"Miners work in medieval conditions", Trepça in production crisis

Kombinati metalurgjik Trepça nuk ka arritur deri më tash të prodhojë as gjysmën e produkteve të përshkruara në planin e tij të biznesit për vitin 2024, kryesisht për shkak të grevave të punëtorëve dhe mungesës së lëndës së parë. Nga janari deri në gusht, minatorët nuk kanë punuar 74 ditë pune. E, pagat e tyre varen nga prodhimi, përkatësisht shitja e produkteve.

On August 27, Trepca's management declared a state of emergency due to what it said were large daily losses in production, and decided to temporarily suspend annual workers' holidays for the months of September, October and November this year. Once the engine of Kosovo's economy, Trepça has been facing reduced production for years, even though there is a market for sale, the combine confirms.

Kombinati operon me 13 njësi biznesore në territore të ndryshme të Kosovës. Miniera e Stantërgut është vendburimi kryesor i xehes, pasuar nga miniera me flotacion e Kishnicës dhe e Artanës. Radio Evropa e Lirë analizoi Planin e Biznesit 2024 për këto njësi, ku për këtë vit ishte e planifikuar që të prodhoheshin mbi 210 mijë tonë xehe dhe koncentrate të plumbit dhe zinkut - mbi 160 mijë tonë në Minierën e Stantërgut dhe mbi 41 mijë tonë në Minierën e Kishnicës dhe atë të Artanës.

However, the Stantërgu Mine, until August, has managed to produce only about 53 thousand tons of ore, or to realize 1/3 of the dynamic plan, says the production director of this flotation, Bujar Jashari, for Radio Evropa e Lire. According to him, the reasons for underproduction are related to the interruption of work due to strikes, the lack of raw materials provided by private companies, as well as mismanagement in the combine.

"Initially, in the months of March-April, there was no production for 32 days, because the raw material - the explosives - was missing", says Jashari.

Sipas tij, minatorët nuk kanë punuar për 35 ditë të tjera në muajt korrik dhe gusht, për shkak të mosrealizimit të pagës, e ngjashëm as shtatë ditë në qershor. Radio Evropa e Lirë nuk mori përgjigje nga udhëheqësit e Minierës së Artanës dhe të Kishnicës për sasinë e prodhimit. Por, në vendimin për shpalljen e gjendjes së jashtëzakonshme, të siguruar nga REL-i, thuhet se në dy flotacionet, Stantërg dhe Kishnicë e Artanë, nga data 10 korrik deri më 15 gusht “ka pasur humbje të mëdha ditore në prodhim dhe ndalesë në realizimin e planit të biznesit”.

The decision envisages the mobilization of all capacities to stabilize the operational and financial condition of the enterprise. A day after the declaration of the state of emergency, the management of Trepça said through a post on Facebook that "during the remainder of the year, the company aims to increase production and limit expenses according to an action plan approved by the Supervisory Board". The head of the Miners' Union, Ibrahim Jonuzi, says that all the miners are at their workplaces and that they are working with high intensity.

“Problem, aktualisht, janë pajisjet e vjetruara, makineritë... Dhe kjo po ndikon në sasinë e prodhimit”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.

Due to the non-realization of salaries as a result of underproduction, the Government of Kosovo allocated on August 14 over four million euros for the miners' salaries. For the same purpose, funds have been allocated in previous years.

"For salaries and operational services, the Government, during the past four years, has allocated over 28 million euros", says a written statement that the leadership of Trepça sent to REL.

"Most of the funds went to salaries and operating expenses in production", according to her.

Bashkim Kurti, i cili deri në fillim të gushtit ishte kryeshef ekzekutiv i Trepçës, thotë për Radion Evropa e Lirë se ndërmarrja ka makineri të vjetruara, por shpreh bindjen se edhe me kushte të tilla mund t’i sigurojë të hyrat e nevojshme për paga dhe shpenzime.

"It cannot be produced if [the miners] do not even three hours of effective work. Here is the main problem and this approach must change. "Trepca's products have a sufficient market, but there is no production ," he says.

Miners' salaries in Trepça range from 700 to 900 euros, depending on experience and professional training. They have neither health nor life insurance, while incidents at the combine occur constantly. Radio Free Europe has reported several times how miners, in addition to outdated machinery, also face a lack of basic conditions, such as boots or helmets. Contacted by Radio Free Europe, the Government of Kosovo did not respond to the question of whether it has investment plans.

Megjithatë, ajo ka kërkuar disa herë nga menaxhmenti i Trepçës që ta rrisë prodhimin, rrjedhimisht edhe të hyrat financiare. Ministrja e Ekonomisë, Artane Rizvanolli, ka takuar më 23 gusht disa nga minatorët në Stantërg. Ajo ka thënë se Qeveria është e gatshme të investojë në Trepçë, “vetëm kur të vihet në vend drejtësia”, pa treguar më konkretisht se për çfarë drejtësie e ka fjalën. Me gjithë përpjekjet, as REL-i nuk ka arritur të bjerë në kontakt me të.

The market where Trepça currently exports is the European one. According to the statement of the management of Trepca for REL, in the last five years, its products are sold in Switzerland, England and Bulgaria. But, despite the security of the market, only by selling concentrates, Trepça cannot survive, says Izet Ibrahimi, professor at the Faculty of Geosciences at the University of Mitrovica "Isa Boletini". The revival of Trepça, according to him, can only happen if it partially passes into the hands of the private sector, because the Government's investments are for survival and not for its development.

“Të gjitha qeveritë në vazhdimësi, të ndikuara nga ana emocionale, dëshirojnë ta ruajnë pronësinë shoqërore - që unë mendoj se është gabim i madh. Ekziston forma e partneritetit publiko-privat apo me koncesion që të jepet një sektor, siç është metalurgjia, përpunimi i produkteve...”, thotë Ibrahimi.

Qeveria e Kosovës nuk u përgjigj as në pyetjen se a ka mundësi që Trepça të privatizohet pjesërisht. Jashari thotë se “minatorët punojnë në kushte mesjetare”.

“Për të pasur prodhim, duhet të ketë teknologji. Makinat janë të vjetruara, mirëmbajtja është e shtrenjtë. Më llogari ke ta blesh të re, sesa ta mirëmbash ndonjë makinë”, sipas tij./ REL