2025 elections, what do the parties promise for the economy?

Taxes, legal regulations for a competitive economy and priority sectors for a sustainable economic model. The alternatives that political parties' economic programs bring to an open discussion at the conference organized by the American Chamber of Commerce in cooperation with Monitor Magazine

Albanians will head to the ballot boxes on May 11 to elect representatives who will govern the country for the next four years. Along with the party or political figures at its center, one of the most important aspects is the economic alternative offered to develop the country in a single mandate.

The question is whether we will have an emotional or rational voter and what will this election bring? The axis around which economic programs revolve is related to taxes, family, and priority sectors where parties have different approaches.

The American Chamber of Commerce and Monitor Magazine recently held an economic conference with political parties, focusing on the most important economic issues and priority sectors where economic development should be oriented.

The conference was attended by the main political forces from the Democratic Party, the Opportunity Party, the Right Coalition for Development, the Euro-Atlantic Coalition, and the Joint Movement. The Socialist Party canceled its participation at the last minute, despite prior confirmations given earlier for its presenting team.

"This is an economic discussion that we encourage as a business community that contributes to 20% of GDP and needs to develop a dialogue with political forces about what makes their presence important," said the President of the American Chamber, Mr. Grant Van Cleve, in his speech, explaining that the American Chamber has no political preference, but stands by its objective of developing an optimal climate for local business and foreign investors.

He assessed that Albania and its ambition to be part of the EU will happen, regardless of which party is in power, and that relations should be good with other countries outside Europe, one of which is the USA.

Mr. Van Cleve said he is working to increase US confidence and importance in Albania's development, as there is a series of consortia and joint ventures that could bring billions to Albania.

According to him, these, along with factors such as geopolitics or the world's discovery of Albania through tourism, have changed the perception of the importance of where the country stands, reaching new levels.

Dhoma Amerikane e orientoi diskutimin ekonomik me të gjithë përfaqësuesit politikë, mbështetur në Prioritetet e saj Strategjike, të cilat janë hartuar nëpërmjet një procesi të thelluar konsultimi me ekspertët e komiteteve të Dhomës Amerikane të Tregtisë dhe të mbështetura në praktikat më të mira ndërkombëtare.

“Ky raport ofron zgjidhje konkrete dhe me vizion afatgjatë, të strukturuara në shtatë shtylla themelore të reformës: nga përmirësimi i klimës së investimeve dhe forcimi i luftës kundër korrupsionit, te modernizimi i politikave fiskale, zhvillimi i kapitalit njerëzor dhe ndërtimi i një industrie turistike të qëndrueshme dhe me vlerë të shtuar.

Vëmendje e veçantë i është kushtuar përforcimit të mekanizmave të konsultimit publik, si dhe përmirësimit të sistemit shëndetësor – komponentë kyç për një shoqëri të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse”, – tha Drejtori Ekzekutiv, Neritan Mullaj, gjatë prezantimit të prioriteteve.

Nga rritja e pagave tek investimet në infrastrukturë dhe sektorët prioritarë, programi i PS

Partia Socialiste ka një program ekonomik të afishuar në faqen e saj në internet, ku parashikon masat 2024-2030. E ftuar për prezantimin e programit të saj para biznesit, kjo parti anuloi takimin në momentin e fundit, duke e justifikuar këtë me ngarkesën që sjell fushata elektorale.

Por cilat janë premtimet që bien në sy në program? Lidhur me arsimin premtohet pagë mesatare 1250 euro për mësuesit, premtohen 1000 laboratorë inteligjentë, si dhe orientimi i 35% të nxënësve tek arsimi profesional.

Premtohet paga mesatare 1,000 euro dhe paga në administratë, 1,200 euro. “Rrisim pagën minimale në 500 euro deri në 2026, duke garantuar 18 muaj pa asnjë taksë shtesë”, – thuhet në program.

Në shëndetësi premtohet vijimi i “check up” falas. Në aspektin e strehimit premtohet mbështetja me kredi lehtësuese e 50 mijë çifteve të reja.

Për pensionistët, PS shkruan se “ambicia jonë është që në Shqipërinë 2030, pensioni mesatar të jetë 400 euro për ata që kanë paguar sigurime të plota, pensioni minimal për të gjithë të jetë 200 euro”.

Premtohet gjithashtu rritje me 20% të numrit të familjeve në skemën e ndihmës ekonomike, me fokus gratë kryefamiljare dhe komunitetet rome dhe egjiptiane.

Lidhur me investimet, programi përfshin pika si 700 kilometra rrugë të reja për ta bërë vendin më të ndërlidhur, përfundimin e Korridorit Adriatiko-Jonian dhe Korridorin VIII, duke e lidhur Shqipërinë me vendet e rajonit për të shndërruar vendin në një nyje strategjike tregtare dhe turistike.

Në program përfshihet edhe rindërtimi i linjave ekzistuese hekurudhore dhe Durrës-Prishtinë, si dhe porti i ri tregtar i Porto Romanos. Lidhur me agroturizmin premtohet rritja e njësive agroturistike, kurse sa i takon energjisë, parashikohet që 30% e prodhimit të vijë nga ajo diellore.

Nga taksa e sheshtë te nxitja e “Made in Albania”, çfarë përfshin programi i PD-së

Tre përfaqësues të Partisë Demokratike – Jorida Tabaku, Dorjan Teliti dhe Florion Mima – shpjeguan përpara biznesit programin e tyre ekonomik.

“Ne propozojmë një kod fiskal, i cili vendos rregullat bazë ku operojnë bizneset, duke ofruar qëndrueshmëri dhe parashikueshmëri për biznesin. Një tjetër propozim është taksa e sheshtë. Pra do të vendosim një marrëveshje me biznesin që ditën e parë.

Do të fillojmë me tatimfitimin, do vijojmë me të ardhurat personale por edhe elemente që lidhen me transaksionet si dhe ristrukturimin e TVSH-së. Po kështu, do të heqim përjashtimet nga taksat që janë kthyer në rregull sot.

Taksa e sheshtë zgjeron bazën e tatimpaguesve, por krijon edhe një marrëdhënie të shtetit me biznesin.

Lehtësitë për nxitjen e “Made in Albania” është shtylla e tretë e programit tonë. Shtylla e katërt lidhet me konkurrueshmërinë, ndërsa e pesta, me konsultimet publike që ato të mos jenë thjesht për procedurë”, – sqaroi znj. Tabaku.

Ajo tha se kuadri i investimeve strategjike është abuziv dhe u ka shërbyer bizneseve të caktuara, duke theksuar edhe nevojën për përmirësim të prokurimeve publike.

Përfaqësuesi tjetër, z. Teliti, tha se Partia Demokratike është e filozofisë së taksës së ulët të sheshtë mbi të ardhurat duke anuluar atë progresive që është në fuqi sot.

“Një taksim i tillë ka ndikim negativ te shtresa e mesme duke ulur rolin e saj dominues. Ne do të ulim tatimfitimin për biznesin nga 15% në 10% duke bërë që sipërmarrja t’i riinvestojë këto para.

Ne mendojmë se çdo biznes me xhiro vjetore deri në 18 milionë lekë të jetë i përjashtuar nga TVSH dhe tatimi mbi të ardhurat.

Po ashtu të përjashtohen edhe profesionistët e lirë. Sa i takon sektorit të ndërtimit, ne kemi parashikuar që taksa e transferimit të pronës të jetë 2% e vlerës dhe jo 15% si sot.

Kemi menduar të vendosim kartën e konsumatorit që parashikon rimbursim të mallrave të shportës dhe qëllimi final është të kemi një ulje të masës së TVSH-së”, tha z. Teliti.

Përfaqësuesit e PD-së nënvizuan se në thelb, programi i tyre synon mbështetjen e sektorëve të rëndësishëm duke ndihmuar ndërmarrjet të mbyllin ciklin e prodhimit. Turizmi dhe teknologjia shihen gjithashtu me përparësi, duke mos lënë mënjanë bujqësinë.

Ne propozojmë një kod fiskal, i cili vendos rregullat bazë ku operojnë bizneset, duke ofruar qëndrueshmëri dhe parashikueshmëri për biznesin. Një tjetër propozim është taksa e sheshtë. Pra do të vendosim një marrëveshje me biznesin që ditën e parë. Do të fillojmë me tatimfitimin, do vijojmë me të ardhurat personale por edhe elemente që lidhen me transaksionet si dhe ristrukturimin e TVSH-së.

Ne do të ulim tatimfitimin për biznesin nga 15% në 10% duke bërë që sipërmarrja t’i riinvestojë këto para. Ne mendojmë se çdo biznes me xhiro vjetore deri në 18 milionë lekë të jetë i përjashtuar nga TVSH dhe tatimi mbi të ardhurat. Po ashtu të përjashtohen edhe profesionistët e lirë.

Në qendër familja, programi ekonomik i Koalicionit Euroatlantik

Përfaqësuesi i Koalicionit Euroatlantik, Mateo Spaho, nënvizoi gjatë konferencës rëndësinë që i kushton familjes forca që përfaqëson duke e vënë në qendër të programit ekonomik.

“Së pari, besoj se nevojitet një ndërhyrje në pagesat e çifteve të reja për blerjen e shtëpisë së parë. Plani ynë është që të financohen 20 mijë çifte.

Ne planifikojmë që për fëmijën e parë dhe të dytë të kemi mbështetje, ndërsa për fëmijën e tretë shkon në një shumë përfitimesh prej 20 mijë eurosh. Ne nuk premtojmë dot ulje taksash, apo luftë korrupsioni.

Fillimisht, ne nuk duam të kemi probleme me SPAK, siç kanë dy partitë e mëdha.

Ne propozojmë atë që e kemi quajtur si ‘Vettingu i Politikanëve’, ndërkohë që parashikojmë të kalojmë të gjithë Partneritetet Publike-Private në sitë verifikimi.

Ato janë kontrata që ne nuk i ndërpresim dot, ama të verifikojmë se sa i kanë përmbushur detyrimet, mund ta kontrollojmë. Mendojmë që pagesa e taksave të kryhet në bazë të ardhurash familjare.

Sot kemi DIVA-n, por është personal dhe penalizon. Gjithashtu, ne besojmë në një sistem tatimor të sheshtë dhe një bazë tatimore 9% dhe po kaq, edhe tatimfitimi. Është e domosdoshme të mbështetet bujqësia, por ne mendojmë se kjo duhet të bëhet në kahun e mundësimit të infrastrukturës bujqësore.

Një tjetër problem që ne vërejmë i cili duhet të korrigjohet është tregu i mbyllur. Kjo është arsyeja pse nuk kemi Investime të Huaja Direkte. Në lidhje me sektorët prioritarë, ne mendojmë se nuk është çështje dëshire, por se çfarë aftësish kemi.

Ne e kemi të vështirë të ndërtojmë sistem industrial. Kur flasim për një realitet të mundshëm, mund të flasim për aktivitete logjistike, një bujqësi të zhvilluar, si dhe një industri të lehtë”.

Mateo Spaho – Koalicionit Euroatlantik

Së pari, besoj se nevojitet një ndërhyrje në pagesat e çifteve të reja për blerjen e shtëpisë së parë. Plani ynë është që të financohen 20 mijë çifte. Ne planifikojmë që për fëmijën e parë dhe të dytë të kemi mbështetje, ndërsa për fëmijën e tretë shkon në një shumë përfitimesh prej 20 mijë eurosh.

Një administratë e vogël, por më eficiente, alternativa e “Mundësia”

Sipërmarrësi Agron Shehaj, kryetar i partisë “Mundësia”, solli përvojën personale si sipërmarrës dhe vizionin e tij si politikan në mundësitë që i duhen ofruar biznesit. “Vizioni ynë është një shtet i padukshëm.

Çfarë shoh unë si sipërmarrës është që këtu në Shqipëri, pushteti ekonomik dhe politik është i përqendruar te një person dhe ai vendos se kush do të fitojë apo do të dështojë sot. Pra nuk e vendos tregu.

Qeveria ndërhyn nëpërmjet korrupsionit dhe parave të pista. Propozimi ynë është që të kemi një administratë që kushton më pak.

Dy janë shtyllat ku mund të orientohesh në fakt te të ardhurat, duke pasur parasysh taksa më të ulëta dhe një administratë që kushton më pak në kahun e shpenzimeve”, tha z. Shehaj.

Agron Shehaj – Partia “Mundësia”

Vizioni ynë është një shtet i padukshëm. Çfarë shoh unë si sipërmarrës është që këtu në Shqipëri, pushteti ekonomik dhe politik është i përqendruar te një person dhe ai vendos se kush do të fitojë apo do të dështojë sot. Pra nuk e vendos tregu. Qeveria ndërhyn nëpërmjet korrupsionit dhe parave të pista. Propozimi ynë është që të kemi një administratë që kushton më pak

Zgjidhje kundër “centralizimit” të ekonomisë dhe taksë e sheshtë 10%, plani i “Nisma Shqipëria Bëhet”

Nisma “Shqipëria Bëhet” i sheh sot problemet e ekonomisë shqiptare në të dy kahet, si në aspektin makro, edhe në atë mikro dhe plani i saj ekonomik, në thelb, ka zgjidhjen e disa prej këtyre ngërçeve.

Përfaqësuesi i kësaj partie, Pano Soko, tha se në aspektin makro, problemi kryesor që vihet re sot është centralizimi ekonomik që vjen si reflektim i centralizimit politik.

“E gjitha është refleksion i politikës qendrore që si në ekonomi dhe në fusha të tjera ka krijuar ato piramidat që kanë një kulm ku rri dikush në krye. Pra, në krye të naftës është dikush, në krye të sigurimeve dikush, si monopol-kartel.

Në thelb centralizimi vret garën dhe kjo sjell humbje të rendimentit, pra ne nuk kemi konkurrencë, nuk kemi rendiment në ekonomi. Ajo prodhon gjithnjë e më pak”, thotë z. Soko.

Në aspektin mikro, ai nënvizon si problem mungesën e fuqisë punëtore, paqëndrueshmërinë e sistemit fiskal dhe korrupsionin.

“Të gjitha këto do të duhen rregulluar për të çliruar ekonominë nga sistemi i monopolizimit dhe kjo më pas do të reflektojë edhe tek ecuria e ekonomisë”, – shprehet z. Soko.

Një tjetër çështje e ndjeshme që ai nënvizon se shihet me prioritet nga “Shqipëria Bëhet” është ajo e pronave, për të cilën është parashikuar një aksion i veçantë.

“Sa i takon sistemit fiskal, ne priremi të besojmë që Shqipëria është ende nën kapacitetin maksimal, kështu që për këtë arsye, besojmë se një sistem fiskal i thjeshtë, i sheshtë deri diku do të arrinte që të nxiste aktorët e ekonomisë së pari të formalizoheshin dhe mirëperformonin.

Do të duhet një pakt i madh mes politikës që të biem dakord për një sistem fiskal që nuk do ta lëvizim për një periudhë le të themi 15-20 vjet.

Një ngarkesë e lehtë e përballueshme 10% është një kufi logjik. Natyrisht duhet menduar për shtresat në nevojë dhe një rishikim i modulimit i TVSH-së për mallrat e shportës.

Kjo është një ndër përparësitë që ne kemi, sepse na duhet që gradualisht të kalojmë nga një ekonomi që takson konsumin te një ekonomi që takson kapitalin. Por kapitali duhet të krijohet një herë dhe barra fiskale e ndihmon atë”, sqaron z. Soko.

Sa u takon sektorëve prioritarë, ai pranon se nga pikëpamja strategjike, Shqipëria do të duhet të orientohet te sektorët e produkteve materiale, bujqësi dhe industri e lehtë dhe e mesme pasi nuk kemi kapacitete për industri të rëndë.

Pano Soko – Nisma Shqipëria bëhet

Sa i takon sistemit fiskal, ne priremi të besojmë që Shqipëria është ende nën kapacitetin maksimal, kështu që për këtë arsye, besojmë se një sistem fiskal i thjeshtë, i sheshtë deri diku do të arrinte që të nxiste aktorët e ekonomisë së pari të formalizoheshin dhe mirëperformonin. Do të duhet një pakt i madh mes politikës që të biem dakord për një sistem fiskal që nuk do ta lëvizim për një periudhë le të themi 15-20 vjet. Një ngarkesë e lehtë e përballueshme 10% është një kufi logjik

Tatim progresiv më të thelluar, shfuqizim PPP, jo favorizim turizmit, plani i Lëvizja Bashkë

Lëvizja Bashkë, e përfaqësuar në konferencë nga Jani Marka, ka një alternativë tjetër mbi zhvillimin ekonomik. Sipas tyre, kjo vjen si efekt i burimit nga ka lindur kjo lëvizje, që lidhet me dimensionin social.

“Në programin tonë ka katër shtylla, ku së pari është shteti zhvillimor. Ne kemi pasur një qëndrim të fortë kundër oligarkisë, por nuk jemi kundër biznesit. Ne e vëmë theksin tek eksportet, kapitali human dhe emigracioni.

Jemi kundër oligopoleve, Partneriteteve Publike-Private dhe investimeve strategjike.

Një tjetër pikë e jona është problemi ku ka arritur korrupsioni. Për këto pika, ne kemi propozime konkrete se çfarë duhet bërë. Sa i takon produktivitetit është fatkeqësi që jemi të fundit në Europë. Në raport me një punëtor të Bashkimit Europian, produktiviteti i një punëtori shqiptar është sa 26%”, tha z. Marka.

Partia e tij synon të mbështesë me lehtësi industrinë e lehtë që sjell produkt të shtuar në ekonomi dhe gjithashtu, sipas modelit norvegjezm vënien në dispozicion të një fondi sovran.

“Ne jemi për një reformë të thellë në arsim, jo vetëm duke rritur buxhetin në raport me PBB-në, por edhe në aspektin cilësor.

Në lidhje me konkurrencën e lirë, ne do të heqim ato masa që kanë favorizuar aleatët e qeverisë dhe që kanë dëmtuar barazinë në treg. Do të shfuqizojmë ligje si PPP, apo investimet strategjike. Kapitali duhet të orientohet në sektorë të tjerë dhe turizmi s’mund të jetë më strategjiku.

Do të ngremë një agjenci kundër korrupsionit. Duhet një agjenci e pavarur që ta luftojë. Sa i takon taksimit, ne mendojmë SE shteti nuk duhet as i vogël, as i madh, por i duhur. Struktura e taksave është problem.

Lufta kundër informalitetit, kriza e pensioneve, nxitja e pagesave jo cash, si dhe vlerësimi me themel i përjashtimeve tatimore janë disa pika të tjera tonat.

Ne propozojmë që të hiqet statusi special i hoteleve me 4-5 yje, kurse TVSH të jetë e reduktuar vetëm për pensionistët dhe ata me ndihmë ekonomike.

Në lidhje me tatimin e të ardhurave të punës, ne kemi më shumë fasha taksimi se sot, madje deri në 35% për paga mbi 4 mijë euro e sipër.

Dividenti nga 6% të shkojë në 15%. Në lidhje me tatimin e korporatave, ne jemi për atë progresiv, me një favorizim 3% për ato që janë në teknologji” sqaroi Marka.

We are for a deep reform in education, not only by increasing the budget in relation to GDP, but also in terms of quality. Regarding free competition, we will remove those measures that have favored the government's allies and that have damaged equality in the market. We will repeal laws such as PPP, or strategic investments. Capital must be oriented to other sectors and tourism cannot be more strategic

Flat tax unchanged for a decade, support for agriculture, the plan of the "Right for Development" Coalition

The representative of the Right Coalition for Development, Artan Murrizi, explained to business the economic approach that this coalition has.

"For years there has been a significant problem related to emigration and the massive departure of young people will take years to correct. In recent years, it has not been people in difficult situations who have left, but the most educated, and this says a lot about the situation the country is in."

We have noticed a market imbalance where the monopolies created have caused many businesses to leave. Another problem that I think needs to be corrected is the electoral law and administrative division. Regarding the economy, we are for a flat and unchanged taxation for a decade.

We also think that there should be a fiscal code. Regarding agriculture, we think that plots should be concentrated and to encourage this, it should be set as a condition for lending.

We are for a focus on production and processing, creating a closed cycle and increasing exports. In the industrial sector, we think that more can be done for the processing of minerals and oil.

Artan Murrizi – Right Coalition for Development

We are for a flat and unchanged taxation for a decade. We also think that there should be a fiscal code. Regarding agriculture, we think that plots should be concentrated and to encourage this, it should be set as a credit condition. We are for a focus on production and processing, creating a closed cycle and increasing exports./ Monitor.al