Albania dependent on oil imports, experts due to abuses in this sector

Albania is an oil producing country and in the past managed to process a part of it in the country, meeting some needs in the market for hydrocarbons. But over the last three decades, the abuse and mismanagement of this sector has led to the country today being completely dependent on imports. Citizens are paying for this mismanagement with the high price of oil, which all comes from imports. This followed the final closure of the main deep processing refinery, which is nearing complete demolition.

Russia's aggression against Ukraine brought a strong shock to the price of oil and gas in international markets that had begun to rise even before the attack. Russia is the third largest oil producer in the world after the United States and Saudi Arabia. The consequences of rising prices have been felt in Albania, a country that today depends entirely on imports to meet the needs for oil and gasoline. In the past, the country managed to meet some of the fuel needs from the oil extracted in Albania. But the mismanagement and abuse of the privatization process of the main refinery of the country, has made that, from 2019, the needs are all met by imports. Annual needs are estimated at about 1 million tons per year (of which, 600 thousand tons of diesel for vehicles, industry and agriculture, 120 thousand tons of gasoline, and another 200 thousand). Although a producing country, Albania's oil is of the heavy, not light type, which needs deep processing. Over the last 10 years, the average annual crude oil production is estimated at approximately 1 million tons per year. A small part of it is processed on site, mainly for solar bitumen and fuel oil. Both of these by-products are valuable for road infrastructure and as fuels for some industries.

The Ballsh Deep Oil Processing Plant was privatized in 2008 and passed from one owner to another until 2019 when it was finally closed and given over for demolition. Its former employees and experts told VOA that all post-1990s governments suffocated the industry, which if it were in place, could meet 30 to 40% of the country's needs for hydrocarbons.

"Hand in hand, this factory was managed by non-professional people. I just did not see hydrocarbon specialists there. "They gave it to some irresponsible people, some people who had probably seen the oil with their own eyes from afar," Novruz jahaj, a former employee at the Ballsh oil refinery, told VOA.

"The licenses that were issued went hand in hand, they were not real. A name was written and it was not known who was behind it. This work is done by the monopoly of fuels sold in the Republic of Albania "- said for VOA Bardhi Alushaj, former technologist in the oil refinery in Ballsh.

"The last ones who left the refinery left a debt not only to the state, taxes, duties, liabilities in the municipality of Mallakastra, second-tier businesses, but also owed to oil workers over 13 salaries," Sokol Dautaj told VOA. President of the Oil Workers' Union.

“Në qoftë se do të përpunohej nafta shqiptare në vend, jo vetëm që do të prodhoheshin karburante për ekonominë, por kjo do të përkthehej në mirëqenie për shqiptarët. Do të kishin mundësi sot, në kushtet e vëshitrësive të burimeve të furnizimit, që të ishin më të mbrojtur, dhe s’do ishim të varur nga importi”- Nako Petro, ish- drejtor në rafinerinë e naftës, Ballsh.

Sipas statistikave zyrtare sasia më e lartë e naftës prej 2 milionë e 500 mijë tonë naftë, është prodhuar në 1974-ën. Deri në vitet 90, është ruajtur një mesatare prej më shumë se 1 milion tonë në vit. Më pas prodhimi u përgjysmua (në 500 mijë tonë në vit ) dhe mbajti këtë kuotë në dy dekada. Gjatë dhjetëvjeçarit të fundit, prodhimi u dyfishua sërish.

90% e naftës sot prodhohet nga kompania private Bankers Petroleum Albania ( e cila shfrytëzon vendburimin më të madh të naftës në vend atë të Patos-Marinzsës) dhe pjesa tjetër nga disa kompani të tjera, përfshirë dhe të vetmen kompani shtetërore Albpetrol.

Pjesa më e madhe e naftës bruto eksportohet. Shqetësimi i ekspertëve lidhet me mungesën e rafinimit të saj në vend.

Kjo pasoi mbylljen përfundimtare të Uzinës së përpunimit të thellë të naftës në Ballsh, që mori emrin Armo (Albanian Refining Marketing of oil, pjesë e së cilës ishte dhe rafineria e Fierit dhe e Cërrikut, që ju shkëput kompanisë nga qeveria në vitin 2008) pas reformës së vitit ‘99 në industrinë e naftës në shqipëri. Ajo u privatizua në vitin 2008 nga një konsorcium (Amra Group dhe Refinery Associates of Teksas) me 85 % pas të cilit qëndronte biznesmeni shqiptar Rezart Taçi, me një shifër prej 128 milion euro. 15% të aksioneve i kishte Ministria e Ekonomisë. Vit pas viti, gjendja financiare e kompanisë Armo u përkeqësua, duke krijuar humbje dhe borxhe ndaj shtetit dhe palëve të tjera. Por kjo nuk e pengoi qeverinë e atëhershme, që në vitin 2012, të shpallte fitues të tenderit, për blerjen e kompanisë shtetërore të nxjerrjes së naftës “Albpetrol” konsorciumin Vetro Energy, që ofroi 850 milionë Euro ku shfaqet sërish biznesmeni Rezart Taçi. Tenderi u anulua në fillim të vitit 2013, pasi nuk u arrit të sigurohej shuma e blerjes.

Ndërkohë rafineria e Ballshit, pjesë e kompanisë Armo, në vitin 2019 u shit përfundimisht nga bankat si kolateral dhe sot është drejt demolimit të plotë.

Zv. Ministri i energjitikës Ilir Bejtja i tha Zërit të Amerikës se që prej privatizimit në të nuk ishte bërë asnjë investim, teknologjia nuk i përgjigjej kohës dhe sasia që përpunohej sipas tij, nuk arrinte t’i sillte fitime kompanisë.

“Është dështim financiar. Ishte një pazëll e ngritur mbi një fluskë, mbi një asgjë. Borxhet u kapitalizuan në mënyrë të rregullt për të arritur në fund të 2015-ës 518 milionë dollarë borxhe, dhe kapitali vetë 495 milionë dollarë. Megjithatë arritëm në pikën që nuk kishte më leverdi të punohej uzina, janë paraqitur disa kompani. Tani përfundimi është që ajo u shit tek disa kompani që merren me grumbullimin e hekurit dhe çelikut. Do të demontohet e gjitha dhe do shkrihet për prodhim çeliku. Në të njëjtën sipërfaqe ata që e kanë blerë, kanë marë angazhimin të ndërtojnë një parcelë të madhe rreth 85 hektarë, me fotovoltaikë, prodhim energjie nga dielli”- tha për Zërin e Amerikës Ilir Bejtja, Zv.Ministër i Infrastrukturës dhe Energjisë.

Biznesmeni Rezart Taçi ish- pronar i kompanisë Armo u shpall nën hetim nga Prokuroria e Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar në nëntor të vitit të kaluar. Ai akuzohet për veprat penale të pastrimit të parave në formën e grupit të strukturuar kriminal. Ndaj tij ka vendim arresti nga gjykata në mungesë. Por ekspertët sugjerojnë hetime të thelluara që prekin sipas tyre edhe inisiatorët e hartimit të marrëshjeve që çuan në privatizimin e dështuar të ARMO-s,.

“Të treja rafineritë edhe ne Fier edhe në Ballsh edhe në Cërrik janë zona krimi them unë, pra aty duhet të vendoset një shirit “këtu ka ndodhur një krim” nga SPAK-u më së fundi, për të parë se kush ishin njerëzit që vendosën se në Ballsh dhe në Fier duhet të ishin kompanitë azere për shembull apo kompani të tjera që nuk arritën asnjëherë ta menaxhonin. Ato vërtet janë privatizuar me ligj. Sot është shumë e vështirë të gjesh fajtorët për shkak se ky quhet korrupsion ligjor. Kjo është zanafillë e asaj që po ndodh, kur ne nuk kemi treg të hidrokarbureve, nuk kemi një kompani që të prodhojë dhe të shesë brenda vendit, nuk kemi rafineri që të rafinojë naftën që është pasuri kombëtare brenda vendit dhe nuk kemi as ndërmarrje që ta shpërndajnë këtë njësi të prodhuar”- u shpreh për Zërin e Amerikës Bardhi Sejdarasi, ekspert për çështjet ekonomike.

Albania today is paying for all the consequences of 30 years of mismanagement in the hydrocarbon sector. The average price of oil during the last week is estimated at about 240 lek per liter, experiencing an increase of almost 30% since the beginning of Russian aggression on Ukraine more than a month ago./VOA