 14:21
Abdixhiku i LDK-së shpalos agjendë 15-pikëshe për një qeveri të unitetit
12 Qershor 2025, 14:14
Nga të shtënat me armë te plagosja me thikë/ Historia e sulmeve vdekjeprurëse në shkolla
12 Qershor 2025, 14:11
Ekstradohen në Itali 3 shqiptarë, pjesë e organizatave kriminale
12 Qershor 2025, 13:59
Arrestohet një 26-vjeçar për konfliktin me armë në Ali Dem
12 Qershor 2025, 13:40
Raporti/ Shqipëria përkeqësohet në indeksin e barazisë gjinore
12 Qershor 2025, 13:40

Sherr mes fqinjëve në Patos, plagoset me kaçavidë një 35-vjeçar
12 Qershor 2025, 13:07

Aksident në aksin Krahës-Memaliaj, plagoset një 65-vjeçar
12 Qershor 2025, 12:45


Kërkoi rinumërimin e votave në Tiranë, Gjykata pushon çështjen e Alimehmetit
12 Qershor 2025, 12:22
Pësoi arrest kardiak, humb jetën i moshuari në plazhin e Qerretit
12 Qershor 2025, 12:05

Tregu po “kërkon” rritje të pagës minimale
12 Qershor 2025, 11:52
Beleri: Votat e emigrantëve në Greqi u manipuluan me skemë të organizuar nga administrata
12 Qershor 2025, 11:36
Alarm në bregdet/ E moshuara nga Kosova rrezikon mbytjen!
12 Qershor 2025, 11:25
Shtyhet seanca për "Plumbin e Artë", shkak mungesa e avokatëve
12 Qershor 2025, 11:06
Gjykata e Posaçme cakton seancën për çështjen “Partizani”
12 Qershor 2025, 11:00
"Punojmë për të vjedhur"/ Berisha nxjerr videon e Ramës: Hera e parë që është i sinqertë!
12 Qershor 2025, 10:52

Operacion antidrogë në Shkodër, asgjësohen mijëra fidanë kanabis! Nën hetim dy persona
12 Qershor 2025, 10:35
SHBA-ja kufizon stafin joesencial në Ambasadën në Irak, pas rritjes së tensioneve me Iranin
12 Qershor 2025, 10:19

Hero në Greqi/ Emigranti shqiptar shpëton dy fëmijë nga mbytja në lumë
12 Qershor 2025, 09:52
Zyrtarët e Doganave shqiptare i hapin traun biznesit të kontrabandës së cigareve
12 Qershor 2025, 09:37
‘Vrava një njeri’, si një telefonatë zbardhi vrasjen me thikë në Xibër/ Flasin dëshmitarët
12 Qershor 2025, 09:24
26 vjet liri! Kosova shënon sot Ditën e Çlirimit
12 Qershor 2025, 09:14
Kthjellime në të gjithë vendin, parashikimi i motit për ditën e sotme
12 Qershor 2025, 09:03
Niveli i pagave në ndërtim dhe turizëm mbetet poshtë mesatares
12 Qershor 2025, 08:49

Këmbimi valutor 12 qershor/ Me sa blihen e shiten sot monedhat e huaja
12 Qershor 2025, 08:30
Vrasja në Xibër të Klosit/ Në pranga Hazbi Velsula, kushëriri i viktimës
12 Qershor 2025, 08:23
Posta e mëngjesit/ Me 2 rreshta: Çfarë pati rëndësi dje në Shqipëri
12 Qershor 2025, 08:09
Nëna e Martin Canit reagon pas publikimit të videos: U trondita, nuk e pashë dot!
11 Qershor 2025, 23:00
Bylykbashi: Asambleja e PPE miratoi rezolutën më të fortë në këtë forum
11 Qershor 2025, 22:46
Gjendet i pajetë një person në Klos, dyshohet se është vrarë
11 Qershor 2025, 22:33
E konfirmuar nga SPAK: Një ministër i qeverisë Rama është zyrtarisht nën hetim
11 Qershor 2025, 22:03

Dhunoni punëtorin e pastrimit në Athinë, policia greke shpall në kërkim shqiptarin
11 Qershor 2025, 21:30
Zhgënjimi me Letoninë, Elseid Hysaj reagon pas transfertës zhgënjyese
11 Qershor 2025, 21:15

BE: Paketa e re e sanksioneve kundër Rusisë përqendrohet te energjia dhe financa
11 Qershor 2025, 20:51

Skandal në Lezhë/ Banesa mbulohet nga ujërat e zeza
11 Qershor 2025, 20:37
Shkollat e fshatrave të lëna pas dore në përdorimin e mjeteve digjitale
11 Qershor 2025, 20:09
Kosova ndalon importin e deleve dhe dhive nga Shqipëria
11 Qershor 2025, 20:01
U plagos me plumb në kokë, ish-polici shqiptar vdes pas 3 ditësh
11 Qershor 2025, 19:41
Përfundon rinumërimi i votave për kandidatët e PD në Dibër, si ndryshon rezultati
11 Qershor 2025, 19:29

Faktorët që krijojnë mot: Si ndikojnë mikrobet që jetojnë në re në jetën tonë
11 Qershor 2025, 19:01

