Flash News

Po kalonte trafikndarësen, përplaset për vdekje këmbësori pranë ish-sheshit “Shqiponja”

Sondazhi/ PD renditet forca e parë në Shkodër

Breshëri plumbash drejt makinës, plagoset shqiptari në Zvicër

Ndërtoi pa leje hotelin, Prokuroria e Gjirokastrës sekuestron objektin, lihet në burg pronari

Ndërpritet energjia në Spanjë dhe Portugali, 'paralizohen' shërbimet

Bota

The Lancet: Një në tre njerëz në mbarë botën thith ajër të ndotur në shtëpi

Politiko 19 Mars 2025, 14:34

The Lancet: Një në tre njerëz në mbarë botën thith

Rreth një në tre njerëz në mbarë botën ishin të ekspozuar ndaj ajrit të ndotur në shtëpi brenda një viti, sipas vlerësimeve të reja. Ajri i ndotur brenda shtëpisë ende vret miliona njerëz çdo vit, edhe pse nivelet e ekspozimit janë në rënie në mbarë botën, ka zbuluar një studim i ri.

Në vitin 2021, ndotja e ajrit brenda shtëpisë – e cila ndodh kur njerëzit gatuajnë me zjarr të hapur ose soba të ushqyera nga vajguri, qymyri, druri, mbeturinat e të korrave ose plehrat e kafshëve – kontribuoi në 3.1 milionë vdekje në mbarë botën, me shumicën e vdekjeve në vendet me të ardhura më të ulëta, sipas analizës së botuar në revistën mjekësore The Lancet.

Ndotja e ajrit në shtëpi përmban grimca të vogla, që mund të hyjnë në sistemin e qarkullimit të gjakut përmes mushkërive. Ajo është e lidhur me një sërë çështjesh shëndetësore, duke përfshirë kancerin e mushkërive, goditjen celebrale, sëmundjet e zemrës, diabetin e tipit 2, çrregullimin kronik obstruktiv pulmonar (COPD), infeksionet e frymëmarrjes, kataraktet dhe çrregullimet neonatale.

Ajri i ndotur gjithashtu mund të ketë pasoja vdekjeprurëse për fëmijët, duke kontribuar në më shumë se 500,000 vdekje në mesin e fëmijëve nën moshën 5 vjeç në 2021, sipas studimit. Shifra përbën rreth 11% e të gjithë vdekshmërisë nën 5 vjeç.

“Niveli i lartë i ndikimit te fëmijët i vlerësuar në këtë studim është shkak kryesor për shqetësim,” thanë autorët e studimit.

Ata shtuan se efektet shëndetësore mund të jenë “fatale dhe afatgjata dhe nuk kanë marrë vëmendjen e duhur nga studiuesit dhe politikëbërësit”.

Ndërmjet viteve 1990 dhe 2021, përqindja e njerëzve të ekspozuar ndaj ajrit të ndotur në shtëpi nga lëndët djegëse të ngurta të gatimit, ra në të gjithë botën nga 56.7% në 33.8%, tregojnë vlerësimet. Por numri aktual i njerëzve të ekspozuar ra vetëm me 10% – ose rreth 350 milionë njerëz – duke arritur në 2.67 miliardë njerëz të ekspozuar në vitin 2021.

Kjo është për shkak të rritjes së popullsisë në vende si Afrika Sub-Sahariane, ku 78.8% e njerëzve ishin të ekspozuar ndaj ajrit të ndotur në shtëpi nga karburantet e ngurta për gatim, thanë autorët e studimit.

Midis 1990 dhe 2021, numri i vdekjeve të lidhura me ndotjen u rrit nga 685,000 në 741,000 në rajon. Azia Jugore kishte shkallën tjetër më të lartë, me 53.2 % të njerëzve të ekspozuar në 2021. Ndërkohë, në Europën Qendrore dhe Lindore dhe në Azinë Qendrore, kjo normë ishte 7.5%. Në vendet me të ardhura të larta, ishte vetëm 0.4%.

Studiuesit thanë se rezultatet nënvizojnë rëndësinë e ndihmës së “komuniteteve me burime të pamjaftueshme” për të kaluar drejt përdorimit të burimeve më të pastra të energjisë. Kjo mund të përfshijë kërkimin dhe zhvillimin për teknologjitë e reja, subvencionimin e pajisjeve që përdorin energji të pastër, zbatimin e kufizimeve të emetimeve, nxitjen e investimeve të sektorit privat dhe fushatat e ndërgjegjësimit publik.

“Iniciativa të tilla janë thelbësore për zbutjen e rreziqeve shëndetësore dhe promovimin e zhvillimit të qëndrueshëm, duke përmirësuar cilësinë e jetës dhe rezultatet shëndetësore për miliona njerëz”, thanë autorët e studimit. /Monitor