Lea Ypi/ The Guardian
Nuk kam votuar kurrë në një palë zgjedhje. Jo sepse nuk doja, por sepse nuk munda. Gjatë gjithë jetës sime si e rritur, kam qenë emigrante. Kam jetuar në vende të huaja mjaftueshëm për t’u njohur me politikën e tyre, por asnjëherë aq sa duhet për t’u kualifikuar për nënshtetësi.
Unë u rrita në Shqipërinë staliniste, një vend ku votimi ishte një ritual absurd i kryer në mënyrë ciklike nga qytetarët që e dinin që zgjedhjet ishin të kota, dhe se disidenca do të ndëshkohej. Çdo katër vjet, prindërit e mi zgjoheshin në orën 4 ose 5 të mëngjesit dhe rendnin drejt kabinës së votimit, duke pasur parasysh që dështimi për t’u paraqitur të parët mund të konsiderohej një akt sabotazhi. Besnikëria ndaj partisë matej nëpërmjet zellit.
Disa orë më vonë, i vetmi kanal televiziv ekzistues shpallte triumfalisht rezultatin: e vetmja parti që merrte pjesë në votime kishte fituar 100% të vendeve me pjesëmarrje 100%. Zgjedhjet vepronin si një lloj konfirmimi periodik që dëshira e njerëzve dhe ajo e partisë ishin të njëjta. Siç thoshte parulla zyrtare: “çdo votë është plumb për armiqtë tanë imperialistë dhe revizionistë”.
Shpesh pyesja veten: meqë zgjedhjet ishin qartësisht një farsë, pse nuk shfuqizoheshin? Ndoshta kjo ndodhte sepse ato konsideroheshin si një shenjë e përparimit, pavarësisht se ku ndodhesh. Përhapja globale e së drejtës së votës ishte, ashtu si heqja e skllavërisë, një nga ato ngjarje historike që mendohet se vërteton faktin se harku i universit moral përkulet kah drejtësia. Fakti se premtimi shpesh nuk përmbushet në praktikë ka tendencë të shpërfillet. Këtu analogjia me skllavërinë është domethënëse: asnjë komb bashkëkohor nuk mund të rivendoste legalisht skllavërinë, edhe pse miliona jetojnë në kushte skllavo-pronare. Sot, çdo komb pretendon të jetë një demokraci, pa marrë parasysh sa farsë janë zgjedhjet aty; askush nuk do të guxonte t’i shfuqizonte krejtësisht.
Ka mënyra për të kompensuar pamundësinë e votës në vendin ku jetoni. Dikush mund të votojë në vendin e origjinës, nëse lejojnë rrethanat. Ose angazhohesh në forma të tjera të politikës – si të qenit anëtar i një partie, të protestosh ose të hysh në greva. Por jo të gjithë kanë privilegjin të ndërmarrin këto veprime: ka emigrantë, për të cilët vështirësitë e jetës, kërcënimet e punëdhënësve dhe presioni për t’u konformuar janë aq të mëdha saqë asnjë nga këto nuk është e mundur.
Sigurisht, ka edhe miliona qytetarë që zgjedhin të mos votojnë. Ata mund të përballen me kufizime të ngjashme për kohën dhe lirinë e tyre – ose thjesht mendojnë se të gjithë politikanët janë të njëjtë, dhe se zgjedhjet kanë shumë pak rëndësi. Por zgjedhja për të mos votuar nuk është njësoj sikur të mos kesh zgjedhje. Ata që nuk kanë mundësi të votojnë nuk kanë mundësi as të përdorin abstenimin e tyre. Bojkotimi i zgjedhjeve është një ushtrim i lirive politike – dhe të mos e kesh mundësinë për këtë është pikërisht e kundërta.
Votimi është thelbësor për legjitimitetin demokratik. Duke zgjedhur ata që na përfaqësojnë në parlament, ne kemi një zë në ligjet që do të na qeverisin në të ardhmen. Pa këtë zë, ne thjesht u bindemi rregullave të autorizuara nga të tjerët. Larg të qenit zotër të fatit tonë, ne jemi objekt i vullnetit të të tjerëve.
Institucioni qendror i demokracisë liberale është zgjedhja e përfaqësuesve në intervale të rregullta. Hamendësohet se ne i zgjedhim deputetët në bazë të politikave që ata premtojnë të çojnë përpara, dhe të vlerësojmë dëshirueshmërinë e këtyre politikave bazuar në afërsinë e tyre me vizionin e partive që ata përfaqësojnë. Megjithëse zakonisht ato keqparaqiten në shtyp, pa partitë politike demokracia do të përbëhej nga një arbitraritet individësh. Roli i palëve – historia e tyre, antagonizmi i tyre i ndërsjellë, trashëgimia që ata përfaqësojnë dhe parimet në të cilat mbështeten – i ndihmojnë qytetarët të krijojnë pikëpamjet e tyre për çështje me interes të përbashkët. Kritika dhe aktivizmi nga qytetarët, nga ana tjetër, duhet të ndihmojnë partitë të mprehin angazhimet e tyre politike.
Në rastin ideal, zgjedhjet janë ngjarje paradigmatike gjithëpërfshirëse në jetën e një komuniteti politik demokratik. Slogani “një person, një votë” përshkon mjeshtërisht potencialin egalitar të institucioneve demokratike. Sigurisht, në realitet, pasuria dhe fuqia shpërndahen në mënyrë aq të pabarabartë në shoqëritë kapitaliste, sa që aftësia e një pakice të pasur për të formësuar axhendën dhe për të ndikuar në vendimet politike, shtrembëron debatin dhe çorodit idealin e përfaqësimit demokratik.
Megjithatë, ekziston një ditë, dita e zgjedhjeve, në të cilën të gjithë qytetarët kanë fuqi të barabartë. Nuk ka rëndësi nëse jeni i ri apo i moshuar, grua apo burrë, homoseksual apo hetero, i pasur apo i varfër, shumë i artikuluar ose mezi i arsimuar, politikan profesionist apo pastrues i dritareve.
Nuk ka rëndësi nëse jeni Mike Ashley apo Brenda nga Bristoli. Secili person ka një dhe vetëm një votë, dhe, në ditën e zgjedhjeve një votë ka potencialin të bëjë ndryshime.
Përjashto rastin, natyrisht, nëse nuk jeni qytetar i këtij shteti. Atëherë dikush tjetër do të vendosë në emrin tuaj, dhe pasojat e vendimeve të tyre do të jenë edhe më dramatike nëse jeni vulnerabël. Në këtë rast, dita e zgjedhjeve nuk do të jetë më shprehje e përfshirjes, por një kujtesë e rreptë e përjashtimeve që vazhdojnë të përshkojnë shoqëritë liberale, megjithë premtimin e tyre për përfaqësim efektiv. Zgjedhjet janë dita kur diferenca midis atyre që janë në sistem dhe atyre që nuk janë, pohohet publikisht.
Më 12 dhjetor, shumë emigrantë në Mbretërinë e Bashkuar – qytetarë të BE-së, apo jo të tillë- mund ta kalojnë ditën canvassing*, duke parë miqtë e tyre të votojnë dhe duke u kërkuar njerëzve të tjerë të bëjnë të njëjtën gjë. Ata mund të qëndrojnë zgjuar deri vonë për të zbuluar se cila parti apo cilat parti do të formësojnë politikat që do të përkufizojnë jetën e tyre për vitet e ardhshme. Por në fund, për një çështje me rëndësi thelbësore për jetën e tyre, atyre do t’u mohohet vullneti.
Disa mund të përpiqen ta zbusin goditjen – dhe në proces ta mveshin me normalitet këtë ‘mungesë demokratike’ të emigrantëve. Ata mund të argumentojnë në mënyrë cinike që votimi është një maskaradë gjithsesi, duke cituar deklaratën famëkeqe të Rousseau-it: “Populli anglez mendon se është i lirë; gabohet shumë, është i lirë vetëm gjatë zgjedhjes së deputetëve; sapo të zgjidhen, skllavërohet, sërish, kthehet në asgjë. Por edhe nëse Rousseau ka të drejtë ne do të ishim në gjendje më të keqe pa të drejtën e votimit dhe liria e njëmendtë për të gjithë do të ishte edhe më e vështirë për t’u patur.
Kjo është arsyeja pse votimi është thelbësor. Më shumë se një e drejtë – është një përgjegjësi, përgjegjësi e atyre që kanë fuqinë e votës për të ushtruar atë fuqi në emër të atyre që nuk e bëjnë. Sigurohuni që ta përdorni.
*Lea Ypi është pedagoge e Teorisë Politike në London School of Economics.
**canvassing– procesi i solicitimit të votave, t’i këkrosh dikujt të votojë për aksh parti apo politikan.
***Përkthimi: Politiko.al
Financuar Nga Bashkimi Europian
