American experts: Kosovo-Serbia dialogue at a dead end

In recent months, Serbia has engaged with the two main states of the European Union to reach strategic agreements.

Some experts have interpreted the willingness of Western countries to cooperate with Serbia as an example of efforts to lure it away from Russia's orbit.

But two American professors, familiar with developments between Kosovo and Serbia, Charles Kupchan and David Kanin, told the Voice of America that Serbia's recent agreements with the West, although they improve Serbia's position vis-à-vis Kosovo, should not be interpreted as its decision on the side of the West. Kupchan and Kanin spoke about the impasse in the dialogue process, the positions of the Prime Minister of Kosovo Albin Kurti and the President of Serbia Aleksandar Vučić and the impact that the elections of the United States may have on the region.

During a visit to Belgrade last month, German Chancellor Olaf Scholtz signed an agreement on the rare mineral lithium, vital for the production of electric cars. In April, during a visit to France, Serbian President Vucic asked to buy 12 fighter planes from France.

Some experts and world media have interpreted these increased commitments of the West towards Serbia as an example of efforts to lure Serbia away from Russia's orbit.

For experts on developments in Serbia and Kosovo, professors Charles Kupchan from Georgetown University and David Kanin from Johns Hopkins University, these agreements do not signal Serbia's alignment with the West.

"Serbia has been successful, but this should not be interpreted as a sign that Serbia has chosen the West. He did not choose the West. Vucic balances Russia, the European Union, the Americans, the Chinese and the Turks and everyone else he needs or wants to deal with and he does it very skillfully… He plays with the Russians, with the Americans. The Russians understand this, but the Americans don't. We behave as if he has chosen the West, while Russia does not come out with statements to say that Serbia has chosen the West", says Professor Kanin.

For Georgetown University professor, Kupchan, the latest agreements are a continuation of the policy that Vučić is pursuing with all countries despite the current geopolitical divisions, which have placed the West and the East on diametrically opposite axis.

"I do not see this as a turning point, nor a sign that Vucic is turning his back on his ties with Russia and China and that he is putting his feet in the West. Vucic is capable of engaging with both sides. He has reached agreements with Berlin and Paris recently. But I believe that he will do the same with Moscow and Beijing in the near future", he says.

Krahas këtyre marrëveshjeve me evropianët, Jared Kushner, dhëndëri i ish presidentit dhe kandidatit të tanishëm republikan për president Donald Trump, ka shprehur interes për një investim qindra miliona dollarësh në Beograd, për të kthyer në hotel ndërtesën e ministrisë së dikurshme të mbrojtjes, të bombarduar në vitin 1999 nga NATO.

Serbia, e cila gjatë viteve të fundit nën udhëheqjen e Presidentit Vuçiq ka rrëshqitur drejt autokracisë sipas organizatave të të drejtave të njeriut, ka ndjekur një politikë të marrëdhënieve më të afërta me Perëndimin ndërkohë që ka vazhduar lidhje të afërta me Rusinë dhe Kinën. Serbia është i vetmi shtet kandidat i BE-së që nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë për agresionin ndaj Ukrainës. Por Beogradi i shet armatime ushtrisë ukrainase përmes palëve të treta.

Por dy ekspertët dallojnë në vlerësimet e tyre se çfarë ndikimi do të ketë ky qëndrim i Perëndimit ndaj Serbisë në dialogun me Kosovën.

“Serbia sërish është shndërruar në shtetin më të rëndësishëm në rajon, që ka marrëdhënie të mira me të gjithë. Kosova, në anën tjetër, udhëhiqet nga një kryeministër me të cilin duket se askush nuk dëshiron të punojë. Dhe kjo i jep avantazh Serbisë…. Para 25 vitesh, kur NATO-ja zhvillonte fushatën bombarduese, Serbia dukej si humbëse, e izoluar. Tani Serbia është gjithçka tjetër v eçs humbëse, nuk është aspak e izoluar dhe ka shënuar suksese të shumta në diplomacinë që po ndjek”, thotë Kanin.

Kanin, ish analist i agjencisë amerikane të zbulimit CIA për Ballkanin, thotë se këto suksese do t’i mundësojnë Vuçiq që të vazhdojë të këmbëngulë në krijimin e Asociacionit, i cili sipas tij është bërë një “obsesion” për diplomatët perëndimorë.

Kanin thotë se “vlerësimi që asociacioni do të integrojë serbët e Kosovës në institucionet e Kosovës është i gabuar” dhe se Serbia është në pozitë shumë të mirë që “me durim, por me këmbëngulje të bëjë trysni për të”.

“Kosova është para një situate shumë të vështirë, me një kryeministër që është jopopullor jashtë Kosovës, por që e ka të qartë që krijimi i asociacionit do të minojë sovranitetin e Kosovës”, shton ai.

Profesori Kupchan, analist i lartë pranë Këshillit për Marrëdhëniet me Jashtë, beson që Bashkimi Evropian do të vazhdojë të përqëndrohet në dialogun ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, por nuk mendon që Serbia do të përfitojë nga vëmendja e shtuar e Perëndimit.

“Vëmendja e Perëndimit, nuk besoj se forcon peshën diplomatike të Serbisë. Mendoj që Bashkimi Evropian do të vazhdojë të nxisë dialogun midis Kosovës dhe Serbisë siç e sheh të domosdoshme. Përpjekjet e tyre janë të përqendruara në përmbylljen e këtij procesi. A do mund të kenë marrëdhëniet më të fuqishme ekonomike ndërmjet Francës, Gjermanisë dhe Serbisë ndikim pozitiv në marrëdhënien e përgjithshme? Po, sepse kontaktet më të shpeshta dhe lidhjet më të mëdha ekonomike janë më mirë se sa më pak, por gjithsesi nuk do t’i konsideroja këto marrëveshje si diçka që ndryshojnë rrjedhën,” thotë Kupchan.

Ai thotë se ndan shqetësimet se “procesi i dialogut ka hyrë në rrugë pa krye” dhe se për këtë dyja palët mbajnë përgjegjësi.

“Masat e Kurti, ndonëse mund të qëndrojnë në aspektin politik dhe ligjor, ishin të panevojshme në aspektin strategjik, sepse ishin provokuese pa nevojë. Për shembull, vendosja e kryetarëve të komunave në veri që u zgjodhën me një përqindje të papërfillshme votash; kjo u pasua me targat e makinave dhe më vonë me çështjen e dinarit,” thotë Kupchan.

“Të gjitha këto veprime justifikohen, sepse Kosova po përpiqet ta shtrijë sovranitetin e plotë të saj, por që nuk ishin të dobishme sa i përket marrëdhënieve me Serbinë. Beogradi nga ana e tij mobilizoi forcat përgjatë kufirit me Kosovën. Patëm një episod të dhunshëm në Banjskë dhe ai që pranoi fajësinë për këtë akt terrorizmi ende shëtit i lirë në Serbi. Patëm pastaj një letër të kryeministres serbe e cila shprehu rezerva për marrëveshjen, në të cilën thoshte se kurrë nuk do ta njohim Kosovën. Këto janë hapa prapa dhe për pasojë mund të themi se procesi i normalizimit ka ngecur,” shton ai.

Muajin e kaluar, qeveria amerikane njoftoi se emëroi diplomatin Alexander Kasanof si të dërguar të posaçëm për Ballkanin Perëndimor, pas përfundimit të mandatit të diplomatit Gabriel Escobar. Në fillim të vitit të ardhshëm, Bashkimi Evropian pritet ta emërojë një ndërmjetës të ri për të zëvendësuar diplomatin sllovak, Miroslav Lajçak.

Kupchan, i cili ka punuar në dy administrata amerikane atë Presidentit Clinton dhe të Presidentit Obama, si drejtor për Evropën në Këshillin për Sigurinë Kombëtare, pret që trysnia mbi Prishtinën dhe Beogradin të rikthehet pas një pauze për shkak të zgjedhjeve në Bashkimin Evropian dhe në Shtetet e Bashkuara dhe mbetet optimist për një epilog të këtij procesi.

“Mendoj se të luash me kartën e Rusisë, të Kinës, nuk është opsion në afat të gjatë për shkak të vendndodhjes gjeografike. Ballkani është pjesë e një hapësire më të madhe evropiane. Popujt e rajonit duhet të ndihen të bekuar, me fat. Ata që jetojnë në Azinë Qendrore, në Armeni, në Azerbajxhan, pra afër Rusisë, afër Kinës, jetojnë në një zonë të pasigurt në një të ardhme pa afat. Ballkani nuk është një zonë e tillë, është në Evropë dhe për pasojë mendoj se këtij procesi do t’i vijë një fund pozitiv,” thotë ai.

Por Kanin konsideron se dialogu është një proces që ka dështuar të japë rezultate dhe gjatë 30 viteve të fundit është peng i rotacionit të diplomatëve perëndimorë, që nuk kanë arritur ta çojnë procesin përpara. Sipas tij, nuk ka vullnet për të lëvizur dhe si i tillë dialogu që në fillim ishte i dështuar si proces.

“Serbët e dinë këtë gjë. Kosovarët e dinë gjithashtu. Vuçiqit ble kohë përmes avantazheve që ka siguruar përmes diplomacisë rajonale dhe kontakteve me udhëheqësit ndërkombëtarë, ndërkohë që Kurti ngul këmbë dhe provon të fitojë zgjedhjet e radhës dhe t’i mbajë larg serbët”, thotë ai.

According to Kanin, Washington and Brussels should reconsider their entire approach to the region and leave it up to the parties to reach agreements based on their preferences, even when the solutions may include plans like the one between former President Thaçi with President Vucic in 2018.

"We will not be able to impose a liberal, multi-ethnic, transparent and Western democracy in the region. We will not be able to impose peace and an end to conflicts. We have failed to do this over the past three decades. I think we should challenge the locals to find ways to work together,” says Kanin.

Even Kupchan is of the opinion that the conclusion of the conflict between Kosovo and Serbia will be in the hands of the leaders of both countries and their tendency to make difficult decisions.

"Playing the nationalism card is the easiest thing to do. But convincing the public that the time has come to put aside ethnic nationalism and look to the future is the bravest thing they can do. We're not at that point yet, but I think it's only a matter of time. These obstacles will be overcome when leaders are ready to take bold steps,” he adds.

Will the American elections have an impact on the unresolved issues between Kosovo and Serbia?

According to Kupchan, in this election cycle, the United States is very focused on the domestic plan, and foreign policy, dominated by Ukraine and the war in Gaza, will not be a priority, but nevertheless expects new energy in the dialogue process after elections in the USA and the consolidation of senior officials in the EU.

For Kan, the impact will depend on the winner of the election. According to him, President Trump has shown that he is unpredictable in his approach and that he changes his position, while, in his opinion, the expected Democratic candidate and current Vice President Kamala Harris, who he says does not know much about the Balkans, has very likely to continue the same policies towards the region, reports zeriamerica.