Gentian Gaba
Një nga çështjet më të nxehta gjeopolitike të Europës së shekullit të Nëntëmbëdhjetë ishte e ashtuquajtura “Çështje Lindore”. Perandoria Osmane, që në atë kohë cilësohej si “i sëmuri i Europës”, po shpërbëhej vrulltas. Dilema e madhe e kohës ishte se cila fuqi europiane do të mbushte vakuumin që do të krijohej. Lufta e Madhe, e para e përbotshme, nisi pikërisht në një nga plagët e hapura të Perandorisë, Ballkanin.
Një shekull pas përfundimit të asaj lufte, Ballkani mund të konsiderohet “i sëmuri i Europës”. Shumë nga arsyet e anktheve ballkanike mund t’i gjejmë në paqen e keqe që ajo luftë prodhoi për disa nga popujt e këtij “zinxhiri malesh të pyllëzuar”. Arsye të tjera fshihen në qasjen e disa fuqive të mëdha mbi rolin e tyre në Ballkan, dhe vizionin që ato kanë për këtë rajon. Një shembull i mirë është ai i Shteteve të Bashkuara që, si atë mot, duken në një fazë mosangazhimi.
Megjithatë, arsyeja kryesore e epidemisë që ka goditur Ballkanin, dhe simptomat janë dukshëm protestat që po gëlojnë, është autoritarizmi. Për shumë arsye, eksperimenti i tranzicionit shkoi keq e më keq në këto treva. Demokracia endet nëpër labirintet e vjetra të regjimeve që shkuan. Hibride. Prej muajsh opozitat dhe qytetarët e Shqipërisë, Serbisë dhe Malit të Zi kanë zbritur në shesh për të shtyrë me duart e tyre “makinën” e lodhur nga autokratët, me shpresën se motori i demokracisë do të ndizet falë përpjekjes së tyre.
Në këtë lojë të madhe pasqyrash midis protestave ballkanike, të ngjashme dhe të ndryshme në një kohë, vlen të përmendim fjalët me të cilat hapet Ana Karenina:“Të gjitha familjet e lumtura i ngjasojnë njëra tjetrës, çdo familje fatkeqe është fatkeqe ndryshe nga të tjerat”. Në këtë fat të keq, ne si shqiptarë, mund të nxjerrim një konkluzion të rëndësishëm. Bëhet fjalë për zhbërjen e mitit të rremë sipas së cilit procesi i integrimit do të shoqërohet domosdoshmërisht me një demokratizim të jetës politike. Serbia dhe Mali i Zi tashmë i kanë çelur negociatat me Bashkimin Europian, por kjo nuk ka prodhuar një përmirësim të jetës politike. Përkundrazi, janë bërë hapa pas në çeshtjet e demokracisë dhe lirisë. Një fakt që duhet të shtojë shqetësimin tonë për të ardhmen dhe, sidomos, duhet të çojë drejt ndërgjegjësimit se nuk mjaftojnë raportet e BE-së për të përcaktuar cilësinë e shoqërisë sonë. Nëse eurokratët parashikojnë për ne forma qeverisëse që nuk do të pranonin në shtetet e tyre, jemi ne ata që duhet t’i japim fund kësaj demokracie defektoze.
Sikur të mos mjaftonte stuhia perfekte në vetvete, dështimi i politikave të BE-së në rajon dhe partnerët me tipare diktatorucësh që mbështesin, koha në të cilën protestat po zhvillohen ka një rëndësi të posaçme. Përkon me një moment shumë delikat për të ardhmen e Bashkimit Europian. Në maj do të zgjidhet Parlamenti i ri dhe, në vjeshtë, do të kemi një ristrukturim të posteve kryesore të BE-së. Një fillim i ri që po ringjallë ankthe të vjetra. Njëra prej tyre përqëndrohet tek zgjedhja themelore “më pak apo më shumë Europë”? Një zgjedhje, dhe një sherr, që nuk intereson vetëm vendet anëtare. Tensionet që po përjeton, dhe do të përjetojë, së brendshmi BE kanë vetitë për të qenë përcaktuese në mënyrën sesi do të fryjë era në Ballkan. Me raportin prindër-fëmijë, tashmë të instaluar prej kohësh, në të cilin BE përfaqëson prindin dhe vendet e rajonit fëmijët, shtrëngesat brenda familjes europiane do të kenë pasoja në ecuritë politike të këtushme.
Për këtë arsye, kriza e të “sëmurit”, në një Europë që edhe vet nuk është fort mirë, duket se do të zgjasë më gjatë sesa ç’parashikohet. Madje, nëse do të presim gjithçka nga BE, mund të mos ketë as edhe një “happy ending”!
Financuar Nga Bashkimi Europian
