The vote of the Diaspora in a delicate phase, how to avoid the scenario of Himara

From Genc Burimi

Instead of entering

The draft decision of the State Election Commission for the Diaspora vote was finally published. 2025 will thus be a historic year that will no longer see Albania as the only country in Europe that did not allow its Diaspora to vote. A double paradox surrounded this Albanian uniqueness.

The first: even authoritarian countries on our continent such as Russia or Serbia, non-NATO members such as Albania, have long allowed their diasporas to vote, although it is known that these diasporas contain elements of dissidence in most cases. The second aspect that gave an even more unpleasant taste to the Albanian paradox is that the vote was denied to a part of the electoral body, the one outside the borders, with almost the same demographic weight as the electoral body within the borders, a unique case in Europe. And yet, better late than never. The diaspora will be able to vote, thanks to the pressure of the opposition, the international factor and above all the Constitutional Court. If the majority had really wanted the vote of the Diaspora, it would have had all the right time available for more than a decade to materialize the promise it made to the Albanians in 2013 when it took power. The "promise" is being kept only now when the Constitutional Court transformed the empty words of the majority into "obligation, determination". Once again, better late than never.

The risk of the Himara scenario
The Diaspora will vote, and there is no longer any doubt in theory... But in practice, she may be denied the right to vote with a technique like the one seen in August in Himara where thousands of Himarjos could not vote. they vote because their identity cards have expired. To vote from abroad, the law provides the voter, and this is normal, with a Personal Identification Number (NID). But in order for this number to be created by the electoral bodies, the voter must present a valid ID card or passport. Some voters in Himara went to polling stations with expired IDs thinking they would be allowed to vote as was tolerated in previous elections. Logically, even with an expired identity document, the person remains the same, his Albanian citizenship has not expired.

Në këtë kurth rrezikon të bjerë dhe Diaspora, ajo që dhe datat e skadimit i harron shumë më shpesh sepse rrallë i përdor jashtë dokumentet shqiptare të identitetit. Po marr rastin e një shqiptari në Francë si shembull tipik. Sa për dijeni, në Francë një zgjedhës, sipas ligjit francez, mund të votojë edhe me letërnjoftim apo pasaportë të skaduar që prej 5 vjetësh. Kjo sepse skadimi i këtij dokumenti nuk e vë në dyshim të qenurit francez. Nisur nga kjo, edhe shqiptarë në Francë mund të mendojnë se mund të votojnë në Shqipëri po ashtu, me dokumente shqiptare identiteti edhe kur këto kanë skaduar. Por edhe kur duan t’i ribëjnë këto dokumente, kjo nuk është e thjeshtë.

Pamundësi reale për të rinovuar dokumentat e identitetit

Dhe ata shqiptarë jashtë, të ndërgjegjshëm se nevojitet një dokument identiteti i paskaduar për të votuar, do të përballen me vështirësi për t’i rinovuar në kohë të duhur këto dokumente, për shkak të procedurës nëpërmjet aplikacionit e-albania ku asistenca online nuk ekziston. Kjo që po shkruaj po më ndodh personalisht.

Fillimisht, si ndoshta shumë të tjerë, kisha harruar kur skadojnë dokumentet e mia shqiptare të identitetit meqenëse kur jeton jashtë një letërnjoftim shqiptar normalisht s’hyn në punë. Verifikimin e bëra vetëm para disa ditësh kur fillova të krahasoja, për nevojat e këtij shkrimi, legjislacionin francez me atë shqiptar në lidhje me votimin.

Verifikimi që bëra më qëlloi real, sepse faktikisht letërnjoftimi im shqiptar kishte skaduar ne gusht! Ndërsa pasaporta edhe më përpara. Pa u panikuar sepse kohë ka boll deri në zgjedhjet e 2025, vendosa t’i rinovoj menjëherë. Për ta bërë këtë, procedura kalon pra nëpërmjet aplikacionit online e-albania. Kam krijuar në e-albania një llogari prej disa vitesh. Fatmirësisht kodet i kisha regjistruar. Munda të futesha në llogarinë time, por e pamundur të vazhdoja më tej në procedurë. Aplikacioni më shkruan se duhet të validoja një kod që po nisnin me SMS.

Veçse asnjë SMS nuk më erdhi. Problemi është se e-albania nuk sqaron se në ç’numër telefoni të çon mesazhin SMS për të validuar kodin.

Numri i telefonit të regjistruar para disa vitesh në llogari (një numër telefoni shqiptar i përkohshëm) ndoshta nuk ekziston më. Në një situatë pa rrugëdalje, i bëra një email asistencës online të e-albania. Edhe sot pas dy javësh, jo vetëm që s’kam asnjë përgjigje apo ndihmë, por nuk kam as dhe garancinë se dikush ka denjuar ta lexojë mesazhin tim përtej kufirit. Bëhet megjithatë fjalë, për një aplikacion si e-albania paguar nga taksat e shqiptarëve nga ku varet në një farë mënyre vota e Diasporës. Pasi, pa dokumente të vlefshme identiteti nuk mund të shkosh tek platforma e dytë online që po krijon ligji për votën e Diasporës dhe që quhet Platforma Elektronike e Regjistrimit, (“PER”). Me këto komplikacione për të votuar demokracia kthehet në një nocion të zbrazët.

Pasi këto vështirësi mund të jenë edhe më të pa kapërcyeshme për ata shqiptarë qoftë të moshuar, qoftë në zona të “humbura”, në vende të “humbura” ku s’njohin as ekzistencën e e-albania apo të “PER” e jo më të kërkojnë asistencë online që s’ka për t’u ardhur siç nuk po më vjen mua.

Le të bëjmë një llogari të thjeshtë. Ka 1 milion e 600 mijë shqiptarë të Diasporës. Sipas një statistike që qarkullon ka vetëm 16 mijë llogari të hapura në e-Albania, ndërkohë që trupi elektoral shqiptar jashtë vendit peshon mbi një milion… Kjo tregon edhe hendekun midis teorisë së bukur dhe praktikës plot pengesa të votës së Diasporës. Meqenëse ligji i ri krijon një Platformë Elektronike të Regjistrimit, (“PER”) që do të përbëjë listën e zgjedhësve në Diasporë, do të jetë fare e thjeshtë për të konstatuar sesa shqiptarë do të pranohen realisht të votojnë nga jashtë. Mungesa e dokumenteve të pa skaduar të identitetit do të jetë pa dyshim një fren serioz.

Cilat mund të ishin zgjidhjet?

1.Më e thjeshta, Shqipëria adopton me urgjencë legjislacionin zgjedhor francez: të mund të votojnë, si jashtë por dhe brenda Shqipërisë edhe ata shtetas të cilëve u kanë skaduar dokumentet e identitetit që prej pesë vjetësh.

2.Të krijohet një task force enkas për e-albania në gatishmëri të plotë për t’u përgjigjur në kohë reale në telefon dhe me email preokupimeve të shqiptarëve jashtë për dokumentet e tyre të identitetit. Duhet biles që në faqe të parë të e-albania të bëhet reklamë për zgjedhjet dhe sensibilizim për të votuar duke u rikujtuar shtetasve të verifikojnë datën e skadimit të dokumenteve të tyre të identitetit. Një fushatë e tillë reklamash publike të shpaloset edhe në pikat doganore në vend si dhe në ambasadat tona jashtë. Kremtimi i festave të nëntorit këtë vit do të jetë rasti i volitshëm për këtë sensibilizim që të gjithë të pajisen me dokumentet e nevojshme dhe të regjistrohen për votim. I njëjti mesazh të jepet edhe ne televizione, meqenëse diaspora i sheh shumë tv-të në Shqipëri. Qeveria, nëse është sinqerisht e interesuar për votën e diasporës, të zhbllokojë një buxhet reklamash për televizionet për të sensibilizuar diasporën.

3.Rrjeti diplomatik shqiptar jashtë (ambasada dhe konsullata) të vihen në gjendje gatishmërie këto muaj që na ndajnë nga zgjedhjet për të ndihmuar shqiptarët të interesuar të rinovojnë dokumentet e identifikmit. Shtetasve t’u jepet mundësia ligjore që këto procedura mund të kryhen jo vetëm në e-albania por dhe “me metodën e vjetër” në ambasada apo konsullata duke ua lehtësuar kështu përpjekjen për votim edhe të moshuarve në Diasporë që nuk janë komod me informatikën

4. The opposition should monitor the process so that no Diaspora Albanian is deprived of the opportunity to vote, in conditions where the state does not do its information work and with the necessary assistance, as is the case in e-albania. If the state does not play its role, the Opposition should create a parallel structure, a "crisis cell" as in unfortunate natural cases, creating a special telephone and email line to come to the aid of all those Albanians who will not to be able to be provided with a personal identification number for remote voting due to expired identity documents or other technical difficulties. Likewise, the opposition should request the publication every month of the number of Albanians in the Diaspora who have been able to register to vote in the Electronic Registration Platform ("PER") that is being created by the State Election Commission

After the legal authorization of the vote of the Diaspora, we must now proceed to the final stage, to the creation of the real possibility of voting!