Flash News

Përplasen dy makina në Pogradec, plagosen 3 persona

Përplasen 6 makina në Laprakë, përfundojnë në spital dy policë dhe një taksist

Kishte ardhur me pushime në Lezhë, ndërron jetë i riu nga Kosova

Vendi nuk gjen qetësi nga zjarret, përfshihet nga flakët mali në Maliq

Shkrumbohet nga flakët një banesë në Shëngjin

KRYESORE

Skifter mos qofsh!

Politiko 24 Mars 2018, 13:40
Skifter mos qofsh!

Elsa Skënderi - Rakipllari

Ti ç’farë ndere, Mujo, po na lypë?

Qi dy djepat na i ke vu në gjumë?

A don forcë, Mujo, me qindrue?

A don luftë, Mujo, me luftue?

A don gja, Mujo, a don mall?

A don dije, Mujo a don gjuhë?

Lyp shka të duesh Mujos te i kan thanë.

-Shpesh po m’ngucin çobanija

Paj me forcë me ja u kalue un due.

            Eposi thotë se zanat e pyetën Mujin se çfarë dëshironte: forcë, pasuri apo dije? E ai gjakon forcë, që të mundë barinjtë e tjerë. Nuk iu duk se kishte nevojë më shumë as për pasuri, as për famë, as për dije, sesa kishte nevojë për fuqi për t’u mundur. Forca ia mundësoi që nga delmer, të bëhej kreshnik. Ky fragment, që sa herë përmendet duket se vjen bashkë me jehonën e bjeshkëve, na kumton diçka përtej ligjërimit epik të cilit i përket. Rëndësinë e të qenit i fortë, rëndësinë e mundjes së të tjerëve, superioritetin përmes fuqisë së pashtershme fizike.

            ***

            Në kohëra, thuajse të mugëta, në vise të vendit tonë. Një shkuesi/ lajmësi që ka shkuar të kërkojë nuse, i bëhet pyetja: “po ç’ka grabitur ky djali? Ç’bëma ka bërë?”. Çudë e madhe! Pyetja bëhej nga nevoja për t’u siguruar që dhëndri i ardhshëm ishte “sypatrembur dhe i zoti për ta siguruar jetesën”. Kusaria është sprovë për t’u kapërcyer. Në shqipe, madje, kemi dhe foljet “kusaroj – jokal. Vjedh, plaçkit e grabit me dhunë, merrem me kusari, rroj me kusari” e “kusarohem - vetv. Bëhem kusar, filloj të merrem me kusari”.

            ***            

            Kur shekulli XX, sapo kishte nisur të përvijohej, më 1903-shin, Asdreni përkthen një reportazh, të shkruar në gjuhë të huaj, që botohet në “Albaninë” e Konicës. Përshkruhet një udhëtim me kuaj, nga Durrësi në Tiranë. Udhëtim me kokën në torbë, që e bënte të domosdoshme pasjen e një shoqëruesi që do t’i ruante ata që kishin marrë rrugën nga rreziku serioz i kusarëve. Në tekst thuhet “Ndryshe me vrasje e me vjedhje shumë janë që duan të bëjnë një mënyrë rrojtje. Që të jesh kusar (hajdut) i udhës’ së madhe kio është një pun’ e ndershme, e cila s’e shnderon as fare atë që e bën. Këtu jet e nieriut ka aqë fort të pakë vlerë”. Kusaria është mënyrë jetese, është punë, madje e ndershme (sic!).

            ***

Në çapitjet, përpjekjet, udhëtimet prej Sizifi ndonjëherë, në historinë tonë ka pasur shpesh shfaqje, ngjarje, a gjëma kusarie. Plaçkitje individësh, plaçkitje udhëtarësh, plaçkitje fabrikash, plaçkitje uzinash, plaçkitje nëntoke, plaçkitje ministrish, plaçkitje shtëpish, plaçkitje bibliotekash, plaçkitje ndaj Shqipërisë.

Profili i kusarëve mund të jetë i variueshëm, por filli që i bën bashkë të gjithë, është prezuntoziteti i të qenit i fortë, i të mundurit të gjithë!! Disa kusarë janë të pashkolluar, disa janë ordinerë, disa janë hequr si njerëz me mend në kokë, disa historia na i ka shfaqur me petkun e politikanëve, disa vijojnë të vetëquhen të ndershëm e vijojnë të kusarohen.

            ***

Të qenët skifter në shekullin XXI

“Skifterat” titulli i një kënge që është shfaqje par excellence e kitçit muzikor, masovike jo vetëm për nga numri i klikimeve, një farë përpjekjeje për të parodizuar, shfaqje kallpe muzikore. Pa merita artistike për t’u përmendur, (do të kishim përdorur në një situatë tjetër shprehjen me nder me thanë, por edhe kjo është e pavend, sa kohë që nderi në situatat e sipërpërmendura është lidhur dhe me kusarinë) teksti i këngës himnizon në mënyrë tepër joshëse për masat, profilin e kusarit “modern”.

“Skifteri” është ai lloj emigranti që shkon në Itali dhe grabit, plaçkit e bëhet i pasur. Gjithë rrugëtimi i “pursue of happiness” (kërkimit të lumturisë), arrihet përmes kusarimit dhe pasurisë vënë prej saj. Këta skifterë, sipas këngës, janë heronjtë e jetës së përditshme që konsiderohen “T’funit nshkoll e t’parët n'jetë skifterat, skifterat”. Teksti vijon “Hyna ka ballkoni nuk hyna ka porta/ Mu ke dhoma gjumit jasha kasaforta/ U çu i zoti shpis o mio Dio/ Dormi mio caro perche sono io”...

Parodizimin e të njëjtit personazh, skifterit e gjejmë në shfaqjen e humorit “Portokalli”. Saora, në ligjërimin bisedor dhe në zhargonin urban, tashmë emrit skifter është shtuar një kuptim i ri sinonimik me atë të fjalëve kusar/ plaçkitës/ gangster i kamur, përveç dy kuptimeve që ka në fjalorin shpjegues: 1. zool. Shpend grabitqar me sqep të kthyer e me kthetra të fuqishme, që rron nëpër shkëmbinj; 2. fig. Njeri trim e i vrullshëm në sulm.

         ***

Skifter mos qoftë kush!

Lajmi i parë në radio teksa po çoja djalin në kopsht. “Ngjarja e rëndë ndodhi rreth orës 03:00 në Fier. Burime zyrtare bënë me dije se 4 persona të maskuar dhe të armatosur kanë tentuar të hyjnë në banesën e një shtetasi. Por pas sinjalizimit të policisë, hajdutët janë përballur me forcat e rendit dhe kanë hapur zjarr ndaj këtyre të fundit. Për pasojë, gjatë shkëmbimit të zjarrit njëri nga autorët ka gjetur vdekjen.” Në atë çast pata një sërë përjetimesh që nga keqardhja, ndjenja e pasigurisë, mendimi për formulimin e lajmit të vdekjes me fjali joveprore për të fshehur përgjegjësinë e policisë dhe zija e mungesës së shpresës, zija si e ngjyrës së skifterëve.

Më vonë gjatë ditës u mësua se i vrarë kishte mbetur një 20-vjeçar, me precedentë penalë. I ndaluar edhe në Greqi e Itali. Në disa kronika e quajtën “person problematik, sipas fqinjëve”, diku tjetër “djalë të vetëm”. Në pamjet shoqëruese shihej një grua që kishte vënë kujën, thuajse e shtrirë  përtokë, në mes të rrugës. Mesa dukej ishte familjare e të riut.

Një njeri që i hyn rrugës së kriminalitetit kaq i ri, sa të ketë dhe përvoja arrestimesh brenda e jashtë vendit, duhet të jetë këmbanë alarmi, jo vetëm për qytetarët që të sigurojnë me sa më shumë shula dyert e shtëpive të tyre. Por duhet të shqetësojë e të shkundë të gjitha instancat shtetërore. A është bërë mjaftueshëm për punësimin e të rinjve, apo mundësia për mbijetesë duhet parë (ende) qoftë edhe duke kusaruar? Çfarë politikash sociale dhe edukuese po ndiqen, teksa ndër të rinj sheh të kultivuar, me gjasë prej mungesës së shpresës e mundësive konkrete, kultin e “skifterit”? A i kemi rrumbullakosur të gjitha cepat e pengesave të jetesës në këtë vend, që puna ka mbetur, bie fjala, te edukimi rreth të drejtave të komunitetit LGBT, kur lista e problematikave që kërkojnë ndërgjegjësim është varg e vijë? Sa të sigurtë e kemi pronën, shëndetin, jetën?

Askush, nga ata që përgjegjësitë duhet t’i marrin përsipër me fjali veprore, nuk di të flasë veçse për reforma, po aq kallpe sa kënga për lavdinë e skifterëve. Thuhet se çdo popull ka qeverinë që meriton. Fundaj, Muji mund të kishte kërkuar nga zana dije dhe jo forcë për t’i mundur e mposhtur të gjithë. Por prapë fataliteti, fatumi i paracaktuar është kartë kusarësh të një lloji tjetër, e përdorur gjer në dalje boje. Jeta duhet çmuar më fort e koncepti i të jetuarit të ndershëm duhet ndarë një herë e përgjithmonë nga kusaria, nga të qenët skifter. Zbrazëtia botëkuptimore do mbushur me politika sociale të mirëfillta jo mitesh urbane, me modele të shëndetshme suksesi, me shkollim, me libra, me biblioteka! Të rinjtë nuk bën të lihen në mes të udhës së madhe!

Të fundit