Flash News

Ndërron jetë në moshën 98-vjeçare, ish-presidenti i Italisë, Giorgio Napolitano

Presidenti i Zululandit vizition New York-un me gruan dhe parukieren

Shoferja me ‘Benz" përplas biçikletën, plagoset një person në Korçë

Përfshihet nga zjarri ish-fabrika e qelqit në Kavajë, rrezikohen edhe disa banesa

E zuri korenti, humb jetën i riu në Tiranë

OP-ED

Çfarë na thotë “Ura e Zogut” për mënyrën se si qeveriset Shqipëria?

Politiko 17 Dhjetor 2022, 11:48
Çfarë na thotë “Ura e Zogut” për

Alfred Lela

E imagjinoj urën e Zogut mbi lumin Mat, në grykën aq të bukur që del nga malet mes Lezhës dhe Mirditës, si një monument estetik dhe etik në historinë e Shqipërisë. Për shembull, e shoh të ndriçuar nga poshtë-lart, duke u dhënë atyre harqeve një prarim që ua lëbyr, me dritë dhe lehtësi, rrugën udhëtarëve të atyre anëve dhe netëve. Herë të tjera e parafytyroj si muze të inskenuar të arkitetonikës në Shqipëri, një lamije ku përplasen në harmoni otomanja me neoklasiken, për t’u përndjekur nga brutalja e socializmit real të diktaturës. Pse jo, të dielave i shoh aty tezgat e drunjta dhe mallrat e shumta të pazarit të famshëm të Milotit (me kujdesin e madh, ama që në fund të ditës arkat dhe qeset të mos hidhen në lumë, siç ështa zakoni anëve të Shqipërisë). Për koncerte, ekspozita, panaire e me radhë, mund të funksionalizohej Ura e Zogut, e cila do t’i shtonte një tërheqje të re zonës, aty ku Mati hapet për në Adriatik me madhështinë e një erashke në dorën e Zotit.

Ministria e Kulturës dhe e Turizmit mund të kishin bashkuar forcat për diçka të tillë me pushtetin vendor. Por, para kësaj imagjinate duhej bërë themelorja: ruajtja e urës. Një hap do të kishte qenë ‘inventarizimi’ i dëmeve dhe i qëndresës së strukturës, dhe më pas meremetimi dhe ruajtja e habitatit që e rrethon, dmth shtratit të lumit. Në të gjithë zonën përreth dallohen lehtësisht kafshimet nga firmat që nxjerrin inerte nga lumi duke e bërë shtratin e tij një krater pas bombardimeve.

Ky bashkim i trimufit të interesit privat me shpërfilljen e shtetit dhe të shoqërisë për gjënë publike, e bën Urën e Zogut monument të lartë dhe të gjatë të një Shqipërie që ndërton të ardhmen duke shkatërruar të shkuarën. Mos vini asnjë bast kundër kësaj aksiome: e ardhmja pa të shkuarën nuk qëndron, është vetëm një skizofreni shpirtërore, që kërkon distancë aty ku nuk mund të ketë asgjë veç ngjizjes.

Ura si monument, dhe monumentet e së shkuarës si urë që na hedhin te e ardhmja, janë qartësisht të mposhtura dhe të neveritura në qeveritë Rama. Këtë të fundit, neverinë, KM e ka shfaqur publikisht dhe pa teklif për të gjitha artefaktet e mbetura në peziazhin arkitektonik dhe kulturor të Shqipërisë, nga koha e Mbretit Zog. Teatri Kombëtar, vilat në lagjet kryesore dhe aristokratike të Tiranës, sheshin Skënderbej, e me radhë. Kujtoni se edhe ura mbi lumin Mat është e kohës së Mbretit dhe quhet, si për sfidë, “Ura e Zogut”.

Bash e kundërta ka ndodhur me stacionet e komunizmit në hapësirën urbanistike apo arkitektonike të Shqipërisë. “Shtëpia e gjetheve” është rifunksionalizuar si muze, bunkeret e Enverit në Dajt dhe Bulevard janë quajtur “BunkArt”. Piramida apo ‘mauzoleu’ i diktatorit gjithashtu është drejt asaj që Veliaj e quan “rijetësim”.

Psikologjikisht, me sa duket, Edi Rama kërkon t’i shërbejë rupturës (shqyerjes) së madhe që Enver Hoxha futi në historinë e Shqipërisë, duke ndërprerë lidhjet me periudhën e Zogut, dhe duke filluar erën e tij, si në politikë ashtu dhe në urbanizim.  

Këtu, sigurisht, ka fajet e veta edhe e djathta shqiptare, si ajo e traditës edhe e reja që ka bërë pak ose aspak për ta ndërprerë rupturën dhe për të rijetëzuar shenjat e jo-komunizmit në peizazhin arkitektonik dhe urban. Në çdo rast kjo nuk është leje për qeverinë e majtë për ta konsideruar historinë e Shqipërisë si ‘të fituesve dhe humbësve’, por si një përbashkësi ku biem dhe ngrihemi të gjithë, në orët e liga dhe të mira.

Në fund, për të mos e marrë këtë përsiatje si një tjetër anatemë kundër qeverisë së radhës, kujtoni sa miliona euro janë hedhur nëpër Shqipëri për të ashtuquajturën Rilindje urbane. Shumë. Vend e pa vend. Në mos qoftë dashakeqësi, është amatorizëm. Me një përkujdesje dhe investim minimal, hequr qoftë edhe nga fondi i majmë i RU, ura e Zogut nuk do të ishte sot simbol ngalakeq i një qeverie që kërkon të bëhet regjim. Sepse, historia na mëson, regjimet, më parë se nga shtypja politike, nisin nga imponimi estetik dhe kulturor.

Të fundit