
‘Associated Press’ reportazh në Kukës: Qyteti i varfër shqiptar që lidh shpresat e turizmit në tunelet komuniste
Nëse dëshironi të ecni me kilometra në bunkerët e betonit, të ndërtuar për të mbrojtur një regjim totalitar izolues, që askush nuk donte ta sulmonte, Kukësi në Shqipërinë verilindore është vendi i duhur.
Diktatura komuniste e vendit të vogël ballkanik pas Luftës së Dytë Botërore, u ‘gëzua’ nga veprat masive mbrojtëse; fshati është ende i mbushur me mbetjet e shkatërruara të 175,000 mini-bunkerëve prej betoni – të ndërtuar sërish për të ndaluar pushtuesit imagjinarë. Por çmimin e parë, e marrin tunelet e Kukësit.
I gërmuar nga vitet 1970 deri në fillim të viteve 1990 – pikërisht në kohën e rënies së regjimit komunist – rrjeti nëntokësor kishte për qëllim të strehonte të gjithë popullsinë e qytetit prej 16,000 banorësh, për gjashtë muaj, në rast lufte. I pajisur me aparatura, që nga zyra e prokurorisë e deri në një klinikë materniteti, ishte projekti më i madh fortifikues i Shqipërisë, me tunele që shtriheshin deri në shtatë kilometra.
Tani, autoritetet lokale shpresojnë ta kthejnë atë në një atraksion turistik, me ndihmën e financimit të Bashkimit Europian. Deri në fund të vitit, thonë ata, një qendër komandimi me shumë dhoma dhe një tunel i gjatë, që të çon atje nga bashkia, duhet të jenë të aksesueshme.
Tani, autoritetet lokale shpresojnë ta kthejnë atë në një atraksion turistik, me ndihmën e financimit të Bashkimit Europian. Deri në fund të vitit, thonë ata, një qendër komandimi me shumë dhoma dhe një tunel i gjatë që të çon në të nga bashkia duhet të jenë të aksesueshme.
Shqipëria postkomuniste mbetet një nga vendet më të varfra të Europës. Turizmi është një burim kryesor fitimi, duke gjeneruar 17% të PBB-së në 2021, ndërsa të ardhurat u rritën me 33% në 2022, me rreth 7.5 milionë turistë.
Turistët do të ishin veçanërisht të mirëpritur në Kukës, një qytet 150 kilometra në verilindje të kryeqytetit Tiranë, afër kufirit me Kosovën. Është zona më e varfër e Shqipërisë, pavarësisht nga pasuritë e saj minerale dhe peizazhet mahnitëse malore, nga të cilat shumica e të rinjve emigrojnë – shumë shkojnë jashtë vendit.
Kryebashkiaku i Kukësit Safet Gjici, tha se turistëve do t’u ofrohen eksperienca gastronomike si dhe eksperienca e tunelit.
“Një qytet i tillë muze, do të tregojë vlerat lokale të popullsisë dhe do të tërheqë vizitorë, do të sjellë para për bashkinë dhe punësim për njerëzit,” tha ai.
Banorët më të vjetër vendas, kanë kujtime të gjalla për kompleksin, i cili u ndërtua kryesisht me punë masive vendase dhe u përdor vetëm një herë në një stërvitje të mbrojtjes civile, në fund të viteve 1980, e cila e dërgoi të gjithë popullsinë e Kukësit nën tokë.
Një zile alarmi ra natën. Kryetari i bashkisë së qytetit dhe lideri i partisë u takuan në një hyrje tuneli poshtë zyrave të tyre dhe ecën katër kilometra për të arritur në qendrën e komandës.
Armida Alikaj, e cila në atë kohë ishte 10 vjeçe, tha se babai i saj e zgjoi me qetësi dhe secili mori një çantë shpine me rroba, ushqime dhe batanije, për të shkuar në tunele me “erën e dheut” dhe parulla e numra të pikturuara në dyert e lyera me gëlqere.
“Nuk kisha frikë sepse na thanë se ishin ndërtuar për ne,” tha ajo. “Por zhurma e sirenës ishte e tmerrshme.”
Kukësi është një qytet relativisht i ri, me banesa pesëkatëshe me tulla të bardha të stilit sovjetik – me murin e tunelit – për të strehuar rreth 16,000 njerëz pasi qyteti i vjetër, u ‘gëlltit’ në 1978 nga një liqen artificial, i projektuar për të ‘ushqyer’ një hidrocentral.
Banorët e çdo pallati kishin vendin e tyre të përcaktuar në tunele, me qarkullim të mirë ajri dhe furnizim me ujë.
Kishte gjithashtu një fabrikë buke, një shkollë, një spital, një maternitet, prokurori, stacion policie, radiostacion, shtypshkronjë për propagandën komuniste, si dhe klasa për fëmijë dhe hapësira për burra dhe gra, për t’iu nënshtruar trajnimit për qitje dhe aftësi të tjera ushtarake.
Diktatori komunist i Shqipërisë Enver Hoxha, ndërpreu lidhjet me Jugosllavinë fqinje në 1949, me Bashkimin Sovjetik në 1961 dhe me Kinën në 1978. Frika e tij nga pushtimi, e bëri regjimin të shpenzonte rreth 5% të buxhetit të tij vjetor për ushtrinë.
Oficeri në pension i ushtrisë Haxhi Cenaj, 81 vjeç, thotë se ai kaloi orë të tëra nën tokë në qendrën komanduese të Kukësit me 37 dhoma, ndërsa krerët ushtarakë komplotonin strategjinë e tyre, duke u përgatitur për një sulm jugosllav, që nuk erdhi kurrë.
Derisa doli në pension në vitin 1995, Cenaj ishte një major, që drejtonte një njësi të vogël këmbësorie të caktuar për mbrojtjen e qendrës.
Djali i tij, Afrimi, i cili tani kujdeset për një pjesë të vogël të tuneleve, tregon dritat në muret e ftohta, tavolinat e betonit dhe tualetet. Grupe të vogla lakuriqësh nate grumbullohen në tavane.
“Shumë njerëz – britanikë, zviceranë, holandezë apo francezë – vijnë në Kukës vetëm për të parë tunelet,” tha ai.
Bukurosh Onuzi, një ekspert turistik i ngarkuar me projektin e muzeut, tha se ka “shumë interes për kompleksin, veçanërisht nga të huajt, por edhe nga të rinjtë shqiptarë, që nuk kanë njohuri, nuk kanë informacion ose nuk kanë jetuar në komunizëm”.
Cenaj, ish-majori i ushtrisë, thotë se e kujton me dashuri kohën e kaluar nën tokë.
“Ne kemi provuar skenarë, provokime. Ne planifikuam se do të kishte një luftë, me gjasë një sulm ajror dhe u stërvitëm se si të mbijetonim, “tha ai. “Do të preferoja ta kisha ende gati rrjetin nëntokësor. Kush e di se çfarë po ndodh me luftërat përreth. /Associated Press’/
Të fundit


Parashikimi i motit për ditën e sotme
7 Dhjetor 2023, 07:07
HOROSKOPI/ Ja çfarë kanë parashikuar yjet për secilën shenjë
7 Dhjetor 2023, 06:57
Posta e mëngjesit/ Me 2 rreshta: Çfarë pati rëndësi dje në Shqipëri
7 Dhjetor 2023, 06:44
A do të ketë ndryshime në qeveri më 8 dhjetor? Si përgjigjet Rama
6 Dhjetor 2023, 22:56
Aksioni opozitar për komisionet hetimore, Rama: Nuk ngrihen pa u plotësuar kriteret
6 Dhjetor 2023, 22:41

“Edhe sikur të kthehet përmbys Këshilli Europian”, Rama: Harrojeni se Beleri betohet
6 Dhjetor 2023, 22:20

Automjetet elektrike do të përjashtohen nga tarifat e Brexit-it
6 Dhjetor 2023, 21:51
Të shtëna me armë zjarri në Bruksel, ka të plagosur
6 Dhjetor 2023, 21:29
Librazhd, mjeku i dehur në orar të punës, vlerëson personat në KMCAP
6 Dhjetor 2023, 21:13
Lufta në Gazë përçan amerikanët
6 Dhjetor 2023, 21:07

Çfarë i ndodhi? Dua Lipa poston numrin e telefonit dhe ja çfarë shkruan
6 Dhjetor 2023, 20:31
Paralajmëron Boçi: Rama synon zhdukjen e opozitës, do ketë akte më të forta
6 Dhjetor 2023, 20:10
Zbardhet dëshmia e kushëririt të Liridona Ademajt: Ja pse dyshuam te Naimi
6 Dhjetor 2023, 19:50
411 ushtarë janë vrarë që nga sulmet e 7 tetorit nga lufta Izrael-Hamas
6 Dhjetor 2023, 19:53
Gazetari tregon kush do t’i përfitojë paratë e figuracionit të Liridona Ademajt
6 Dhjetor 2023, 19:36


Republikani Kevin McCarthy do të largohet nga Kongresi amerikan
6 Dhjetor 2023, 19:03

Digjet autobusi me pasagjerë në Elbasan
6 Dhjetor 2023, 18:29
Vrasja e Liridona Ademajt, Fuga: Ngjarje e rëndë dhe e pashpjegueshme
6 Dhjetor 2023, 18:19
Media serbe për rastin ‘Beleri’: Shqipëria dhe Greqia zyrtarisht janë ende në luftë
6 Dhjetor 2023, 18:08
Vuçiç: Marrëveshja e Ohrit mund të jetë kusht për anëtarësim të Serbisë në BE
6 Dhjetor 2023, 18:04
Vrasja e Liridonës, Osmani: Sistemi i drejtësisë të ashpërsojë dënimet ndaj dhunuesve
6 Dhjetor 2023, 17:35
Qeveria miraton amnistinë e fundvitit, përfitojnë rreth 600 të dënuar
6 Dhjetor 2023, 17:27
Vrasja e 14-vjeçares në Maqedoninë e Veriut, arrestohet në Turqi autori i dyshuar
6 Dhjetor 2023, 17:07
Tensionet në Kuvend, PS përjashton Berishën dhe 5 deputetë të opozitës
6 Dhjetor 2023, 16:51

Angelina Jolie flet për ankthin pas divorcit me Brad Pitt
6 Dhjetor 2023, 16:42

Vrau gruan, burg për jetë për ish-policin në Elbasan
6 Dhjetor 2023, 16:16
Raporti i OSBE/ODIHR 2023 për zgjedhjet lokale, Varhelyi takim me Vokshin
6 Dhjetor 2023, 15:49
Time shpall Taylor Swift si njeriu i vitit
6 Dhjetor 2023, 15:45

Kush do të jenë dy banorët e parë të “BBV 3”?
6 Dhjetor 2023, 15:30
Putin nis udhëtimin e rrallë në Lindjen e Mesme
6 Dhjetor 2023, 15:15
Përleshen vëllezërit në Fier
6 Dhjetor 2023, 15:07
PS kërkon përjashtimin e Berishës dhe 5 deputetëve të opozitës nga Kuvendi
6 Dhjetor 2023, 14:35
Berisha tregon se çfarë do të ndodhë nesër në Kuvend
6 Dhjetor 2023, 14:12

BIRN: Rama sfidon BE, merr në mbrojtje projektin për rishikimin e zonave të mbrojtura
6 Dhjetor 2023, 13:47

Siguria miraton marrëveshjen për refugjatët, deputeti i PS: Të marrim më shumë
6 Dhjetor 2023, 13:28
Rritje alarmante e rasteve në të gjithë vendin, Rumania shpall epidemi të fruthit
6 Dhjetor 2023, 13:18
Vidhet shkolla e mesme në Malësinë e Madhe
6 Dhjetor 2023, 12:56
50-vjeçari në Tiranë ndërron jetë duke çuar fëmijën në çerdhe
6 Dhjetor 2023, 12:39
Vrasja e Liridonës, reagon ashpër Behgjet Pacolli
6 Dhjetor 2023, 12:30
Berisha: Mirush Kabashi ishte mbret në skenë, u largua si Sokrati i kësaj kohe
6 Dhjetor 2023, 12:14
Bora dhe Donald prezantojnë kolonën zanore të filmit
6 Dhjetor 2023, 12:09

Tensione tek Komisioni i Sigurisë/ Flamur Noka i zë karrigen Nasip Naços
6 Dhjetor 2023, 11:34

Berisha: Balla përfaqëson narkoshtetin në Komisionin e Sigurisë
6 Dhjetor 2023, 11:22
Ekspertët e KE në Tiranë verifikojnë politikat e qeverisë për sportin
6 Dhjetor 2023, 11:18
Deputetët e opozitës bllokojnë punimet në Komisionin e Sigurisë
6 Dhjetor 2023, 11:12
Sekretari i Përgjithshëm i PR takon ish-zv/presidentin amerikan, Mike Pence
6 Dhjetor 2023, 11:06
PD çon në Gjykatën Kushtetuese marrëveshjen Rama-Meloni për refugjatët
6 Dhjetor 2023, 10:55
Mbahen sot homazhe në hollin e Muzeut Historik Kombëtar për Mirush Kabashin
6 Dhjetor 2023, 10:47
I ati e shiti tek banda kriminale, por çfarë shkruante Vanja Gjorçevska për babain e saj
6 Dhjetor 2023, 10:28
Bilancin e nëntorit/ 18 punonjës policie janë paditur në Prokurori
6 Dhjetor 2023, 10:26

Abuzim me tenderat, SPAK pezullon nga detyra prefektin e Kukësit
6 Dhjetor 2023, 10:09
TV Policia, ‘Rilindja’ shton një tjetër mjet propagande
6 Dhjetor 2023, 09:41
“Arsimi në emergjencë kombëtare”, PL: Institucionet shtetërore të mbajnë përgjegjësi
6 Dhjetor 2023, 09:39


Aksident në Berat, përmbyset “Ford-i” në mes të rrugës
6 Dhjetor 2023, 09:07
“Po ecte në autostradë”, si u arrestua i dyshuari kryesor i vrasjes së dyfishtë në RMV
6 Dhjetor 2023, 09:02



Publikohet fotografia e Liridona Ademajt disa orë para vrasjes
6 Dhjetor 2023, 08:00
Këmbimi valutor, 6 dhjetor 2023
6 Dhjetor 2023, 07:43
Horoskopi, parashikimi i yjeve për sot
6 Dhjetor 2023, 07:34
Reshje shiu dhe dëbore në vend, temperaturat pësojnë rënie
6 Dhjetor 2023, 07:21
Posta e mëngjesit/ Me 2 rreshta: Çfarë pati rëndësi dje në Shqipëri
6 Dhjetor 2023, 07:08
Akuzohet për vrasjen e 14-vjeçares dhe të moshuarit në RMV, arrestohet Ljupço Palevski
5 Dhjetor 2023, 22:39
“Forbes” shpall Ursula von der Leyen gruan më të fuqishme në botë
5 Dhjetor 2023, 22:18
Karamuço: Ka dyshime se policë të niveleve të larta kanë lidhje me krimin
5 Dhjetor 2023, 21:54
Qeveria holandeze premton 2.5 miliardë euro Ukrainës për vitin 2024
5 Dhjetor 2023, 21:48
Bylykbashi: Ndërkombëtarët i kanë kërkuar Ramës të ngrejë Komisionet Hetimore
5 Dhjetor 2023, 21:33
Sherr mes bandave rivale në Francë, vritet adoleshenti
5 Dhjetor 2023, 21:26

Katër të vdekur nga moti i keq në Gjermani
5 Dhjetor 2023, 20:59
Gazetarja: Marrëveshja Itali-Shqipëri për refugjatët mund të anulohet pas një viti
5 Dhjetor 2023, 20:44
Rita Ora pozon me fotografin e njohur
5 Dhjetor 2023, 20:37
Pse qau Kim Jong Un para grave të Koresë së Veriut?
5 Dhjetor 2023, 20:16
I shpallur në kërkim ndërkombëtar, arrestohet shqiptari në Greqi
5 Dhjetor 2023, 20:03
Townsend: Ballkani të mos mbetet larg vëmendjes së SHBA dhe BE
5 Dhjetor 2023, 19:53
Luftëra dhe fatkeqësi natyrore! Disa mënyra për të mbrojtur shëndetin mendor
5 Dhjetor 2023, 19:40



"Nuk ka paqe pa sigurinë e grave”, nis protesta për vrasjen e Lirdonës në Prishtinë
5 Dhjetor 2023, 18:46
Çollaku: Rama dhe qeveria e tij të deklarohen nëse kanë apo jo telefona SKY ECC
5 Dhjetor 2023, 18:35