Flash News
Si e toleroi Ceno Klosi kompaninë e inceneratorëve, negociatat e dyshimta për miliona euro
Flet Abazoviç: Pse Mali i Zi votoi kundër Kosovës në KiE
Pas arrestimit të Berberit, Rama emëron drejtorin e ri të Autoritetit Rrugor Shqiptar
Përfshihet në flakë një apartament te bulevardi ‘Zogu i Parë’ në Tiranë
Berisha: Ishim opozita e parë që kërkuam anëtarësimin në NATO pas rënies së komunizmit
Biden dhe administrata e tij kanë detyrë të vështirë: ta bëjnë Amerikën përsëri normale
Augustin Palokaj/ Jutarnji List
Si dhe shumë batuta të tjera, që i faturohen ish- kryeministrit britanik Uinston Çërçill, megjithëse nuk vërtetohen, është edhe kjo: “Amerikanët bëjnë përherë gjënë e duhur, pasi kanë provuar të gjitha të tjerat”. Sadoqë bota mund të ishte e shokuar për faktin sesi amerikanët zgjodhën Donald Trampin si president, gjë e cila bëri që gjatë katër viteve të shkuara veprimtaria e Shtëpisë së Bardhë të konsiderohej si njëfarë reality shou, tani amerikanët bënë gjënë e duhur, nuk i dhanë atij edhe një mandat tjetër katërvjeçar. Me këtë i’a shkurtuan mundimin vetes.
Bota ka nevojë për Amerikën, jo vetëm për shkak të fuqisë së saj por edhe si model, si shembull. Ajo me në krye Trampin nuk ishte kurrsesi një model. Shteti i cili vazdimisht angazhohej për të drejtat e njerit, lirinë e mediave, ndarjen e pushteteve dhe vlera të tjera demokratike, kishte në krye një person i cili fyente dhe sulmonte mediat, që përpiqej të ndikonte në institucionet e pavarura, që admironte diktatorët dhe udhëheqësit autoritarë dhe në anën tjetër fyente aleatët. Në këtë kohë SHBA nuk përdori as fuqinë, as atë politike dhe as atë ushtarake e ekonomike që të zgjidhë ndonjëfarë problemi në botë. Trampi i tërhoqi amerikanët nga një sërë organizatash të rëndësishme ndërkombëtare.
Pak i kishte mbetur që të shkatërronte edhe NATO-n, me koncpetimin e tij për aeancën veriatlantike si njëfarë shoqërie sigurimi që kishte për detyrë të mbronte vetëm ata që paguanin. Në vend të rezultateve, mediat i numëronin Trampit një sërë deklaratash të pasakta, që ishin rreth 2.000 syresh gjatë katër viteve. E shpuri punën deri aty sa nuk kishte rëndësi se çfarë thoshte presidenti. Që kjo të mos kishte rëndësi as për bashkëpuntorët, as për kundërshtarët dhe as për aleatët. “Ky është Trampi”, ishte i vetmi qëndrim që e përjetuan të gjithë gjatë katër viteve të mandatit të tij. Edhe parodia më e keqe politike, le më pastaj seriali TV, si përshembull “House of Cards”, duket më se serioz në krahasim me realitetin e mënyrës së veprimit dhe drejtimit të Trampit.
Nuk është aspak çudi që e gjitha kjo u përmbyll me atë që ai nuk e njeh humbjen, nuk uron fitimtarin, nuk bashkëpunon për dorëzimin e pushtetit. Ndërsa në rrugët e Uashingtonit kishte më shumë ushtarë amerikanë sesa në Afganistan, Irak ose Kosovë marrë sëbashku për të siguruar ngjarjen në të cilën, meqë ra fjala, nuk kishte pothuajse fare qytetarë për shkak të masave epidemiologjike. Mund të shtrohet pyetja në mënyrë ironike a mos vallë shpërndarja e ushtrisë nëpër rrugët e kryeqytetit ishte qëllimi i Trampit kur thoshte se “djemtë tanë duhet të kthehen në shtëpi” dhe jo të vriten për disa “malazezë krenarë dhe agresivë që mund të fillojnë Luftën e Tretë Botërore!” (këtë e pati thënë në prag të samitit të NATO-s ku Mali i Zi mori pjesë si anëtar me të drejta të plota).
Nuk është pra befasi që më shumë se gjashtëdhjetë përqind e qytetarëve të Bashkimit Europian, dhe në Britaninë e Madhe akoma më shumë, mendojnë se “sistemi amerikan përjetoi dështim”. Kjo është një e dhënë të cilën e bëri publike Këshilli Europian për marrëdhënie me jashtë (think thank dhe jo ndonjë institucion i BE-së). Akoma më shumë, shumica e europianëve beson se Kina pas dhjetë vitesh do të bëhet fuqia udhëheqëse e botës dhe sugjerojnë që shtetet europiane e BE-ja duhet të jenë neutralë në konfliktin mes Amerikës dhe Kinës.
Mendime të këtilla të europianëve, të cilat në vetevete janë për të ardhur keq dhe të rrezikshme, gjithsesi janë rezultat i qeverijes së Trampit që e shpuri Amerikën deri në atë gjendje saqë ajo sot nuk mund të njihet. Skenat nga Uashingtoni ngjajnë më shumë me pamje nga shtete të dështuara sesa me atë të një shteti që është lider i botës demokratike. Për këtë, para Bidenit dhe administratës së tij qëndron detyra e vështirë që të ndreqë atë që ka shkatërruar Trampi në mënyrë që ta bëjë Amerikën përsëri normale. “Make Amerika Normal Again”, duhet të jetë sllogani për prioritetin kryesor të Bidenit. Dhe këtë jo vetëm për qytetarët amerikanë, por për tërë botën, sidomos për BE-në dhe NATO-n.
Bashkimi Europian që është neutral në raportet mes Amerikës dhe cilësdo fuqi tjetër në botë, qoftë kjo Rusia ose Kina, nuk do të jetë më Europë e bashkuar që jeton në paqe dhe begati siç e konceptonin themeluesit e tij.
Do të ishte një Europë akoma më e dobët, e dobët dhe e brishtë, e cila do të balancohej mes fuqive të tjera, ndërsa nga brenda do të gërryhej nga ndasitë dhe përçarjet. Nuk është çudi fakti se te fuqia amerikane akoma vazhdojnë të shpresojnë më shumë qytetarët e Europës Lindore sesa asaj Perëndimore. Sepse qytetarët e shteteve Balltike apo Polonisë kanë eksperiencë më të freskët sesi janë punët kur jeton pa liri dhe të drejta. E dinë nga eksperienca e tyre, se lirinë e sotme, që gjithsesi e gëzojnë edhe gjermanët, francezët, belgët dhe hollandezët, ia detyrojnë amerikanëve.
Bidenit dhe ekipit të tij i duhet të forcojnë raportet me aleatët europianë. Por, edhe europianët duhet të shtrijnë dorën, dhe jo ta përdorin Trampin si justifikim për kujdes në marrëdhëniet me SHBA-të edhe pas tij. Ata qytetarë europianë që mendojnë se “nuk mund të llogarisim më se Amerika do të na mbrojë”, duhet ta kuptojnë se një gjendje e tillë ishte rezultat i paparashikueshmërisë së Amerikës gjatë kohës së Trampit. Bideni gjithsesi nuk do ta vërë në pikëpyetje NATO-n dhe as gatishmërinë e Amerikës që nëpërmjet kësaj aleance ushtarake të mbrojë të gjithë antarët që mund të jenë në rrezik. Por edhe nevoja që BE-ja duhet të forcojë aftësitë e saj ushtarake nuk është aspak diçka e re. Këtë Bideni ka për ta inkurajuar sepse me këtë do të forcojë edhe NATO-n. As amerikanët nuk duan që pjesa e aleatëve europianë në kapacitetet mbrojtëse të NATO-s të jetë më e vogël se 20 përqind.
Pas Brexit-it akoma më pak. Janë iluzore pikëpamjet sipas të cilave BE-ja së shpejti do të ketë aftësi të tilla mbrojtëse saqë nuk do të jetë më e varur nga Amerika në kuptimin e sigurisë. Sikurse pati tënë dikur ish presidenti i Komisionit Europian Zhan-Klod Junker: “Edhe një tufë me zogj pulash duket si një njësi e fuqishme luftarake në krahasim me BE-në!” Pa marrë parasysh ndryshimet e mëdha në botë, marrëdhëniet e BE-së me SHBA-të janë të pazëvendëseshme dhe të tilla do të mbeten edhe për një kohë të gjatë. Nëpërmjet unitetit të Europës dhe SHBA-ve forcohet edhe demokracia në botë.
Për këtë nevojitet një Amerikë normale, krejt e ndryshme nga ajo që ishte katër vitet e fundit, por edhe një Bashkim Europian i vendosur, i cili nuik do të mendojë aspak për ndonjëfarë neutraliteti në marrëdhëniet e përbotëshme, si ndonjëfarë “BE e paangazhuar”.
*Përktheu për Politiko.al: Xhelal Fejza