Marshi funebër i gjelave të Koloreto Cukalit

Alfred Lela

Koloreto Cukali, nëpër ato takimet e mërzisë, në cilindo hotel të Tiranës ku promovohen libra, zhvillohen seminare, apo jepen mend nëpër konferenca bombastike, me zgjidhje të mëdha për Shqipërinë, mund të shpërndate disa kartvizita. Si filmmaker, ojf-ist, radio show host, kolumnist etj. Jo se ka dalë, ende, ndokush që të ketë një kartvizitë që lexon thjesht Poet por, ma do mendja, se Cukali nuk do të prezantohej ndokund, askund, si i tillë.

Kaq diskret, thuajse si një seancë masonike, e kishte edhe përurimin e librit në QKLL (Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit) e cila, në një mënyrë krejt të çuditshme, dhe ndoshta poetike, ndodhet në shpinë të një bari.    

Kjo mizanskenë urbane e bënte përurimin e librit të Cukalit të dukej si një akt ilegal, revolucionar. Këtë përshtypje, me sa duket, ka edhe autori, i cili duke folur për librin tha se poezia duhet shpërndarë si trakt.

Kjo nuk do të thotë se Koloreto Cukali ka drojë nga statusi i tij si vjershëtar, por pa e thënë, shqetësohet nga shpërfillja në sferën publike e një prej zhanreve më të vjetra dhe më fisnike të qytetërimeve: poezisë.

Shpërfaqja e kësaj brenge është ndoshta edhe vetë arsyeja që e shtyn atë të shkruajë. Në një kod, në një gjuhë, në një gjini që duket pothuajse e harruar. Ndoshta kjo është mënyra e tij e rebelimit, përpjekja për të mbajtur të gjallë, kundër rrymës, industrinë e lehtë të vargut, përkundër industrisë, gjthnjë e më të rëndë, të imazhit, të përsëritjes së tij gërditëse e të  pafund.

Në të njëjtën kohë, poezia mund të jetë edhe mënyra se si Koloreto Cukali rrëfehet për ato ‘mëkatet’ që ai bën kundër poezisë, pjesëmarrjes, për një arsye a tjetër, në pop kulturë, në komunikim masiv.

Pak a shumë, siç e thotë vetë në një prej vargjeve Dritaret e autobusëve janë kthyer në ekrane TV,/ ku dalin ata që u është mohuar/ koha që u takon në ekranet kombëtare.

Në këtë kuptim, poezia e Cukalit është e angazhuar, jo në tehun që i jepnin angazhimit të majtët e mesit të shekullit 20, por krejt ndryshe, një angazhim shpirtëror. Jo për të përkufizuar klasat dhe rendet shoqërore, por shpirtëroren dhe ku po e çon ajo njerëzimin (apo njerëzimi shpirtëroren).

Të kësaj grimase duket se janë edhe vargjet Viti ‘92 duket shumë larg, /laheshim më rrallë, /por mbanim më pak erë, /kishim mundësi të shiheshim në sy e në rrugë.

Intimitetet që shpalosen në poezitë e Cukalit shndërrohen në socialitete, sepse poezia për të është një akt përkundër sistemit, siç është edhe një sistem aktesh të cilat konfigurojnë një gjendje shpirtërore dhe shoqërore dhe ashtu, të dyja bashkë, atë hapësirë që njohim si bashkësi.

Kjo bashkësi, në vargjet e Cukalit, përballet me një ekzorcizëm që është sa i autorit sa i subjekteve të tij poetike. Kështu Të dashurat tona mbajnë era tym/ si të vini prej pub-esh/ ose prej turrave të druve. Hundët e tyre të reja/ i çojnë pa shpëtim drejt kasaphanës.

Kur flet për ‘kasaphanë’, autori ka parasysh klinikat estetike të Tiranës, por sidomos vitrinat shtypëse në të cilat janë kthyer rrjetet sociale, ekranet dhe gjithë industria e wanna be që lulëzon në Shqipëri.

Kjo atmosferë, kjo shtypje, që gjendet edhe në një varg hatibian të Cukalit shpaloset kështu: Na shtypin pallatet/ që ecin rrugëve si makina të dehura.

Koloreto Cukali, në vend të kartvizitës, mund të shpërndajë me lehtësi librin e vet, dhe të thotë pa drojë: jam poet. Fakti që ai është i heshtur, si poet, jo si njeri i angazhuar i sferës publike lidhet me faktin se, si zejtar, ai jeton për shpirtëroren, si profesionist i duhet të jetojë.

Në vargje si këto: Ka shumë gjëra që po vdesin,/ e gjelbra natyrale,/ petat,/ dhe burrat me emrin Gegë. Por, jo ti./ Ti merr frymë azbest/ dhe ngjeshesh nëpër autobusë/ duke mbrojtur celularin, zbulohet një burrë që rizbulon të shkuarën, të vjetrën, tradicionalen, jo vetëm si përmasë kohore, por më shumë si kundravënie, si kontrast, si mbijetesë, po deshe. Në këtë kuptim Cukali është konservator, dhe me të drejtë. Çdo stërpërsëritje që paraqitet si e re, me siguri ia sjell në majë të hundës.

Në finale, për poezinë e Koloreto Cukalit mund të thuhet se është një akt subversiv, jo për të sjellë diçka të re (ky është iluzion-nuk ka asgjë të re që nga kulla e Babelit’)- por për t’u mbajtur te e njohura.

Kjo e bën atë poet të mirëfilltë, dhe librin e tij Marshi funebër i gjelave të detit, një kartvizitë të sigurt për antologjitë e ardhme të poezisë shqip.