Flash News

Ersekë/ I moshuari goditet nga rrufeja, ndërron jetë në vend

KAS vendos hapjen e 229 kutive të materialeve zgjedhore të Qarkut Vlorë

Mashtrim dhe pastrim parash, sekuestrohen 9 mijë metra katror tokë në Fushë Prezë

Gjykata Kushtetuese kalon për shqyrtim vendimin për mbylljen e TikTok

Vrasja e Ermir Dedjas, arrestohen dy persona, kontrabanduan mjetin që u përdor nga autorët

OP-ED

‘Drita që u shua’, një libër si kambanë njohjeje dhe alarmi

Politiko 26 Gusht 2020, 18:20
‘Drita që u shua’, një libër si kambanë njohjeje

Alfred Lela

“Në kohën kur u shemb Muri i Berlinit në botë kishte vetëm gjashtëmbëdhjetë kufij me gardhe. Sot janë bërë gjashtëdhjetëepesë, perimetri i fortifikuar i të cilëve, në mos ka përfunduar është duke u ndërtuar”. Kur lexon këtë sintezë të iliberalizmit në librin e Ivan Krastevit dhe Stephen Holmes-it Drita që u shua (botim i Institutit Shqiptar të Medias, përkthyer nga mjeshtri Virgjil Muçi), nuk mund të mos ndalesh për një moment. Në ato pak sekonda të shëtitjes me imagjinatë nga Shqipëria jashtë kufijve të saj, e kupton se, edhe pse për shkak të pandemisë, bota është futur në një izolim të ri, ka shpikur perde dhe mure të reja. Për ne shqiptarët janë rrethime kaq shumë të njohura, të rëna vetëm në dekadën e fundit pas liberalizimit të vizave.

Kjo klaustrofobi të ndjek në librin e Krastevit, faqe pas faqeje, teksa politologu bullgar shpërfaq diagnozën tragjike të një rendi të ri botëror që shtrihet nga Amerika në Hungari, nga Brazili në Rusi, iliberalizmi. Të kundërtës së rendit liberal, u cili u dëshmua triumfues pas knock out-it të komunizmit të prirë nga Bashkimi Sovjetik.

Krastev dhe Holmes e shpjegojnë këtë rënie apo shndërrim të rendit botëror me tezën e degjenerimit të Sindromës së imitimit dhe të tensioneve që lindin andej. Ish-vendet komuniste, pas rënies së Murit, u shndërruan në imituese të Perëndimit. Por, siç paralajmërojnë autorët, ‘në mënyrë të pashmangshme, modeli i imituar është një rival dhe një kërcënim ndaj respektit për veten’. Duke kombinuar frustrimin e përvojave dhe nevojave lokale me mbivendosjet e shtampave demokratike që kishin funksionuar në vendet përtej Perdes së Hekurt, elitat politike në Europën Lindore dhe Qendrore, ranë në rrejshmëri apo deri në skizofreni.

(Mund t’i gjeni shenjat e kësaj skizofrenie edhe te modeli i demokracisë shqiptare, te përpushjet e herëpashershme të qeverive dhe opozitave tona me direktivat e ndërkombëtarëve, ndaj të cilave, si nga njëra dhe nga tjetra palë është evokuar, sipas rastit dhe nevojës, shenjtëria e sovranitetit). Siç theksohet te Drita që u shua, “për të qenë efektive, elitave postkomuniste iu desh që lokalisht të merrnin ryshfet dhe globalisht të luftonin korrupsionin”.

Në këtë luftë për normalitet dhe për të dalë nga frustrimi i të jetuarit në dualizmin e rrejshmërisë, vendet ish-komuniste u kthyen, siç Hungaria për shembull, në Frankenshtete, siç e quan sociologia amerikane Kim Scheppele, dmth një monstër iliberale e përbërë nga elemente të demokracive perëndimore qepur pas njëri tjetrit mjeshtërisht. (Gjykojeni pak Shqipërinë e Edi Ramës sipas kësaj maksime dhe shiheni a i bie tamam shtatit të vendit tuaj).

Vende të dala nga revolucione korrigjuese, siç i quan Jurgen Habermas lëvizjet anti-komuniste në Europën Lindore dhe Qendrore, ato nuk lindën as edhe një ide të vetme, përveç imitimit të Perëndimit. Një specifikë tjetër, e spikatur nga autorët, është edhe fakti se, ndryshe nga revolucionet klasike të 1917 apo 1789, me revolucionet e kadifejta apo intelektuale të Lindjes, nuk ishin humbësit, por fitimtarët që i ngritën plaçkat dhe ikën nga vendet e tyre. Kjo shpërngulje e atyre që më shumë se të gjithë e donin vendin e tyre të lirë, ua la vendin ish-elitave komuniste. Të cilat nuk mund të krijonin më shumë se demokraci imituese (a qenë diabolikë në këtë zgjedhje, apo nuk mundën të bënin më shumë se kaq, ky është një debat tjetër).

Rusia trajtohet gjerësisht si shëmbëlltyrë e demokracisë imituese, model që u zhvendos nga imitimi beninj te imitimi subversiv apo si demaskim, pra simulimi i Perendimit për t’i nxjerrë atij në pah anët e errëta dhe jo prej adhurimit.

Në fund, duhet thënë se libri është një must read për të gjithë ata që duan të kuptojnë Lindjen ish-komuniste dhe Shqipërinë, dhe duan të interpretojnë tranzicionet e vështira, të zgjatura dhe kaotike të vendeve tona. Lexuesit mund të dalin me shumë përgjigje dhe përfundime, të vetat apo autorëve, por edhe me një pyetje që ka të bëjë me Iliberalin numër 1, në krye të vendit që e ka shpikur dhe mbajtur në këmbë rendin botëror liberal, Presidentin Trump.

Nëse Orbani e të tjerë janë në ngut për të dalë nga skizofrenia e imituesit, duke qenë se ai i simulantit nuk është roli më i mirë, pse i imituari, dmth Trump, don të kopjojë imituesit, dmth Orbanin me shokë. Paradoksi është i ndërsjelltë, edhe kur kupton se Trumpi mund të ankohet për emigracionin, sepse në Amerikë ekziston një problem i tillë, por jo Orbani sepse në Hungari, përveçse si urë kalimi, nuk ka dyndje migratore. Duket se kryeministri hungarez do të mbrojë Europën e bardhë dhe të krishterë, ndërsa Presidenti amerikan i sheh emigrantët dhe imituesit si biznesmen: ata kopjojnë modelin të cilin më pas e shesin apo e përdorin më lirë.

Edhe pse libri nuk është shterrues (asnjë libër nuk mund të jetë), mungon për shembull interpretimi i rastit Erdogan, Drita që u shua është ndoshta teksti më i mirë i botuar deri më tash në interpretimin e marrdhënies tashmë të tensionuar mes ish-Lindjes dhe Perëndimit dhe lindjen e rendit iliberal.

Të fundit