Silent deforestation from illegal logging, fires, mining and neglect

Nine years after the forest moratorium in Albania, which aimed to improve and rehabilitate the forest condition, the situation continues to be problematic as a result of indiscriminate exploitation through illegal logging and fire damage.

On paper, forest area has increased from 2010-2024, but paradoxically, forest volume has decreased.

In an INSTAT study, it is clarified that forest areas (excluding protected areas) have increased, from 1,015,340 hectares in 2010 to 1,117,945 hectares in 2022, but the total volume of forests has decreased by 30.5%, respectively from 73.1 million m3 in 2010 to only 50.8 million m3 in 2022.

"This phenomenon occurs because during these years the tall forests of beech, black pine and fir, which are also the forests with the highest volume weight at the national level, have been damaged", says to Faktoje.al, Prof. Dr. Elvin Toromani, Dean of the Faculty of Forestry at the Agricultural University of Tirana. The areas that, according to him, once held the main weight of forests, have today turned into "meadows" and bushes, while adding that: "we have more new forests and loss of volume also due to fires and other damages"

phenomenon

For environmental experts, the phenomenon of decreasing forest density, or almost complete destruction in some specific areas, directly affects air quality, but also the greenhouse effect. "Damage to forests brings a chain effect in the destruction of the ecosystem, both in vegetation and living things. It also has an impact on greenhouse gases," environmental expert Gavrosh Zela tells Faktoje.al.

"Satellite images provided by the European Fire Information System (EFFIS) show that in the last sixteen years, about 295,000 ha of forest have been burned in the country, with an average of 18,400 ha/year. Since Albania is a mountainous country, fires promote increased erosion, making Albania the European country with the highest erosion. This erosion, accompanied by increased rainfall intensity in certain periods, leads to more frequent floods," emphasizes environmental expert Lavdosh Ferruni for Faktoje.al.

Investments with a dropper

The year that marked the highest investments made for forests was 2014, when around 361 million lek were given, as “investments in afforestation”. The year 2023 also presents a high level of investments in forests, but again, lower than in 2014. “The national forest fund needs investments because in their current state they can no longer provide timber”, says Professor Toromani, while suggesting that, “these investments should focus on the improvement of young forests and the rehabilitation of degraded forest landscapes by implementing nature-based approaches”.

Fondet në vijim

Në total për vitin 2025, sipas ekspertit Ilir Brasha, është parashikuar një rritje e fondit për Administrimin e Pyjeve nga rreth 867 miliardë lekë parashikuar në buxhetin fillestar të 2024, në 1.08 miliard lekë në 2025. Kjo rritje, sipas tij, parashikohet më shumë në Shpenzime Kapitale, që nënkupton se do të ketë më shumë projekte dhe investime në këtë drejtim. Edhe pse ka një rritje të buxhetit për pyjet këtë vit, nuk shihet ky trend për në vijim. Për vitin 2026 dhe 2027, kemi parashikime të buxhetit pesimiste, duke qenë se në vitin 2026, parashikohet që të kemi një rritje vetëm me rreth 2 milionë lekë ose 0.18%. Ndërkaq për vitin 2027 është parashikuar një ulje e fondeve për Administrim Pyjesh në vlerën e 742  milionë lekëve.

Shumë prokurime, pak fonde

Në një analizë të përpunuar, eksperti Ilir Brasha vëren se, për vitin 2024 janë zhvilluar 101 procedura prokurimi të zhvilluara për pyjet direkt apo indirekt, nga të cilat 25 janë anuluar, ose përkatësisht 15.8% e fondit limit. “Ajo çfarë është për tu shqetësuar në lidhje me prokurimet në fushën e pyjeve është fondi i ulët i kursyer. Përkatësisht, në procedurat e prokurimit të zhvilluara për pyjet direkt apo indirekt, kemi vetëm 5.9% fond të kursyer, ndërkohë që për total procedura prokurimi fondi i kursyer është 13.6%”, thotë ai. Kjo, sipas tij,  tregon një efiçensë më të ulët buxhetore në procedurat e prokurimit që lidhen me pyjet.

Tenderat

Për vitin 2025, kemi vetëm dy tendera të realizuar për Investime në lidhje të drejtpërdrejtë me pyjet. Tenderi i parë zhvillohet nga Bashkia Fushë-Arrëz me objekt prokurimi “Plan menaxhimi pyjore”. Fondi Limit për këtë tender është 3.08 milionë lekë dhe nuk është shpallur akoma fituesi i garës, edhe pse fituesi në këtë rast është thuajse i parashikuar, duke qenë se në gara ka pasur vetëm një ofertues. Po e njëjta situatë është paraqitur edhe në tenderin tjetër të zhvilluar për pyjet në Bashkinë e Cerrikut, me objekt prokurimi “Hartimi i planit të mbarështimit Ekonomia Pyjore Gostime-Koprrik”. Procedurë e cila është fituar nga një  ofertues i vetëm (shpallur në këtë rast – Fondi Limit 998’500 lekë dhe oferta fituese është 978.4 mijë lekë.

Bashkitë i shohin pyjet si rroga…

Bashkitë janë një nga pronarët më të mëdhenj të pyjeve në Shqipëri të cilët zotërojnë rreth 73% të sipërfaqes totale. Por duhet theksuar se interesi nga bashkitë për financim të pyjeve ka qenë minimal. “Sipas ligjit të pyjeve, duhet që të gjitha të ardhurat që gjenerohen nga aktivitetet në pyje të riinvestohen në aktivitete të ndryshme në pyje. Kjo nuk ka ndodhur plotësisht pasi një pjesë e të ardhurave shkojnë për rrogat e stafit dhe shumë pak për investime reale në pyje”, tha eksperti i pyjeve, Prof. Dr. Elvin Toromani. Sipas tij, në mjaft raste është kërkuar që bashkitë të financojnë hartimin e planeve të mbarështimit ose në ato raste kur këto plane ekzistojnë të financohen punimet që përmbajnë këto plane. “Investimet janë minimaliste dhe më shumë mbështetja ka qenë nëpërmjet projekteve të huaja”, konstaton Toromani. Pavarësisht shtimit në hektarë pyje, dendësia e tyre është mjaft e ulët, ku edhe kjo rritje në sipërfaqe ka ardhur më shumë si shpopullim i zonave të thella rurale, duke i kthyer disa krahina në vende të braktisura dhe për shkak të mungesës së infrastrukturës edhe aktiviteti i prerjeve të pyjeve ka rënë.

Zjarret “shuajnë” pyjet

Kalimi i rreth 73 për qind të fondit pyjor nën administrimin e bashkive u konsiderua hap i duhur për mirëadministrimin dhe kontrollin më të madh mbi pyjet. Megjithatë, mungesa e të ardhurave buxhetore, nga bashki të vogla, ka bërë që të mos investohet si në rigjenerimin e pyjeve, ashtu edhe në mbrojtjen e tyre. “Zjarret në pyje mbeten një problem dhe çdo vit humbasim mesatarisht 2000 ha pyje”, thotë profesor Toromani. Gjithashtu një tjetër fenomen që ka ndikuar në shkatërrimin e shumë zonave me pyje të larta Toromani sheh edhe aktivitetin minerar dhe prerjet e paligjshme. “Problem tjetër janë dëmtimet që vijnë në zonat pyjore nga zhvillimi aktivitetit minerar në këto toka. Shqetësues është fakti në Bulqizë dhe Kukës. Ndër zonat më të dëmtuara ku pyjet e larta janë shndërruar në sipërfaqe me bimësi pyjore janë zonat pyjore në Fushë-Arrëz, Kukës, Pukë, Burrel dhe Korçë”, shprehet Toromani.

Propozimet

Ai sugjeron se për rehabilitimin e fondit pyjor duhet alokimi i fondeve të dedikuar për pyllëzimet çdo vit; ngritja e fidanishteve pyjore në vend; hartimin e një dokumenti strategjik për rimëkëmbjen e pyjeve në 10 vitet e ardhshme; forcimi i kuadrit ligjor për dëmtuesit e pyjeve; mbështetja logjistike e stafit të pyjeve për të rritur aftësinë për monitorimin dhe kontrollin e territorit dhe përdorimi i teknikave të remote-sensing për monitorimin dhe paralajmërimin e zjarreve në peizazhet pyjore.

Përfundimi

The 10-year moratorium that prohibits the export of timber from Albania, the increase in the fund for investment in forests, or for fire protection has not brought the necessary impact, categorizing it as an unfulfilled promise. The indiscriminate cutting of forests used as firewood and construction material in our country has influenced the reduction of forest density, which is also confirmed by annual monitoring reports./ Faktoje.al