
Flash News
I shpallur në kërkim për vjedhje, arrestohet 26-vjeçari në Durrës
Salianji paraqitet te Shërbimi i Provës pas lirimit me kusht: Betejën ligjore do e vazhdoj në Strasburg
U kërcënua me kallëzim nga Rama, prokurorja e Shkodrës letër KLP-së: Reagoni për sulmet politike
Korçë/ 40-vjeçari hidhet nga ballkoni i katit të pestë, në gjendje kritike
Kroacia rikthen shërbimin e detyrueshëm ushtarak

Rumena Bužarovska/ Kosovo 2.0
Disa vite më parë, isha pjesë e një delegacioni shkrimtarësh nga Maqedonia (tani Veriore) që po merrte pjesë në një panair të mirënjohur libri në një nga ish-republikat jugosllave. Aty ishte një shkrimtar shqiptar i përfshirë në delegacionin zyrtar. Ai dhe unë ishim pjesë e një paneli, por nuk mbaj mend se për çfarë bëhej fjalë. Ishte diçka politike.
Në atë kohë, ne sapo kishim larguar sundimin e Gruevskit, Revolucioni Shumëngjyrësh kishte përfunduar dhe ishim plot shpresë dhe energji (kjo tash është zhdukur). Si rezultat, të gjitha panelet letrare që përfshinin maqedonasit ishin gjithmonë disi politike.
Moderatori i bëri panelit një pyetje në lidhje me marrëdhëniet mes shkrimtarëve maqedonas dhe shqiptarë dhe rolin e tyre në kapërcimin e dallimeve nacionaliste. Shkrimtarja e parë që e trajtoi pyetjen i ngriti supet me një rrudhje vetullash patronizuese. Ishte miqësore me moderatorin, dhe ndoshta mosha dhe statusi i saj — standarde të rëndësishme nga e kaluara jonë — e lejuan atë të sillej kështu. Sidoqoftë, pyetjes mbeti t’i përgjigjej kolegu im shqiptar.
Përgjigja e tij më mahniti. Atë vit, Ministria e Kulturës kishte mbështetur botimin dhe përkthimin e një libri të tij në gjuhën maqedonase, shpjegoi ai. Ai shprehu kënaqësi për këtë, duke e cituar atë si një shenjë të zhvillimeve pozitive midis maqedonasve dhe shqiptarëve etnikë në vend.
Po flasim për një shkrimtar të njohur mbi moshën 50 vjeç, i cili, në vendin e tij në Maqedoni, kishte botuar libra të shumtë në gjuhën shqipe. Nuk ishte aspak i mërzitur që u desh kaq shumë kohë që krijimtaria e tij të botohej në gjuhën maqedonase, ose që një shumicë e madhe e popullsisë deri më tani nuk kishte qasje në librat e tij.
Nuk mund të them se nuk e kuptoj kolegun tim, tani mik, dhe mungesën e tij të zemërimit. Në fund të fundit, ky ishte një zhvillim pozitiv në kuptimin politik dhe letrar, dhe ai zgjodhi të ishte optimist, ndoshta edhe realist për këtë. Por ishte një gjë tjetër që më shqetësonte. E gjithë kjo më bëri të kuptoj përsëri se sa ngulfatëse është marrëdhënia e maqedonasve me shqiptarët: miku im po vepronte në përputhje me atë që maqedonasit e shohin si sjellje të duhur për një shqiptar.
Do të shtoj se kjo nuk vlen vetëm për Maqedoninë, por edhe për vendet e tjera ish-jugosllave, ku shqiptarët shihen si diçka që nuk përket, diçka e rrezikshme, diçka që duhet zbutur.
Prandaj, sjellja e duhur për shqiptarët është të sillen sikur të mos jenë vërtet shumë shqiptarë. Kjo do të thotë të flasësh gjuhën zyrtare të vendit pa theks shqiptar, të mos ngresh çështjen për diskriminim sistemik kundër shqiptarëve etnikë, të mos e përmendësh kurrë të kaluarën, të mos flasësh shqip në publik, të mos e ekspozosh në asnjë mënyrë flamurin shqiptar, dhe natyrisht, të mos jesh fetar, përveç ndoshta kur është koha për festën e shpërndarjes së bakllavasë.
Kjo është ajo çfarë duhet të bëni për t’u konsideruar shqiptar “i mirë”. Jo si ata “të tjerët”, siç thonë njerëzit këtu. Jo si ata që “shkojnë shumë larg”.
Të shkuarit shumë larg
Shumë larg. Kjo frazë përdoret gjithashtu në gjuhën maqedonase për të nënvlerësuar feministet ose njerëzit nga komuniteti LGBTI të cilët kanë shkuar “shumë larg” me kërkesat e tyre për barazi. Dhe kështu u trondita kur u gjenda e qortuar nga aleatet feministe dhe LGBTI për mbështetjen e një aktivisti të ri shqiptar për të drejtat e njeriut, i cili është i zëshëm për diskriminimin kundër shqiptarëve etnikë.
Më thanë disa njerëz, sikur të isha krejtësisht e çmendur — dhe natyrisht që konsiderohem e pacipë, jam një grua, prandaj me sa duket duhet të kem nevojë për udhëzime — që të ruhem nga ky person sepse ai kishte shkuar “shumë larg”. Si? Ai kishte diskutuar publikisht identitetin e tij etnik. I pëlqente Dua Lipa. Vuri në dyshim nismën e fundit Rama-Zaev-Vuçiç “Ballkani i Hapur”. Shkroi postime në gjuhën shqipe, gjuhën e tij amtare. E pafalshme.
Dikush mund të mendojë se bota letrare do të ishte një arenë ku paragjykime të tilla mungojnë, ose të paktën, janë të fshehura. Oh, por mendoni përsëri. Fatkeqësisht, institucionet letrare kombëtare në vendet ish-jugosllave kanë tendencë të strehojnë një numër të madh nacionalistësh, dhe akademitë kombëtare të arteve dhe shkencave nuk bëjnë përjashtim.
Do ta theksoj një rast nga i cili jam akoma e skandalizuar. Ishte qershor i vitit 2020, faza e parë e pandemisë. Derisa virusi po përhapej dhe vendi po mbyllej, paniku dhe pafuqia e popullsisë etnike maqedonase u shndërrua në tërbim nacionalist pasi ata filluan t’i fajësojnë shqiptarët etnikë për përhapjen e virusit. Në mungesë të komunikimit fizik, ku një shaka e tillë e papërgjegjshme do të ishte shkëmbyer parëndësishëm në kafene, ndjenja përfshiu mediat sociale maqedonase.
Në një moment, një shkrimtare e njohur, kritike, ish profesoreshë e letërsisë botërore dhe anëtare aktuale e Akademisë së Arteve dhe Shkencave dhe — merreni me mend — nënkryetare e degës maqedonase të PEN International (anëtarët ndërkombëtarë të së cilës përfshijnë Svetlana Alexievich, Orhan Pamuk dhe JM Coetzee) publikoi cicërimën [tweet] me rimë, “Cenata na soživotot ja plakjame so životot”, ose në shqip, “Çmimin e bashkëjetesës sonë e paguajmë me jetën tonë”. Nënkuptimi ishte se në këmbim të durimit të supozuar të maqedonasve ndaj shqiptarëve, shqiptarët do të na vrisnin (maqedonasit etnikë). Ndërsa unë dhe një numër njerëzish të tjerë folëm kundër kësaj cicërime, vetëm disa shkrimtarë të tjerë na u bashkangjitën.
Gruaja që shkroi cicërimën është e rëndësishme në Maqedoninë e Veriut, dhe përveç frikës për të folur, besoj se shumë shkrimtarë të tjerë etnikë maqedonas ndihen njësoj si ajo. Shqiptarofobia ishte dhe është aq e pranishme në shkolla, media, rrugë dhe shtëpi saqë është normalizuar. Kështu, institucionet nuk ndërmarrin asnjë veprim kundër shpërthimeve të tilla. Akademia ku ajo bën pjesë nuk tha gjë dhe shumica e anëtarëve të bordit të PEN-it maqedonas nuk donin të ndërmerrnin ndonjë veprim kundër saj, pavarësisht faktit se ajo i shkeli dukshëm nenet e organizatës.
Sa i përket shkrimtares së shquar, tha se cicërima e saj ishte personale, pastaj fshiu llogaritë e saj në Facebook dhe Twitter. Kurrë nuk kërkoi falje. Unë, në anën tjetër, u dënova privatisht dhe u qortova për sjelljen time të padisiplinuar, sikur të isha një vajzë e vogël që i kishte lagur pantallonat në klasë.
Dështimi në thyerjen e barrierave
Festivali i Mbrëmjeve të Poezisë në Strugë është një tjetër çështje e madhe në skenën letrare maqedonase. Është një festival i vjetër, që mburret me një sërë mysafirësh dhe laureatësh të famshëm ndërkombëtarë (këtë vit është Carol Ann Duffy). Festivali zhvillohet në Strugë, një qytet i bukur në bregun e Liqenit të Ohrit që është i përzier etnikisht, afërsisht gjysmë maqedonas, gjysmë shqiptar.
Më kujtohet disa vjet më parë duke ndenjur në një restorant me poetin e famshëm serbo-amerikan Charles Simic dhe drejtorin e atëhershëm të festivalit. Duke punuar në festival si vullnetare 17 ose 18 vjet më parë, më erdhi në mendje se asnjë nga leximet nuk u përkthye në shqip, megjithëse programi zyrtar ishte gjithmonë në maqedonisht, anglisht dhe gjuhën amtare të poetit.
E pyeta drejtorin pse asgjë nuk u përkthye në shqip. Atij iu duk e pamundur. Nuk kishte vend për shqipen, tha ai, dhe natyrisht, festivali ishte maqedonas, siç ishte vendi dhe gjuha zyrtare. Nëse shqiptarët jetonin në qytet, sugjeroi ai, ata gjithsesi duhet të dinë maqedonisht.
Sot, këtu është bërë pak përparim, megjithëse ka qenë mjaft mesatar dhe frikacak, si fillim. Që nga viti 2019, hapja dhe mbyllja e festivalit bëhen gjithashtu në gjuhën shqipe, por edhe në frëngjisht. Nuk ka kuptim, përveçse për të qetësuar sipërfaqësisht maqedonasit se është një gjë gjuhësore, dhe jo një gjë politike.
Mendoj se gjërat mund të ndryshojnë, siç më sugjeroi shoku im shkrimtar disa vjet më parë në atë panair libri. Në vitin 2019, botuesi im theksoi se mund të aplikonim për mbështetje nga Ministria e Kulturës për përkthimin e librit tim ‘Burri Im’ në shqip. Të dy kishim dëshirë që libri të dilte në një gjuhë që flitet aq shumë në shtëpi dhe në të gjithë rajonin, por nuk kishim arritur ta merrnim vëmendjen e shtëpive botuese në Shqipëri apo Kosovë.
Kështu që morëm grantin dhe e bëmë vetë. Ndihej sikur po hapnim terren të ri. Pastaj libri, i përkthyer nga Kreshnik Ajdini, doli dhe shiti 16 kopje të mëdha në Shkup, krahasuar me gjashtë të shtypurat e shitura në gjuhën maqedonase, me një të shtatë rrugës.
‘Burri Im’ është një nga librat e paktë letrarë vendas që ka botime vendase në gjuhën shqipe dhe maqedonase (nuk duket se ka shumë kërkime mbi këtë çështje), por duket sikur askujt nuk i intereson. Ekziston një mur kaq i fortë dhe i qëndrueshëm mes shqiptarëve dhe maqedonasve këtu saqë letërsia nuk është topi rrënues që do ta shembë atë.
Në përgjithësi jam person shpresëdhënës dhe optimist. Përndryshe, do ta kisha lënë shumë kohë më parë vendin tim. Besoj në ndryshim dhe besoj në njerëzit që jetojnë këtu. Sidoqoftë, për çdo lloj ndryshimi që të ndodhë, ne duhet të mbajmë paragjykimet tona, si dhe realitetin e së kaluarës dhe të tashmes. Kohët e fundit po lexoja Real Estate, një kujtim nga shkrimtarja britanike Deborah Levy, në të cilin ajo citon Gloria Steinem disa herë, “E vërteta do t’ju lirojë, por së pari do t’ju zemërojë”. Dhe unë mendoj se është koha për pak zemërim.
Të fundit


Mes Alpeve në Theth, ligji ndëshkon edhe ata që përpiqen ta respektojnë
11 Korrik 2025, 10:14
I shpallur në kërkim për vjedhje, arrestohet 26-vjeçari në Durrës
11 Korrik 2025, 10:03
Pas shkarkimeve, Rama mbledh në Durrës kryebashkiakët
11 Korrik 2025, 09:42


Haxhi Qamil Rama dhe drejtorët e Bashkive!
11 Korrik 2025, 09:21
30 vite nga masakra e Srebrenicës në Bosnje – Hercegovinë
11 Korrik 2025, 09:10

Nga retorika te rakia, POLITICO: 9 gjëra që Nigel Farage mund të bëjë në Shqipëri
11 Korrik 2025, 08:53
Trump njofton 35% tarifa për mallrat kanadeze
11 Korrik 2025, 08:39
Këmbimi valutor, me sa shiten dhe blihen monedhat e huaja sot
11 Korrik 2025, 08:24

Horoskopi, çfarë kanë rezervuar yjet për ju sot
11 Korrik 2025, 07:59
Diell dhe temperatura të larta, parashikimi i motit
11 Korrik 2025, 07:41
Posta e mëngjesit/ Me 2 rreshta: Çfarë pati rëndësi dje në Shqipëri
11 Korrik 2025, 07:20
Zhupa: Në Theth, disa investitorë strategjikë austriakë e duan zonën të boshatisur
10 Korrik 2025, 22:57
Malltezi: SPAK e pranon, jemi në një proces që filloi me kallëzimin e rremë të Ballës
10 Korrik 2025, 22:34

Si të çliroheni nga bllokimet emocionale me anë të ushtrimeve
10 Korrik 2025, 21:57

Lala: Veliaj donte të rikthehej si kryebashkiak
10 Korrik 2025, 21:40
"Hajt t'i biem' se është i djathtë", Boçi: Në Theth synohen investitorët strategjikë
10 Korrik 2025, 21:33
VIDEO/ Sherr në parlamentin e Bolivisë, deputetët përplasen fizikisht
10 Korrik 2025, 21:20
Salianji: Çështja ime u nxor jashtë radhe, po goditen ata që shqetësojnë Ramën
10 Korrik 2025, 21:09
Salianji akuzon sistemin gjyqësor me emra: Më dënuan me dëshmi të rreme
10 Korrik 2025, 21:07
Shqipëria përjetoi një nga valët më të gjata të nxehtësisë së dekadës së fundit
10 Korrik 2025, 21:01

Qeveria miraton procedura të reja për deklarimin e vendbanimit në e-Albania
10 Korrik 2025, 20:39
“Mbretëresha e lumenjve të Evropës”, 7 bashki derdhin ujërat e zeza në lumin Vjosë
10 Korrik 2025, 20:21
Koka: Veriorët nuk kanë për t’ia harruar Edi Ramës operacionin racist në Theth
10 Korrik 2025, 20:18
3 shenjat e horoskopit që do të ndikohen më shumë nga ‘Hëna e Plotë’ e 10 Korrikut
10 Korrik 2025, 20:04
Emërohet drejtuesi i ri i Qendrёs Kombёtare tё Kinematografisё
10 Korrik 2025, 19:51
Korçë/ 40-vjeçari hidhet nga ballkoni i katit të pestë, në gjendje kritike
10 Korrik 2025, 19:40
‘Gruaja e lodhur’/ Sindroma që prek mijëra gra çdo ditë
10 Korrik 2025, 19:34
Çanta origjinale Hermès e Jane Birkin shitet për 10 milionë dollarë
10 Korrik 2025, 19:26

Nënshkruhet marrëveshja Britani-Ukrainë për 5 mijë raketa Thales
10 Korrik 2025, 19:00
Zjarr në Zvërnec, flakët rrezikojnë dy hotele
10 Korrik 2025, 18:57
Kroacia rikthen shërbimin e detyrueshëm ushtarak
10 Korrik 2025, 18:39
Spahia: E vërteta e madhe e akuzës së fortë të banorëve të Thethit
10 Korrik 2025, 18:35
Ndërtimet pa leje në Theth, Manja kërkon procedim disiplinor për prokuroren Elsa Gjeli
10 Korrik 2025, 18:15
Detaje nga vrasja e Renis Dobrës, autorët erdhën me 2 makina Range Rover nga Rrësheni
10 Korrik 2025, 18:10
Gjykata e Lartë e la në burg, Meta i drejtohet 'Kushtetueses'
10 Korrik 2025, 17:57
Dënim i ri me rregullore të 're'
10 Korrik 2025, 17:54
Përkthyesi i BE-së pushohet nga puna për shkak të frikës për sigurinë e Zelenskyy
10 Korrik 2025, 17:45
'Ti je polic, por jo Zot me ma marrë shpirtin', protestë për Agon Zejnullahun
10 Korrik 2025, 17:41

Ekspozimi i drejtpërdrejtë ndaj ajrit të kondicionuar mund të shkaktojë infeksion
10 Korrik 2025, 17:10
Video/ Rama përsërit skenarin, ulet sërish në gjunjë para Melonit
10 Korrik 2025, 16:56
I vuri zjarrin parcelës me ullinj, arrestohet 50-vjeçari në Shijak
10 Korrik 2025, 16:46

Rubio: SHBA-ja dhe Rusia kanë shkëmbyer ide të reja për bisedimet për paqe në Ukrainë
10 Korrik 2025, 16:36
Vdekja e 27-vjeçarit, dorëhiqet komandanti i Policisë së Lipjanit
10 Korrik 2025, 16:21
Video/ Digjet një banesë në Tiranë pranë Pazarit të Ri
10 Korrik 2025, 16:09

Trafik droge dhe grup kriminal, GJKKO lë në burg tre të pandehurit (EMRAT)
10 Korrik 2025, 15:51
Xhensila ndez rrjetin me urimin e saj për ditëlindjen e Ledrit
10 Korrik 2025, 15:42
Janë plot me pesticide! Lista me 12 produktet që duhet të kemi kujdes
10 Korrik 2025, 15:31

Aksident në Shëngjin, përfundon te Trauma 49-vjeçari
10 Korrik 2025, 15:11
Malltezi: Brenda një dite më sekuestruan llogaritë, pronat dhe aksionet
10 Korrik 2025, 15:01
BE: Izraeli është pajtuar për më shumë ndihma në Gaza
10 Korrik 2025, 14:55


Vrasja e Renis Dobrës, nxirret nga uji mjeti i 23-vjeçarit
10 Korrik 2025, 14:29
Tarifat e Trump ndaj Brazilit rrisin çmimin e kafes
10 Korrik 2025, 14:16
Ursula von der Leyen i mbijeton votëbesimit
10 Korrik 2025, 14:04
Gjyqi për "Plumbin e Artë”/ Debate të forta në GJKKO, shtyhet sërish seanca
10 Korrik 2025, 13:55
Vrau efektivin e Shqiponjave, Prokuroria e Fierit kërkon burg përjetë për Azgan Mërnicën
10 Korrik 2025, 13:46
Zjarr në Lezhë, flakët pranë nënstacionit elektrik
10 Korrik 2025, 13:32
Banorët përplasen me policinë në Theth, një gruaje i bie të fikët
10 Korrik 2025, 13:24
“Ramë i xanun”
10 Korrik 2025, 13:15

Tre shenjat e horoskopit që kanë gjasa të divorcohen në muajin korrik
10 Korrik 2025, 12:45
Kokë turku për një Republikë pa leje
10 Korrik 2025, 12:35
“Ka shkretuar kombin e vet”/ Berisha: Rama burgos kundërshtarët!
10 Korrik 2025, 12:26

Plagoset me thikë shqiptari në Itali
10 Korrik 2025, 12:08



Inaugurimi i shtatores së Josif Budos, Berisha: Frymëzim dhe dritë për mbarë shqiptarët
10 Korrik 2025, 11:33

Vijon "turi i pastrimeve"/ Drejtorët e Bashkisë së Durrësit dorëzojnë sot dorëheqjet
10 Korrik 2025, 11:11
23-vjeçari në Mat u mbyt me litar, shoqërohen 4 të dyshuar
10 Korrik 2025, 10:58
35-vjetori i rënies së dëshmorit Josif Budo, Berisha i pranishëm në ceremoni
10 Korrik 2025, 10:49
Pas shkarkimeve, komandohet drejtori i ri i Policisë së Shkodrës
10 Korrik 2025, 10:30
BIRN: Aksioni i Ramës për hapësirat publike, një shfaqje e përsëritur
10 Korrik 2025, 10:29
Aksioni në Theth, shkarkohen drejtuesit e Policisë së Shkodrës
10 Korrik 2025, 10:16
Aksident me vdekje në autostradën Tiranë-Durrës
10 Korrik 2025, 10:01
Inceneratori nuk ekziston, por qeveria vijon te shtojë fondet
10 Korrik 2025, 09:51
Shqipëria po plaket me ritme të shpejta! 30% e popullsisë mbi 60 vjeç
10 Korrik 2025, 09:46
Fundi i një epoke, Modric i thotë 'lamtumirë' Real Madridit
10 Korrik 2025, 09:36
Mali i Dukatit prej 6 ditësh në flakë, banorët kërkojnë ndërhyrje nga ajri
10 Korrik 2025, 09:27

“Varfëria në rritje”/ DW: Shumë njerëzve në Gjermani nuk u del rroga
10 Korrik 2025, 09:08
Horoskopi, çfarë kanë rezervuar yjet për ju sot
10 Korrik 2025, 08:51
Këmbimi valutor 10 Korrik, me sa shiten e blihen sot monedhat e huaja
10 Korrik 2025, 08:51