Can Albania produce all the food it needs?

The Gallup poll, based on the question "If there were a war involving your country, would you fight for your country?" shows that 60% of Albanians answered  Yes  and 28  % No.

In European countries, where a good portion of Albanians have emigrated, the response is less enthusiastic. In Italy, only 14% show willingness to participate in the war, in Germany 23%, in the United Kingdom, 33%.

In the EU, the average pro-participation rate is 32%, in the whole of Europe 47%, in non-EU European countries it reaches 61%. In the countries of the region, Serbia responds with only 32% in favor, North Macedonia 34%, and Kosovo 79% in favor.

Patriotism remains a high value for Albanians, but the question does not specify whether you will take up arms to defend your country when it is attacked, or whether you will be part of a coalition of countries involved in a war, with the war taking place in third countries.

Experts and politicians can interpret whether the "psyche" that operates is inherited and based on the slogans "defense of the homeland is a duty above duty", "all people soldiers", or whether Italians, Germans, see wars only happening outside their country.

But while you can go to war with your hands in your pockets, can you go with an empty stomach?

A characteristic of the former socialist regime in Albania is simplification in general and that of war in particular, such as the slogans "if you don't have a weapon, get one", "the whole people are soldiers", and war with circumstantial means.

Parallel to this, the simplification of everything else – the economy, politics, food – necessarily marched on. We produce everything (nothing) with our own strength, the popular front is true democracy, and food is also surrounded by bunches and spices, translated into triska, tallona, ​​and so on.

Fighting with circumstantial means might be possible if you were to knock rocks off a mountain, while foraging with circumstantial means seems impossible. A prehistoric hunter-gatherer could secure enough food in a territory of 26 km² to 250 km².

In the territory of Albania, with food only from nature – where people hunt wild animals and gather fruits and herbs – between 110 and 1,100 people can survive.

Today's agriculture is not able to provide all the food in the country. This is shown not only by the increasing food imports from year to year – in the last year over 1.5 billion euros – but also by the fact that historically the country has not been able to produce enough food.

One year, as in fairy tales, it was said that bread was secured in the country, perhaps calculated as the total amount of grain production reported divided by the daily necessary amount as calories or grams per capita, but not the actual amount of consumption.

Dyqanet e bukës në qytete ishin po aq bosh sa ato të mishit, qumështit e perimeve. Në familje hahej në rastin më të mirë me kursim gjithmonë, e në fshat buka ishte vetëm e misrit. I vetmi sukses, si atëherë dhe tani, mbeten shifrat, ku çdo gjë është në rritje – prodhimi, rendimentet, eksportet, konsumi.

Ndërsa në sistemin e kaluar kjo ishte e kuptueshme, madje arma kryesore e propagandës që mbushte mendjet me lugë të zbrazur, mbetet e pakuptueshme pse edhe sot vazhdohet me shifra të pasakta, të paqarta, por që gjithmonë tregojnë rritje kudo.

Statistikat e vitit të largët 1927 të përgatitura nga z. Teki Selenica janë një bazë e mirë për të pasur një tablo më të qartë të shifrave të pandikuara nga politika, edhe pse një pjesë e mirë e botimit statistikor të tij merret me historinë duke filluar nga pellazgët, me arritjet e qeverisë, etj.

Sidoqoftë, të dhënat bujqësore për kohën duken të jenë të mira.

Selenica, një nëpunës i rrallë në këto troje, thotë se sipërfaqja totale e llogaritur sipas llojit të tokave del më pak sesa sipërfaqja fizike prej 28 mijë km², por kjo vjen sepse nuk mund të matej e gjithë sipërfaqja e maleve dhe pyjeve, ndërsa të dhënat për tokën bujqësore duken të besueshme.

Sipas të dhënave të Prefekturave të asaj kohe llogariten 241 mijë ha tokë e punueshme, 91 mijë ha tokë e papunuar, 214 mijë ha tokë kullotë e livadhe, si dhe 76 mijë ha tokë, kënetë e moçale.

Malet dhe pyjet llogariten në 509 mijë ha – e pranuar, jo e saktë.

Pavarësisht zhvillimit ekonomik të Shqipërisë në atë kohë, duke konsideruar se bujqit duhet të prodhojnë për treg e vetëkonsum, të pambështetur me ndihma e subvencione, por në konkurrencë të hapur brenda vendit si dhe me prodhimet e importit, kjo sasi toke e punueshme që shfrytëzohet është toka më e mirë për prodhim, si pjellori dhe vendndodhje.

Shqipëria në atë vit numëron 833 mijë banorë.

Statistikat për vitin 1990 tregojnë se që nga viti 1946, 52 mijë ha tokë e re janë përfituar nga bonifikimet dhe 200 mijë ha janë përmirësuar si cilësi toke po nga bonifikimet. Sipërfaqe e punueshme deklarohen 574 mijë ha.

Në vitin 2023, statistikat japin 678 mijë ha tokë bujqësore, 366 mijë ha kullota dhe livadhe, 969 mijë ha pyje, 860 mijë ha të tjera. Nga e gjithë toka bujqësore, vetëm 415 mijë ha janë të mbjella.

Një fakt interesant është mekanizimi duke filluar nga ai “natyral”. Numri i Qeve (kafshëve që punojnë tokën), 100 vjet më parë ishte 127 mijë. Numri duket i mjaftueshëm që të punojnë shumicën e tokës arë të mbjellë në atë kohë.

Në vitin 1990 nuk ka të dhëna për numrin e traktorëve, por llogariten si total në 1.3 milionë kuaj/fuqi, ose merret si bazë një traktor njësi 15 kuaj fuqi.

Vendi ka një traktor të tillë për 32 ha tokë të punueshme, shifër mjaft e ulët, e përkthyer në 22 mijë traktorë 15 kuaj fuqi për gjithë vendin.

Sot nuk ka të dhëna të sakta sa traktorë ka, por deklarohen rreth 2 mijë traktorë të regjistruar me targa dhe rreth 10 mijë në total, nga të cilët 6 mijë minitraktorë.

Një fermë me sipërfaqe rreth 1.2 ha – sa mesatarja në Shqipëri – kërkon mesatarisht një traktor me 20 kuaj fuqi motorike.

Nëse janë 680 mijë ha tokë bujqësore, atëherë nevojiten 34 mijë traktorë, për 574 mijë ha të punuara sipas statistikave duhen përdorur teorikisht 28 mijë traktorë me 20 kuaj fuqi. Diferenca me 18 mijë traktorë në total – të vegjël a të mëdhenj – është e madhe.

A duhet çdo fermë të ketë traktorin e saj apo mekanika duhet ofruar si shërbim – ky është diskutim tjetër, por llogaritë flasin vetë.

Nëse dikur qetë ushqeheshin me bar e kashtë dhe ka histori ku bujqit të cilët nuk i kishin parë ndonjëherë, u dhanë kashtë traktorëve të parë në Shqipëri, kostot e blerjes së traktorit, naftës, vajrave, mjeteve të tjera si pronë individuale për çdo fermë, të shkarkuara në çmimin e domateve, patateve apo tërfilit, janë llogari që bëhen lehtë.

Duke konsideruar të dhënat e statistikave shqiptare të socializmit dhe atyre të pas socializmit lidhur me ushqimin dhe bujqësinë, Shqipëria vërtet e meriton atë çmimin për ushqimin që ka marrë dikur dhe një çmim edhe më të madh sot.

I vetmi problem është se këtë çmim e paguajnë vetë shqiptarët. Një familje shqiptare paguan rreth 50% të të ardhurave për ushqimin, e pensionistët e familjet e varfra edhe më shumë.

TVSH-ja finale prej 20%, në ndryshim nga vendet e BE-së që nuk paguajnë TVSH për ushqimet, ose një TVSH të reduktuar, e në total paguajnë shumë më pak nga të ardhurat e tyre, është një faktor me shumë peshë.

Raporte të ndryshme, përfshirë ato të BE-së nxjerrin si problem kequshqimin, sidomos te gratë në moshë riprodhuese, gratë shtatzëna e fëmijët.

Para 100 vitesh kemi 241 mijë ha tokë të punueshme, 91 mijë ha tokë të papunuar dhe 214 mijë ha tokë kullotë e livadhe, si dhe 76 mijë ha tokë kënetë e moçale.

Në periudhën 1946 – 1990, 68 mijë ha janë kthyer në tokë të re e fituar si pasojë e bonifikimeve, që vërteton shifrën e 76 mijë ha të vitit 1927.

Por, nga dolën 704 mijë ha tokë bujqësore? Logjikisht, 214 mijë ha kullota e livadhe janë kthyer në tokë bujqësore. Po 180 mijë ha të tjera?

Rritja e popullsisë, sidomos në kushtet e Shqipërisë socialiste që bazohej në forcat e veta, do të thotë që tokat margjinale u futën gjithmonë e më shumë në përdorim.

Nëse në vitin 1927, 830 mijë banorë ushqeheshin me 240 mijë ha, ose një ha tokë siguronte ushqim për 3.5 banorë, në vitin 1990 ishin 3.3 milionë banorë dhe 704 mijë ha, ose një ha siguronte ushqim për 4.68 banorë. Sot kemi 678 mijë ha për 2.8 milionë banorë, ose një ha siguron ushqim për 4.1 banorë.

Ndërsa dy treguesit e parë janë jo vetëm një pjesëtim i thjeshtë, por tregojnë edhe mundësitë prodhuese të ekonomisë bujqësore në vitin 1927 dhe në vitin 1990, sepse të dy tregojnë maksimumin e prodhimit që mund të merret nga e gjithë toka e punueshme.

Në vitin 1927, potenciali prodhues për ha/banor është i ulët jo vetëm për shkak të prapambetjes, por edhe sepse një pjesë e ushqimit shkon për blegtorinë dhe kafshët e punës.

Sistemi socialist, duke ditur që blegtoria dhe prodhimet e saj – qumështi e mishi – kërkojnë më shumë ushqim nga toka për të ushqyer lopët p.sh., sesa nëse ai do të ishte direkt për popullsinë, u dha rëndësi drithërave dhe perimeve për të siguruar bukën në vend.

Mungesa e mishit dhe bulmetrave tregon se nuk kishte bazë ushqimore të mjaftueshme për blegtorinë, megjithëse mbillej dhe një sasi soje, dhe se sistemi e sakrifikoi një pjesë të madhe të ushqimit me proteina shtazore për popullsinë, për të prodhuar kalori, karbohidrate dhe yndyra bimore.

Në rast se prodhimi do të ishte i balancuar – blegtori dhe bujqësi – vendi do të duhej të hapej për të siguruar nga jashtë teknologji, mekanizim, ushqime blegtorie ose drithëra.

Plehrat kimike përdoreshin në ato vite me shumicë – rreth 130 kg lëndë aktive për ha – janë sasi në limitet e sipërme edhe sot për vende të zhvilluara.

Efektiviteti i përdorimit të tyre duket i dyshimtë. Po aq problematike është ujitja: vetëm 60% e tokës ose 420 mijë ha ujiten nga 700 mijë.

Tokat margjinale, të krijuara kryesisht nga shpyllëzimet dhe mungesa e ujitjes, e bëjnë problematike rritjen e prodhimit dhe më lehtë të kuptueshme varfërinë ekstreme të shumë kooperativave malore e kodrinore.

Një fakt, interesant është se edhe sasia e reshjeve ka ardhur duke u ulur në mënyrë pothuajse konstante nga viti 1950 deri në vitin 1990, nga 20% deri në 30% në zona të ndryshme të vendit.

Temperatura mesatare, po nga 1950 deri në 1990, është rritur përgjithësisht 0.2 deri në 1 gradë Celsius.

Sot deklarohet se ujiten 300 mijë ha tokë, nga 415 mijë ha të mbjella, e nga 678 mijë ha në total tokë bujqësore. Nëse rikujtojmë shifrat e vitit 1927, jemi pothuajse në të njëjtat shifra të tokës së punueshme – 270 mijë ha.

Nuk e dimë nëse atëherë kishte ujitje moderne, por sidoqoftë, përderisa tokat ishin prodhimtare, potencialisht kanë pasur ujë dhe mundësi ujitjeje dhe sidoqoftë janë 100 mijë ha më pak nën ujë se në vitin 1990.

Teknologjitë moderne, më shumë njohuri te fermerët, por edhe lidhja me tregun, mundësojnë sot të merren rendimente shumë më të larta se më parë në drithëra, perime, fruta, blegtori dhe sidomos në prodhimin e serrave. Kjo mundëson që, edhe pse sipërfaqja e tokës arë të jetë më e vogël se sa ajo e viteve më parë, prodhimi të rritet.

Pjesa më e madhe e fermerëve janë të specializuar dhe kanë një prodhim kryesor për të dalë në treg.

Vështirë të gjenden fermerë sot që mbjellin tokën nëse nuk kanë ujitje, qoftë edhe për vetëkonsum.

Specializimi i fermerëve ka rritur prodhimin, por ka rritur dhe importet. Nëpër fshatra, tregtarët ambulantë shesin prodhime ushqimore vendi, por edhe shumë importi. Fermerët e vegjël duhet të blejnë “te makina” e tregtarëve të vegjël që shkojnë kudo ku ka grupime shtëpish.

Duhet të blejnë çdo gjë që vite më parë e prodhonin vetë ose e shkëmbenin, si perime e fruta – sidomos ato jashtë sezonit.

Në baxhot ose dyqanet e zonës, me çmime tregu si në qytet, duhet të blejnë qumësht, djathë, mish vendi dhe importi.

Even though they may produce quantities of vegetables or fruit above self-consumption, this does not guarantee sales, because those close to them are like them, and intermediaries require larger quantities of produce for other buyers further away.

In the absence of a market, the farm's produce goes to poultry if they keep it, or it spoils in the field.

One meal for many people

The concept of the active farmer and uncultivated lands must be introduced to understand the real situation. But, above all, we need planning and knowing where we are and where we want to go.

One hectare of land, under current Albanian conditions, can produce food for 8–10 people. If 300 thousand hectares are under water, this number goes from 2.4 to 3 million – the population is 2.8 million inhabitants.

In the EU, one hectare of land can feed – with the current production structure – 11–13 people. The EU's 157 million hectares potentially produce food for over 1.5 billion people, while the EU has less than 500 million inhabitants.

How many people can be fed from one hectare in a country has very wide limits, depending on the type of soil, technology, losses, trading system, but also depending on the structure of production - how much grain, vegetables, fruit, meat, milk and industrial crops.

On the other hand, this enables you to plan and invest in the production you require, not just the quantity, but the standards, quality, processing, and marketing.

Albania, first, must forcibly preserve the limited food-producing land it has, because it is competing with other economies such as tourism, construction, but also pollution and degradation.

Irrigation and drainage systems, technology and mechanization are the basis for high and sustainable production. Incentivizing cooperation is essential for lower costs, standards and quantities.

More knowledge for farmers, but also a little luck for politics and society to understand that we need a few people like Mr. Selenica, who 100 years ago was building statistics - using them and their knowledge for more production and well-being.

We need to build strategies and investment plans to move towards increased production and food sovereignty, without supporting this with costs paid by farmers, consumers, or society as a whole - such as emigration, disease, and apathy.

It should be known that it will take much more food production than we get today to have a development of the entire economy and services, which will receive money "saved" from food.

Food sovereignty - not in the sense of producing everything with our own strength - we must not lose the opportunities offered by the world market for cheap and standard imports, but rather preserve the productive potential of land and farms, and trade as much as possible - first in the domestic market, and then for export./ Monitor