
Ekonomia vuan pasojat e modelit të paqëndrueshëm/ Analiza: 200 VIP-at e 2022. Shumë xhiro për asgjë
Renditja e kompanive më të mëdha në vend, sipas qarkullimit vjetor, “Monitor 200”, për vitin 2022. Rritja e të ardhurave është e shpejtë për shumë sipërmarrje, por më shumë sesa rrjedhojë e përmirësimit të aktivitetit dhe investimit në teknologji, ka ardhur nga shtrenjtimi i çmimeve. Ngadalësimi i ekonomisë pas krizave të pandemisë dhe çmimeve veçse sa nxori dhe më shumë në pah dhe thelloi dobësitë e ekonomisë shqiptare: varësi e lartë nga importet, ekonomi jokonkurruese, produktivitet i ulët. Sipërmarrjet në industri po vuajnë nga kostot e larta dhe zhvlerësimi i Euros, duke dalë gjithnjë e më shumë nga renditja. Edhe industria mbështetëse automotive, e vetmja që po gjente terren, po shfaq probleme dhe shenja ngadalësimi. Tregtimi i energjisë është “ndërtimi” i ri, por dhe ky i fundit, si gjithmonë, nuk ndalet, sidomos ai rezidencial. Ndryshimet demografike dhe emigracioni po shkaktojnë zhbalancime të mëdha në tregun e punës, që vetëm sa vijnë e thellohen
Nëse ka një mënyrë të mirë për të nxjerrë në pah dobësitë e një ekonomie është kriza. Depresioni i madh i 1929-1939, – kur globi përjetoi rënie të fortë në punësim, prodhim industrial e sidomos bujqësor, tregti dhe të ardhura, – filloi nga tkurrja e shpenzimeve dhe ekspozoi dobësitë në politikat monetare, koordinimin mes shteteve dhe standardin e arit. Zhvillimi i dot.com në fillim të viteve ‘90, i nxitur nga rritja masive e përdorimit të internetit, kaloi në flluskë brenda një dekade, që tregoi se në fakt këto kompani ishin të mbivlerësuara. Kriza financiare e vitit 2008, që shkaktoi recesion global, tregoi dobësitë në sistemin rregullator dhe mbikëqyrës financiar. Pandemia nxori në pah problematikën e sistemeve shëndetësore, zinxhirëve globalë të furnizimit, e kështu me radhë, shembujt janë të pafund. Ekonomia shqiptare është shumë më pak e strukturuar sesa ajo globale për vetë historinë e trashëgimisë së saj nga centralizimi socialist.
Por, nëse tri dekada janë të mjaftueshme për të krijuar një ide të modelit ku ajo po ecën, realisht është një ecuri rastësore, e orientuar më shumë nga intuita e vetë bizneseve, sesa një zhvillim i qëndrueshëm, i bazuar në politika të qarta institucionale, që do të nxiste konkurrueshmërinë dhe inovacionin.
Dy krizat, ajo e pandemisë dhe e çmimeve të larta të shkaktuara nga sulmi i Rusisë ndaj Ukrainës, vetëm sa nxorën më shumë në pah dobësitë strukturore të ekonomisë vendase:
-varësia e lartë nga importet; konkurrueshmëria e ulët e industrisë përpunuese që u bë dhe më e brishtë ndaj importeve;
-niveli i ulët i sofistikimit dhe vlera e ulët e shtuar e eksportuesve, që i bëri ata më të brishtë ndaj luhatjeve të monedhave;
-orientimi drejt industrive joproduktive si ndërtimi, që nuk bën asgjë për të ndihmuar në raste krizash;
-investimet e pakta në teknologjinë e informacionit, që mund të shërbenin si amortizator;
-ekonomia informale, që është aq e lartë saqë arrin të zhbalancojë të gjithë treguesit ekonomikë!
Rezultati më i dukshëm i kësaj ekonomie është korrelacioni i zhdrejtë mes rritjes ekonomike dhe të ardhurave e varfërisë.
Ndonëse rënia në pandemi ishte më e ulët se parashikimet (-3.3%) dhe rimëkëmbja ishte nga më të shpejtat në rajon, vendi sërish vijon të ketë varfëri të lartë dhe të ardhurat ndër më të ulëtat për frymë në Europë.
Treguesi i të ardhurave për frymë, në raport me mesataren europiane, ka ngecur në vite në 32-33%, më i ulëti në Europë, përveç Kosovës, Moldavisë e Ukrainës.
Në vitin 2022, ekonomia u rrit me 4.9%, pas një rimëkëmbjeje të shpejtë prej gati 9% në vitin 2021. Por, rritja u nxit në pjesën më të madhe nga lulëzimi i aktivitetit të pasurive të paluajtshme, e ndërtimi.
Kthimi i Shqipërisë në një destinacion turistik ndikoi në rimëkëmbjen e konsumit, duke amortizuar tkurrjen e tij si rrjedhojë e emigracionit të lartë.

Viti 2022 shënoi dhe nivelin më të lartë të inflacionit, që nga 1998-a, me 6.2% mesatarisht, që kulmoi në tetor në 8.3%, një reflektim i pasojave globale të sulmeve të Rusisë ndaj Ukrainës. Të ndihmuara nga çmimet e larta, pjesa më e madhe e bizneseve të mëdha në vend raportuan rritje dyshifrore të qarkullimit vjetor. Xhiro e 200 kompanive më të mëdha në vend, në vitin 2022, në renditjen e përvitshme të “Monitor 200” ishte 1.5 trilionë lekë (rreth 13 miliardë euro), me rritje prej 24% në raport me 200 më të mëdhatë në vitin 2021.
Por, kjo rritje, më shumë se një ndihmë ishte një telash për shumë kompani, që u përballën në kahun tjetër me shtim të kostove, apo me një reagim të konsumatorëve, që ulën blerjet dhe u fokusuan në mallrat e domosdoshme.
Ekonomia vijoi të vuajë pasojat e modelit ekonomik të paqëndrueshëm, i cili ka krijuar mjedis jokonkurrues, në shumë raste favorizues për një pakicë, pak investime në teknologji e orientim nga importi, mungesë të investimeve të huaja cilësore dhe vlerë të shtuar të ulët e pagat më minimale në Europë. Emigracioni, sa vjen e po bëhet një faktor gjithnjë e më pengues. Mungesa e fuqisë punëtore, e kualifikuar dhe e pakualifikuar, po kthehet në një pengesë reale të bizneseve, si për projektet e tyre të zgjerimit, edhe në përmirësimin e produktivitetit, teksa presioni për rritjen e pagave është i lartë, duke shtuar shpenzimet, pa ndikim real tek eficienca e ndërmarrjeve.
Problematika që u thellua nga krizat
Dy krizat, ajo e pandemisë dhe e çmimeve të larta të shkaktuara nga sulmi i Rusisë ndaj Ukrainës vetëm sa nxorën më shumë në pah dobësitë strukturore të ekonomisë vendase: varësia e lartë nga importet; konkurrueshmëria e ulët e industrisë përpunuese që u bë dhe më e brishtë ndaj importeve; niveli i ulët i sofistikimit dhe vlera e ulët e shtuar e eksportuesve, që i bëri ata më të brishtë ndaj luhatjeve të monedhave; orientimi drejt industrive joproduktive si ndërtimi, që nuk bën asgjë për të ndihmuar në raste krizash; investimet e pakta në teknologjinë e informacionit, që mund të shërbenin si amortizator; si dhe ekonomia informale, që është aq e lartë saqë arrin të zhbalancojë të gjithë treguesit ekonomikë!
Qeveria, me indiferencën e vet ndaj këtij fenomeni, nuk po ndihmon aspak, madje shpesh vë shkopinj në rrota me lëvizje të pastudiuara që nuk lidhen me ekonominë reale, si rritja e pagave me urdhër administrativ.
Modeli i promovuar i koncesioneve, që po rezultojnë në pjesën më të madhe korruptive, dhe shpërdorimi i parave të taksapaguesve po “demoralizon” sipërmarrjet që përballen me konkurrencë të padrejtë dhe mjedis të vështirë për të bërë biznes, siç është deklaruar hapur së fundmi nga shoqatat e investitorëve të huaj, që janë matësi më i drejtë i potencialit ekonomik në vend.
Edhe në vitin 2022, në renditjen e 200 më të mëdhave, mbizotërojnë sipërmarrjet tregtuese e shpërndarëse, që kanalizojnë importet pranë konsumatorit lokal. Ato vetëm faturojnë e rrisin artificialisht xhiron e ekonomisë dhe kanë një normë fitimi tepër të ulët. Vetëm një duzinë kompanish kanë aktivitet në industrinë përpunuese. Eksportuesit po vuajnë rënien e Euros, që u ka ulur të ardhurat në monedhën vendase, duke dalë nga lista e të mëdhenjve. Industria mbështetëse e prodhimit të pjesëve të automjeteve, e vetmja që po tërhiqte investime dhe kishte ecuri të mirë deri në vitin 2022, në pjesën e parë të vitit 2023 u dorëzua, duke ngadalësuar rritjen./Monitor
Të fundit



Punonte në ndërtimin e HEC-it në Lenie, aksidentohet për vdekje punëtori në Gramsh
1 Dhjetor 2023, 12:56
Raporti për terrorizmin në Shqipëri, DASH : Ka përpjekje për të radikalizuar të rinjtë
1 Dhjetor 2023, 12:47


Kërkuan para në emër të biznesmenes Vilma Nushi, arrestohet edhe mashtrues i tretë
1 Dhjetor 2023, 12:19
Votoni "Personazhin e vitit 2023" në Politiko.al
1 Dhjetor 2023, 11:57
Epidemia e kanabisit po mbush burgjet angleze me shqiptarë
1 Dhjetor 2023, 11:54

Kandidojnë për SPAK, zbulohet data kur do të merren në pyetje 8 prokurorët
1 Dhjetor 2023, 11:36
Dokumenti/ Si Edi Rama shpërbleu Carlo Bolinon duke i falur 1.44 mln euro
1 Dhjetor 2023, 11:06


SPAK mbyll hetimet për lobaratorin e drogës në Fier, çfarë dyshohet?
1 Dhjetor 2023, 10:34
Vrasja e shqiptarit në Greqi, zbardhet e shkuara e errët e viktimës
1 Dhjetor 2023, 10:28
Vrau fqinjin pas sherrit për kanalin, zbardhet dëshmia e autorit
1 Dhjetor 2023, 10:20
Pezullohet lundrimi për tragetet Vlorë-Brindisi si dhe Durrës – Bari
1 Dhjetor 2023, 10:13
Kathimerini: Greqia e bën të qartë, shpresat e Shqipërisë në BE varen nga rasti Beleri
1 Dhjetor 2023, 10:00
Detektivja shqiptare tregon kohën kur çiftet tradhtojnë më shumë
1 Dhjetor 2023, 09:55
Gjermania për herë të parë lejon pa kushtëzime shtetësinë e dyfishtë, 8 risitë kryesore
1 Dhjetor 2023, 09:42
"Mbeta pa punë", Olimbi Hoxhaj: Jam diskriminuar se jam me HIV/AIDS!
1 Dhjetor 2023, 09:42
Andi Bushati për SPAK-un: Të kishin b***le, merreshin me zgjedhjet e Dibrës
1 Dhjetor 2023, 09:27
Shqiptarja Mira Murati renditet në mesin e 25 grave më me influencë të vitit 2023
1 Dhjetor 2023, 09:22
“Po vdes”/ Spitali nuk u jep metadon, pacienti: Më vete mendja të hidhem nga tarraca
1 Dhjetor 2023, 09:10
Horoskopi, çfarë ka rezervuar fati për ju sot
1 Dhjetor 2023, 08:58

Emigrimi i studentëve bëhet kronik, 100% e të ikurve shumë të kënaqur
1 Dhjetor 2023, 08:34
Njihuni me këmbimin valutor 1 dhjetor 2023
1 Dhjetor 2023, 08:14

Dita nis me kthjellime dhe vranësira, parashikimi i motit për sot
1 Dhjetor 2023, 07:42

Posta e mëngjesit/ Me 2 rreshta: Çfarë pati rëndësi dje në Shqipëri
1 Dhjetor 2023, 07:11
Lubonja: Kupola e krimit të organizuar në Shqipëri është qeveria
30 Nëntor 2023, 22:55

Reforma në Drejtësi, Kalaja: Jemi më keq se në 2016, qytetarëve u është mohuar aksesi
30 Nëntor 2023, 22:28
Emri/ Qëllohet për vdekje shqiptari në Greqi
30 Nëntor 2023, 22:27
A është lufta pjesë e natyrës njerëzore? Dom Gjergj Meta: Njeriu mund të negociojë
30 Nëntor 2023, 22:17
“S’ka qumësht, jepi ujë me sheqer”, qendra e grave të dhunuara lë foshnjat pa ushqim
30 Nëntor 2023, 22:07
Bushati: Fredi Beleri është i burgosur politik i Ramës
30 Nëntor 2023, 21:57
Shpërthim në një qendër stërvitore në Rusi, 12 ushtarë të vrarë
30 Nëntor 2023, 21:41
Dokumentet/ Mashtrimi me numrin e dëshmorëve
30 Nëntor 2023, 21:34
Këlliçi: Janë paguar para me thasë për festat e 28-29 nëntorit
30 Nëntor 2023, 21:20
Ky është kryekomisari i arrestuar sot në Korçë
30 Nëntor 2023, 21:09
Kur fillon zyrtarisht edicioni i tretë i “BBV”?
30 Nëntor 2023, 20:53
Popullsia po plaket, mbi 50 mijë pensionistë i shtohen skemës në 5 vjet
30 Nëntor 2023, 20:40
Aksident me vdekje në Shkodër, arrestohet 31-vjeçari
30 Nëntor 2023, 20:40
Shqiptari hedh në gjyq qeverinë britanike
30 Nëntor 2023, 20:18

Blinken thirrje Izraelit të garantojë sigurinë e civilëve palestinezë
30 Nëntor 2023, 19:51
Makina përplas punonjësin e policisë në Durrës
30 Nëntor 2023, 19:37
Një i vdekur dhe një i plagosur, ky është autori i krimit në Kamëz
30 Nëntor 2023, 19:25
I përfshirë në trafik droge, ndalohet kryekomisari i Korçës
30 Nëntor 2023, 19:16

Konflikti izraelito-palestinez/ Lirohen edhe dy pengje pas zgjatjes së armëpushimit
30 Nëntor 2023, 19:06
Sula: Rama do të justifikohet te ndërkombëtarët për shkeljen e Kushtetutës
30 Nëntor 2023, 18:49
Berisha: Rama nuk i fitoi zgjedhjet, por i vodhi
30 Nëntor 2023, 18:34

Gjendet i pajetë turisti letonez në Shkodër, dyshimet e para
30 Nëntor 2023, 18:21


Kush është i riu që u vra nga policia në Kosovë
30 Nëntor 2023, 17:45
Kush është vajza shqiptare që i theu zemrën Drake
30 Nëntor 2023, 17:44
Boçi: Komisionet hetimore e drejtë kushtetuese, ndryshimi i ligjit akt arbitrar
30 Nëntor 2023, 17:24
Destinacion Shqipëria, kapen 139 mijë euro në Bari
30 Nëntor 2023, 17:15
“Gërdeci”, Mediu: Ky proces duhet të jetë i ligjshëm dhe i barabartë për palët
30 Nëntor 2023, 17:09
Morën peng 30-vjeçarin, Gjykata e Durrësit lë në burg 3 të arrestuarit
30 Nëntor 2023, 16:57
Punonte si shofer në një linjë urbane, ky është 55-vjeçari që u vra në Kamëz
30 Nëntor 2023, 16:43
Efi Dhedhes shfaqet me barkun e rrumbullakosur
30 Nëntor 2023, 16:42
Profil/ Henry Kissinger, "një burrë i së pardjeshmes dhe të pasnesërmes"
30 Nëntor 2023, 16:24
Vrasja në Kamëz/ Fqinjët në sherr për kanalin, shefi i Komisariatit: Arma ishte pa leje
30 Nëntor 2023, 16:22
Policia e Kosovës operacion për grabitjen në Suharekë: Një i vrarë, 2 të plagosur
30 Nëntor 2023, 16:11
Lufta në Gaza, vritet 20-vjeçari shqiptaro-palestinez
30 Nëntor 2023, 16:06
Kërkohet sërish shtyrja e afatit për riregjistrimin e makinave në veri të Kosovës
30 Nëntor 2023, 16:03
Gjendet një grua e pajetë në Fier
30 Nëntor 2023, 15:40
Përse Kosova nuk është pjesë e OSBE-së?
30 Nëntor 2023, 15:38
“Molla e sherrit” u bë një kanal, zbardhen detajet nga vrasja në Kamzë
30 Nëntor 2023, 15:25
Euro vazhdon të “rrokulliset”, zbret poshtë 102 lekëve
30 Nëntor 2023, 15:15
Të shtëna me armë në Kamëz, një i vrarë dhe një i plagosur
30 Nëntor 2023, 15:05


Samiti i OSBE, ministrat braktisin fjalimin e Sergei Lavrov
30 Nëntor 2023, 14:12
Ballkani luan sot në "Air Albania" përballë Viktoria Plzen
30 Nëntor 2023, 13:56

Serbia paralajmëron hapjen e një shtabi policor në Preshevë
30 Nëntor 2023, 13:37



Video/ 111-vjetori i Pavarësisë, shqiptarët ia marrin valles para Parlamentit grek
30 Nëntor 2023, 13:01

Shqipëria humb pikë në renditjen e FIFA-s
30 Nëntor 2023, 12:34
Berisha: Rama ka firmosur 4 vendime të personalizuara për grabitjen e tokës me Bolinon
30 Nëntor 2023, 12:24
Caktohet ambasadori i ri i BE në Shqipëri, kush është Silvio Gonzato
30 Nëntor 2023, 12:08
Berisha sërish kryetar? Ina Zhupa: Do votëbesohet në Kuvend sipas statutit
30 Nëntor 2023, 12:04
Rrëshqitje toke në Qafë Buall-Klos, rrezikohen banesat
30 Nëntor 2023, 11:51



