"With sticks and carrots", how organized crime is influencing media reporting in Albania

On the morning of April 10 at the Special Court, Erion Alibej, a member of organized crime in Elbasan, turned collaborator of justice, accused the journalists present in the courtroom of violating the morals of his family.

“I suggest journalists turn their finger on themselves before talking about others,” Alibej said in a loud voice. “It’s not that we don’t want the media presence in court, but they should be careful with the reporting they do,” he warned.

Courtroom threats similar to those against Alibej, while disturbing, are considered an archaic form of pressure on journalists covering crime and the judiciary in Albania. With the sophistication of organized crime in recent years, journalists say they are facing new forms of pressure, aimed at both intimidating them and manipulating public opinion.

"Unlike before when they threatened to kill you, today organized crime uses disinformation and anonymous pages on social networks or online platforms to target journalists and damage their reputation," says Klodiana Lala, a veteran chronicle journalist at News24.

“This way they are aiming to silence journalists,” Lala added to BIRN.

Data obtained by BIRN through a survey of news journalists in Tirana and the surrounding areas suggests that organized crime is now a significant factor in the impact of independent media reporting, ranked after the economic and political interests of media owners and political influence.

The journalists surveyed suggest that organized crime groups follow the “stick and carrot” principle to influence the media; in some cases they exert direct pressure on journalists, while in other cases they use their economic power to buy the silence of the media.

The impact of organized crime on reporting is a wake-up call for leaders of media organizations, who see this phenomenon as part of a new, worrying dynamic for all of Albanian society.

"I don't believe there is a lower point for the media than this; after it has been put at the service of propaganda, after it has been put at the service of business, after it has been turned against the public interest, putting it at the service of crime, I think is the lowest point a media outlet can reach," said Cukali.

Pressure and self-censorship

Edhe pse korniza ligjore dhe ajo Kushtetuese e garanton lirinë e shprehjes dhe të medias në Shqipëri, ndërthurja e interesave ekonomike dhe politike të pronarëve të medias, përqendrimi i lartë i tregut si dhe pasiguria dhe kushtet e këqija të punës i shtyjnë shumë gazetarë drejt vetëcensurës. Në këtë panoramë, presionet nga krimi i organizuar shkaktojnë gjithashtu frikë dhe pasiguri mes gazetarëve, duke iu shtuar faktorëve që ndikojnë në rritjen e vetëcensurës.

Mes 29 gazetarëve të kronikës që iu përgjigjën një pyetësori të detajuar për BIRN, 52% pohuan se ishin kontaktuar në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë nga anëtarë të grupeve kriminale pas raportimeve të tyre, me pretendimin se u ishte prishur imazhi apo se informacioni i përcjellë nuk ishte i plotë. Edhe pse kontakte të tilla nuk raportohen me një frekuencë të shpeshtë, ato perceptohen si kërcënime nga gazetarët.

Presionet e drejtpërdrejta konsiderohen gjithashtu në një nivel të lartë, pasi 48% e të anketuarve thanë se ishin përballur me kërcënime fizike apo presion psikologjik në 3 vitet e fundit. Por kërcënimet nuk denoncohen në institucionet ligjzbatuese; vetëm 3 gazetarë thanë se i kishin kallëzuar rastet në polici.

Gazetarët identifikojnë si autorë të kërcënimeve anëtarët e krimit të organizuar, subjekte të hetimit, zyrtarët publikë dhe në një rast, pronarin e medias.

Klajdi Bodlli, gazetar i kronikës në “Syri Televizion”, thotë se për të shmangur telashet, ai vetëpërmbahet kur raporton për krimin e organizuar.

“Për të shmangur problemet, duke qenë se në disa raste mbrojtja është e vështirë, kam zgjedhur vetëcensurimin,” tha Bodlli, ndërsa kujton se shpeshherë këto grupe pretendojnë se lajmet u shërbejnë grupeve rivale.

Në qytetin bregdetar të Vlorës, gazetari Elton Nika kujton një rast të disa viteve më parë, kur është kërcënuar përmes telefonit, rast të cilin e ka denoncuar më pas në organet ligjzbatuese.

“…ka ndodhur që jam kërcënuar përmes telefonit për një lajm që kisha raportuar. Një telefonatë të cilën e denoncova në Polici, por rasti mbetet aty. Nuk pati më probleme,” kujton Nika.

Një tjetër gazetar nga Shkodra, i cili foli në kushtet e anonimatit, i tha BIRN se ishte përballur me disa raste kërcënimesh gjatë viteve të fundit, por edhe me “urdhra” nga redaksia për të mos u marrë me grupe apo individë të caktuar. Ai shpjegoi megjithatë se kërcënimet nga krimi i organizuar mbërrijnë zakonisht me një gjuhë të kamufluar.

“Ka pasur raste konkrete para disa vitesh, kur jam vënë në dijeni nga persona konkretë të botës së krimit, por jo me tone të ashpra, kërcënuese në mënyrë të drejtpërdrejtë, shantazhi apo urdhëruese. Përderisa vijnë nga bota e krimit, patjetër që janë serioze, edhe pse ka qenë një formë komunikimi e qetë, thjesht duke më vënë në dijeni,” thotë ai.

Megjithatë, kërcënimet nuk janë e vetmja formë.

Gazetari nga Shkodra i tha BIRN se kishte hasur përpjekje nga grupe të caktuara për ta futur “në rrethin e tyre”, por ai kishte refuzuar. Rreth 28% e gazetarëve të anketuar kanë pasur përvoja të ngjashme, pasi i thanë BIRN se u ishte ofruar ryshfet në këmbim të publikimit apo mospublikimit të një lajmi, oferta të cilët ata i kishin refuzuar,

 “Nuk kam pranuar kurrë. Të gjithë kemi nevojë për lekë dhe punojmë për paratë përveç të tjerave, por nuk mund të marr ‘para gjaku’ dhe të asnjë lloji tjetër të ryshfetit apo korrupsionit,” shkroi njëri prej gazetarëve, duke shtuar se “preferoj ta kem fytin e çliruar’.

‘Marrëdhënie transaksionale’

Në luftën për territor dhe pasuri, anëtarët e krimit të organizuar e shohin manipulimin e opinionit publik si një avantazh. Të paktën këtë tregoi dosja hetimore ndaj organizatës së dyshuar kriminale të Suel Çelës në Elbasan, ku paralelisht me aktivitetet kriminale, anëtarët kujdeseshin që të ndikonin përmbajtjen mediatike në favor të tyre dhe në dëm të armiqve.

“Kjo strategji, e cila përfshin manipulimin e informacionit dhe ndikimin në opinionin publik, jo vetëm që do të rriste pozitat e tij, por në të njëjtën kohë do të dëmtonte interesat e rivalëve,” argumentoi Prokuroria e Posaçme.

Strategjia e ndikimit mbi median duket se ka një efekt mbi mënyrën se si mbulohen çështjet e krimit dhe ato të sistemit të drejtësisë nga mozaiku mediatik në Shqipëri.

Rreth 79% e gazetarëve të kronikës në Shqipëri mendojnë se krimi i organizuar ndikon në mënyrën se si raportohen në media ngjarje të caktuara. Ky ndikim mundësohet sipas gazetarëve nëpërmjet një sërë faktorësh të kombinuar, të tillë si ryshfeti apo investimet në media; lidhjet me gazetarë të caktuar; lidhjet me pronarë mediash apo përmes kërcënimeve.

Gazetarja Klodiana Lala thotë se grupet kriminale arrijnë ta sigurojnë ndikimin në mediat e mëdha përmes fuqisë së tyre ekonomike.

“Ndikojnë përmes bizneseve të tyre të ligjshme, të cilat paguajnë reklamë në mediat kryesore. Si rrjedhojë, një temë thelbësore ose nuk trajtohet fare, ose preket në mënyrë të sipërfaqshme,” tha Lala.

Geri Emiri, themelues i medias jofitimprurëse “Amfora” në qytetin e Durrësit thotë se gjatë punës së tyre janë përballur me kërcënime nga elementë të lidhur me politikën, krimin e organizuar apo biznesin e madh.

Ai shpjegon se ndryshe nga faktorët e tjerë, krimi i organizuar përdor fillimisht kërcënimin për të mbjellë frikë dhe kur kjo nuk funksionon, kërkojnë “takime miqësore përmes toneve të zbutura”.

“Strukturat kriminale kanë njohje të gjerë të territorit dhe ata mund të gjejnë persona të njohur për të dërguar mesazhet e tyre, por që në çdo rast qëndrimi mbetet sipas parimeve tona editoriale…,” shpjegon Emiri, duke theksuar se media “Amfora” funksionon mbi bazën e parimeve më të mira editoriale dhe protokolleve të sigurisë në rastet e mësipërme.

Megjithatë, Emiri e konsideron sfidë mbulimin e krimit të organizuar përmes një zhanri të vështirë siç është investigimi.

"Organized crime in some cases mixes with big business, politics, the work of institutions, and the avalanche of pressure becomes so great that it can hinder, but not stop, the publication of investigations for several months," he said, citing institutions that do not provide documents as an obstructive factor.

Cukali from the Albanian Media Council believes that the media's early transactional relationships with business or politics have already paved the way for organized crime.

"Media relations with interest groups that exclude the public interest are mainly transactional. Even with crime, it is also an economic transaction, despite the fact that fear may also be part of this equation," said Koloreto Cukali, adding: "crime has become a strong economic and political actor."/ BIRN