Zyrtarët e Doganave shqiptare i hapin traun biznesit të kontrabandës së cigareve

Paraditen e nxehtë të shtunës, një grua në mesin e të 30-ave afrohet në portën e hekurit të fabrikës së cigareve “Albania Tabak” në periferi të Librazhdit dhe kërkon një takim me pronarin e ri. Por në oborrin e ndërtesës 4-katëshe të fshehur brenda mureve të larta, nuk lëviz asgjë përveç rojes.

Gruaja interesohet për punë, pavarësisht lajmeve që e vendosin fabrikën në qendër të një skeme të sofistikuar të kontrabandës së cigareve që vazhdonte prej vitesh.

“Kam punu këtu që fëmijë,” thotë ajo në kushtet e anonimatit. “Kshu e bënë ata këtë punë. Nuk u sollën mirë me punëtorët, prandaj edhe shkoi kështu,” shton ajo.

Sipas saj, puna në fabrikë kishte ndaluar prej dy vitesh dhe grupi prej 25 punëtorësh nuk i kishte marrë ende pagat e prapambetura. Ndërsa flet për procesin e punës, ish-punëtorja e ruan ende një dozë fshehtësie rreth aktivitetit, ndërsa thotë: “marka e cigareve ishte sekret”.

Në fakt, fabrika e cigareve “Albania Tabak” ka ndërruar disa pronarë dhe marka cigaresh që prej themelimit të saj në vitin 1998 e deri më sot – kur Prokuroria e Posaçme pretendon se ka zbuluar një grup të strukturuar kriminal që e shfrytëzonte fabrikën për tregun e zi ndërkombëtar të kontrabandës, duke i shkaktuar miliona euro dëme buxhetit të shtetit shqiptar dhe atij europian.

Dy prej pronarëve – Ilir dhe Darjo Jashari akuzohen nga Prokuroria e Posaçme për veprat penale të kontrabandës në kuadër të grupit të strukturuar kriminal, në bashkëpunim me drejtues të lartë të Doganave Shqiptare dhe shtetas të Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut.

Sipas një vendimi për masë sigurie që BIRN e disponon, kompania “Albania Tabak” në pronësinë e Ilir Jasharit dhe djalit të tij, Darjo Jashari dyshohet se ka kontrabanduar mijëra koli me paketa cigaresh të prodhuara në fabrikë përgjatë viteve 2021-2023, duke shmangur pagesat e akcizës dhe detyrime të tjera doganore që llogariten në rendin e 36 milionë eurove.

Sipas deklaratave doganore, cigaret prodhoheshin për llogari të kompanisë “GM Inter Tobacco Fze” me seli në Dubai dhe eksportoheshin në Qipro përmes kufirit me Greqinë. Në realitet, ngarkesat me cigare nuk kalonin fare në Greqi, por devijonin rrugët për në Kosovë ose Maqedoninë e Veriut drejt destinacioneve të panjohura – një aktivitet që sipas Prokurorisë do të ishte i pamundur për t’u kryer pa implikimin dhe korrupsionin në dogana.

Pas drejtimit të fabrikës për më shumë se dy dekada, Ilir dhe Darjo Jashari bënë një marrëveshje të fundit biznesi përpara se të arrestoheshin nga policia – ata ia shitën fabrikën Ergys Agasit – një ish zyrtar dhe biznesmen kontrovers i lakuar për lidhjet me kryeministrin Edi Rama.

I pyetur nga BIRN, Agasi tha se e kishte blerë fabrikën pas disa vitesh negociata për të prodhuar markat e veta të cigareve, që aktualisht i prodhon në Bullgari.  Ai shtoi gjithashtu se ofertat e tij ishin refuzuar deri në fillim të këtij viti, kur pronarët e fabrikës e kishin kontaktuar vetë dhe e kishin pyetur nëse kishte ende interes për ta blerë.

Agasi shpjegoi gjithashtu se ndryshe nga pronarët e mëparshëm, ai nuk ishte i interesuar për eksport.

“Unë kam brandet e mi shqiptare dhe më intereson vetëm prodhimi. Kam blerë vetëm licensën dhe makineritë dhe nuk kam blerë mall, e për rrjedhojë nuk kam punë me veprimtarinë e tyre,” tha Agasi, duke shtuar se ishte i hapur ndaj SPAK.

Drejtori i Përgjithshëm i Doganave, Genti Gazheli nuk iu përgjigj pyetjeve të BIRN mbi implikimin e vartësve të tij deri në publikimin e këtij shkrimi.

Një dekadë kontrabandë

Kërkesa për cigare të paligjshme në Evropë po rritet vit pas viti në një treg që llogaritet të kapë një vlerë prej 35 miliardë eurosh në vit. Irlanda, Mbretëria e Bashkuar, Franca dhe Greqia janë vartësit më të mëdhenj, sipas një raporti të publikuar në shtator nga firma kontabël KPMG dhe të porositur nga gjigandi i duhanit “Philip Morris”.

Kompania “Albania Tabak Fabrika e Cigareve” u themelua në vitin 1998 nga biznesmeni i ndjerë me origjinë nga Maqedonia e Veriut, Vebi Velija. Pas vdekjes së tij, fabrika iu shit në vitin 2010 për 3 milionë euro Ilir Jasharit – një burrë nga Shijaku, i cili në të njëjtin vit u dënua për veprën penale të trafikut të narkotikëve në Itali.  Për shkak të dënimit që e vuajti në mënyrë të reduktuar, Jashari e kaloi fabrikën në pronësinë e bashkëshortes në vitin 2011 dhe në pronësi të djalit në vitin 2015.

Shqipëria konsumon rreth 2.9 bilionë cigare në vit, por kompania “Albania Tabak” nuk punonte për tregun e brendshëm. Sipas hetimit të Prokurorisë së Posaçme, ajo ishte pajisur me autorizim “Regjimi Përpunim Aktiv” nga autoritetet doganore – një autorizim që i mundëson asaj që të punojë me regjim fason, duke u përjashtuar nga taksat dhe detyrimet doganore si në import ashtu edhe në eksport.

Gjithsesi, aktiviteti i fabrikës së cigareve në Librazhd ngriti flamuj të kuq në vitin 2014, kur autoritetet doganore të Mbretërisë së Bashkuar dyshuan se “Albania Tabak” prodhonte 22 milionë paketa cigare në vit të markës së njohur egjiptiane, “Cleopatra”, një pjesë e të cilave shiteshin kontrabandë në Afrikën e Veriut.

Dyshimet e autoriteteve britanike nxitën një hetim penal në vitin 2015 në Shqipëri, i cili u pezullua një vit më pas në pritje të informacioneve nga juridiksionet e huaja. Hetimi u riaktivizua në vitin 2017, por pa asnjë rezultat në dukje.

Pavarësisht ekspozimit, fabrika e cigareve e vazhdoi aktivitetin e saj përmes një kontrate me një kompani të regjistruar në Dubai të Emirateve të Bashkuara Arabe, “GM Inter Tobacco Fze” – ndërsa prodhoi marka të tjera cigaresh, të tilla si “Regina”, “Black Mount”, “Couture Saphire” apo “Veve”-n e vet tradicionale.

Por sipas hetimit të kryer nga Prokuroria e Posaçme, kontrata me kompaninë nga Dubai dyshohet të ketë qenë fiktive me qëllimin e vetëm për të shmangur akcizën dhe detyrimet doganore, ndërkohë që cigaret dyshohet se përfundonin në tregun e kontrabandës.

“Çdo sasi cigaresh që është prodhuar në fabrikën e subjektit ekonomik “Albania Tabak…” nga viti 2021 -2023 me destinacion Qipron është kontrabanduar. Në 5 raste duke tranzituar nëpërmjet kufirit me Greqinë dhe duke deklaruar destinacion inekzistent dhe në 30 raste duke ndryshuar destinacionin dhe më pas shkarkuar në territorin shqiptar, me qëllim kontrabandimin në vendet fqinje,” thuhet në vendimin e Gjykatës.

Destinacioni: Selanik, jo Qipro

Më 20 tetor 2023, Eleni Tzialla, një doganiere greke 58-vjeçare në Kakavijë dëshmoi për ndalimin e një kamioni me targa serbe dhe të mbushur me cigare në Shqipëri. Sipas dokumenteve doganore, kamioni po eksportonte për llogari të një kompania në Dubai, me palë marrëse një adresë në Qipro.

Tzialla ka dëshmuar se kur ka marrë marrë në dorë dokumentet, i kanë lindur dyshime pasi në faturë dilte një vlerë shumë e vogël krahasuar me mallin e paraqitur, që realisht përbëhej nga 1436 kuti me 718 mijë paketa cigaresh gjithsej.

Këto rrethana i kanë sjellë në kujtesë doganieres greke një informacion që ishte dërguar nga ambasada britanike, ku nga sa kishte konstatuar, ndryshonte vetëm numri i targave të kamionit. Për këtë arsye ka vendosur të bëjë kërkime të mëtejshme, nga është zbuluar se në adresën e deklaruar në Qipro për marrjen në dorëzim të ngarkesës, nuk ka asnjë kompani përkatëse apo magazinë tatimore.

Shoferi serb, Mile Bjelic ka paraqitur në doganën greke dokumentet shoqëruese që nevojiteshin për të bërë procedurën e tranzitit, ndërsa sipas dëshmisë, cigaret i kishte ngarkuar në një kompani shqiptare së bashku me kolegun e tij, Zeljko Stajfer. Ai ka pohuar se në doganën e Shqipërisë ka marrë dhe të gjitha dokumentet për t’i sjellë në doganën greke.

Bjelic ka dëshmuar se pasi të kalonte në Greqi, do të kontaktonte me agjentin që kishte dakordësuar për transportin dhe do ta drejtonte kamionin në Selanik, ku dhe do ti bënin me dije se ku do të linte ngarkesën. Edhe Stajfer ka deklaruar se dikush nga kompania shqiptare do të vinte ne Selanik për të rregulluar se ku do t’i shkarkonin cigaret. Ai ka shpjeguar se ishte hera e parë që e bënte këtë rrugë nga Kakavija, ndërsa shton se kujtohet se një herë më parë ka bërë transport nga Maqedonia e Veriut.

Pronari i kamionit ka treguar se kompania shqiptare i është rekomanduar nga një agjent që i mbyll punët dhe se në këtë rast, është informuar online se u nevojitej një kamion për transport.

“Duke kërkuar falje para oficerëve hetues të shërbimit tonë, ata pretenduan se i ngarkuan kutitë në Shqipëri, morën dokumentet nga dogana në Shqipëri dhe erdhën në doganën greke dhe kur të hynin në Greqi do të kontaktonin agjentin që ka porositur transportin dhe do të drejtonin kamionin për në Selanik, ku do t’u thuhej se ku të linin ngarkesën. Organi doganor sekuestroi kamionin dhe kontrabandën dhe arrestoi personat e mësipërm,” citohet dëshmia në vendim.

Autoritet greke vlerësojnë se nëse kjo tentativë për kontrabandimin e cigareve përmes doganës së Kakavijës do të kishte qenë e suksesshme, Bashkimi Evropian do të kishte humbur 2.8 milionë euro nga detyrimet e pavjelura doganore.

Nga kontrolli doganor dhe i dokumenteve shoqëruese të transportit, si dërgues kanë rezultuar shoqëria shqiptare “Albania Tabak” në pronësinë e Darjo Jasharit dhe shoqëria “Gm Inter Tobacco Fze” me seli në Dubai.

Pas kontrollit me rreze X dhe hapjes së kutive, në paketa është gjetur shënimi në gjuhën angleze “vetëm për shitje pa doganë”, por nuk ka pasur shirita tatimorë apo kode të tjera zyrtare që të vërtetonin origjinalitetin dhe origjinën e produkteve, prej nga do të mund të sigurohej që detyrimet e tjera dhe taksat të mos i shpëtonin pagesës.

Darjo Jashari u bë pronar i shoqërisë “Albanian Tabak” Fabrika e Cigareve në vitin 2015, kur babai i tij, Ilir Jashari i kaloi kuotat. Sipas vlerësimit të SPAK dhe Gjykatës së Posaçme, Ilir Jashari vijoi të ishte pronari “de facto” i kësaj shoqërie.

Skema e kontrabandës

Për shkak të autorizimit që e përjashtonte atë nga detyrimet fiskale, produktet e prodhuara nga kompania “Albania Tabak” duhej të transportoheshin nën mbikëqyrjen e rreptë të doganës, nga fabrika deri në dalje nga territori i Republikës së Shipërisë.

Por në 35 rastet e dokumentuara nga Prokuroria e Posaçme, kjo gjë nuk ka ndodhur për shkak të përfshirjes në veprimtari të paligjshme të dhjetra zyrtarëve të doganës.

Autorizimi për “Regjim Përpunimi Aktiv”, i rinovuar çdo vit, është një regjim doganor që lejon mallrat joshqiptare dhe shqiptare të përdoren në territorin doganor shqiptar pa iu nënshtruar detyrimeve të importit dhe pagesave të tjera, edhe në rastet kur ka më shumë se një operacion përpunimi apo kur janë të destinuara për eksport.  Shoqëria shqiptare duhej ta merrte fitimin për prodhimin e paketave nga firma porositëse, në këtë rast nga “GM Inter Tobacco Fze”. Për mbikëqyrjen dhe kontrollin e veprimtarisë së fabrikës së cigareve ishte autorizuar dega doganore Elbasan.

Nga hetimi ka rezultuar se praktika e shoqërimit nga Antikontrabanda është bërë në kundërshtim me ligjin, duke përcaktuar degën doganore Durrës për të kryer skanimin e kamionëve të ngarkuar. Sipas prokurorisë, kjo është bërë e qëllimshme për të lejuar ndryshimin e destinacionit të mallit, pasi pas skanimit në Doganën e Durrësit, Antikontrabanda nuk i ka shoqëruar kamionët me paketa cigaresh derisa të dilnin nga territori i vendit.

Të dhënat e pasqyruara në sistemin “Asycuda World” të doganës shqiptare kanë rezultuar gjithashtu fiktive dhe të papërputhshme me realitetin.

Pasi merrej njoftimi nga shoqëria që do të eksportonte cigare, kamioni peshohej fillimisht bosh pranë degës doganore në Elbasan. Më vonë ngarkohej në fabrikën e Librazhdit në prani të përfaqësuesve të shoqërisë; punonjësve të Antikontrabandës; si dhe të punonjësve të degës doganore Elbasan. Pasi ngarkohej malli, ngarkesa plumbosej dhe i vendosej një numër i veçantë.

Në vijim kamioni nisej në drejtim të Durrësit ku i nënshtrohej skanimit në doganën e Durrësit, i shoqëruar gjithmonë nga grupet e Antikontrabandës. Pasi kamioni dilte i pastër, duhej nisej në drejtim të doganës së Kakavijës, ku si rregull duhej të shoqërohej përsëri nga Antikontrabanda deri sa të linte territorin shqiptar me destinacion përfundimtar Qipron.

Por shoqërimi nuk është kryer dhe hetuesit kanë dokumentuar përmes teknikave të vëzhgimit në terren se kamionët kanë devijuar rrugën drejt Kosovës. Pavarësisht se kamioni me cigare nuk i është afruar fare Kakavijës, në sistemin e brendshëm të doganave rezulton se ai e ka kaluar doganën. Autoritetet greke kanë konfirmuar gjithashtu se në shumicën e rasteve, këta kamionë nuk kanë hyrë fare në territorin grek.

Ndryshe nga sa rezulton nga procesverbalet dhe sistemin “Asycuda World” të doganave, kamionët e ngarkuar me cigare kanë udhëtuar në veri të Shqipërisë, nëpërmjet rrugës së Kombit, ku kanë shkarkuar mallin, i cili është ngarkuar me mjete të tjera duke dalë në Kosovë, nga ku rezulton se në 8 raste janë kapur cigare kontrabandë, ekskluzivitetin e prodhimit të të cilave e ka pasur shoqëria tregtare “Albania Tabak”.

Fiktivitetin e këtyre veprimeve, Prokuroria e bazon edhe në faktin se adresa në Qipro që përcaktohej si vendmbërritje përfundimtare dhe kompania pritëse nuk ekzistojnë. Kjo është provuar dhe nga thëniet e dy shoferëve serbë, të cilët thanë se destinacioni i tyre ishte Selaniku dhe jo Qipro.

Të dhëna se kamionët kanë udhëtuar drejt Kosovës apo Maqedonisë së Veriut janë gjetur dhe nga verifikimi të dhënave të telefonave celularë të të hetuarve, nga fakti se sipas sistemit TIMS kamionët e deklaruar se do të realizonin transportin e cigareve drejt Greqisë, kanë hyrë në Shqipëri por nuk kanë dalë në datat përkatëse.

Prokuroria dhe gjykata vlerësojnë se ka dyshime të bazuara në prova se, çdo sasi cigaresh që është prodhuar në fabrikën në Librazhd gjatë periudhës 2021-2023, e deklaruar me destinacion Qipron, është kontrabanduar.

E pamundur pa doganierët

Gjatë dëshmive të tyre në Prokurori, drejtuesit e fabrikës së cigareve në Prokurori janë përpjekur që t’ia faturojnë njëri-tjetrit përgjegjësinë e eksporteve. Aksioneri Darjo Jashari është justifikuar se merret me procesin e punës në fabrikë dhe me eksportet merrej sipas tij, Luan Qorolli, i cili rezultonte si përfaqësues i kompanisë “GM Inter Tobacco Fze” në fabrikë.

Qorolli nga ana e tij e ka mohuar këtë rol dhe ka dëshmuar se puna e tij ishte kontrolli i kualitetit të prodhimit. Inxhinieri dhe administratori i shoqërisë, Servet Dauti ka deklaruar se nuk ka pasur dijeni lidhur me eksportin dhe destinacionin e mbërritjes së ngarkesave, pasi me këtë pjesë merrej shoqëria me seli në Dubai.

Prokuroria dhe Gjykata e Posaçme i kanë hedhur paraprakisht poshtë këto pretendime, duke vlerësuar se Ilir dhe Darjo Jashari në bashkëpunim me Servet Dautin, Luan Qorollin dhe Nazmi Goçin kanë vepruar në formën e një grupi të strukturuar për të kontrabanduar cigaret.

Drejtuesit e këtij grupi të dyshuar kriminal janë kujdesur sipas Prokurorisë që të mbajnë të kënaqur punonjësit e doganave përmes pagesave dhe ryshfeteve.

Kjo veprimatari e paligjshme, sipas SPAK, do të kishte qenë e pamundur pa ndihmën e të paktën 29 funksionarëve dhe punonjësve të Doganave, të cilët janë gjetur përgjegjës deri tani nga hetimi. Ata akuzohen se me veprimet dhe mosveprimet e tyre, kanë lejuar kompaninë “Albania Tabak” që të transportonte mallra me akcizë pa pullë fiskale në kundërshtim me ligjin duke mos i shoqëruar ngarkesat deri në kufi si dhe përmes hedhjen së të dhënave të rreme në sistemin e brendshëm të Doganave.

Bazuar në këto rrethana, 28 nga 29 punonjësit e doganave akuzohen ndër të tjera si pjesë grupit të strukturuar kriminal në kontrabandën e cigareve.

Në vendimin e gjykatës thuhet se zv. drejtori i Përgjithshëm i Doganave, Ylber Karanxha ka rinovuar autorizimin për “Albania Tabak” në vitet 2022 dhe 2023 pa kërkuar garanci, duke favorizuar kontrabandën drejt vendeve të tjera.

SPAK akuzon gjithashtu punonjësit e degës doganore Elbasan, Matilda Duzha, Andri Tole, Mentor Neli, Indrit Cenaj e Gëzim Stërkesh për lehtësimin e kontrabandimit të mallrave të akcizës në këmbim të pagesave të paligjshme prej 5 mijë lekësh për çdo eksport nga viti 2014 deri në vitin 2023.

Gjithashtu, nga përgjimet telefonike dhe nga deklarimi të hetuarit Nazmi Goçi ka rezultuar se edhe administratori i shoqërisë, Servet Dauti u jepte ryshfet punonjësve të Antikontrabandës. Në çdo rast, punonjësit e Antikontrabandës rezulton se në kundërshtim me detyrën dhe legjislacionin, nuk i kanë shoqëruar kamionët deri në daljen nga territori i Republikës së Shqipërisë.

Nga hetimi ka rezultuar po ashtu se në doganën e Kakavijës është kryer çlirim fiktiv i eksportit nga punonjësi Ilir Hicka në 17 raste dhe Kreshnik Gumaj në 13 raste të tjera.

Hetuesit akuzojnë edhe drejtorin e Departamentit Operativ, Eldi Hoxha si personin që ka vendosur si praktikë pune që skaneri i kamionit të bëhej në doganën e Durrësit dhe jo në pikën doganore dalëse. Gjithashtu, Hoxha kur ka kaluar në pozicionin e zv. drejtorit të Përgjithshëm dhe Drejtorit të Departamentit të Akcizës, ka anashkaluar kontrollet në fabrikë ku prodhoheshin mallra të akcizës.

Ndërsa hetimet vazhdojnë, BIRN mësoi se fabrika e cigareve po i nënshtrohej së brendshmi meremetimit për të rifilluar punën pas ndryshimit të pronësisë. Por pronari i ri, Ergys Agasi tha se ai do të punonte për tregun e brendshëm.

“Patjetër që do të fillojë puna, por vetëm për tregun vendas me pullë fiskale,” përfundoi ai./BIRN