Elections in Lezha: Amidst disappointment, pressure and pragmatic calculations

After climbing a steep hill in the “Gurra” neighborhood above Lezha, the first and only sign of the campaign is an electoral office of the Democratic Party candidate, former judge Gjin Gjoni. But the doors are locked and it doesn’t look like anyone is there.

A few meters down, the Socialist Party office is also closed. Neighborhood residents say they haven't seen anyone there. A man in his 40s says that no one has come to campaign, as he hurried down the slope.

"No one knows if we're alive," says the man, who lives off seasonal work in Greece.

The road to the "Gurra" neighborhood is paved, but the asphalt breaks off after about 700 meters like a patch, without reaching the end. Residents complain that the only service they receive is water supply, while the water sewerage is still not connected to the main pipeline.

A few kilometers down the road, in the center of Lezha, electoral offices are also closed and electoral posters pasted on windows are the only trace of the upcoming elections. Political parties, however, are talking about a fierce competition for disputed mandates in this district.

Candidates of the new forces, who are participating in the electoral race for the first time, say that the silence is a sign of an abnormal campaign, with people who are not free and who cannot express themselves openly.

“Our members feel pressured and afraid that if they campaign openly, they will suffer the consequences after the elections,” says Emiljano Kita, who is running in Lezha for the “Together Movement.” Kita says that because of the fear of possible retaliation, people promise to vote for everyone.

Arilda Lleshi, a candidate for the "Albania Becomes" Initiative, also claims that citizens do not feel free to express themselves publicly or even interact on social networks.

"It's not a normal campaign, because people are not free to express themselves. Our supporters can't follow us at rallies, they can't even support us on social media. They can't even like a post," says Lleshi.

Opposition candidates also speak of a climate of pressure and heavy involvement of the public administration in the elections, while admitting that the existence of SPAK has somewhat curbed the activation of criminal groups in the campaign.

The ruling Socialist Party candidates were contacted by BIRN, but did not respond to interview requests.

"People are not free"

The Lezha region elects seven deputies to the Albanian Parliament, and the two major political forces are fighting for dominance of the vote. In 2021, Lezha gave a majority to the Democratic Party, but the Socialists currently control two of the region's three major municipalities.

Në qendër të Laçit, bashkia e dytë më e madhe në qarkun e Lezhës, kafenetë janë plot me të rinj dhe familjarë, ndërsa sheshi para pallatit të kulturës, “Kok Malçi”, është i mbushur pasdite me fëmijë që luajnë dhe pensionistë të ulur në stola.

Një grup prej katër pensionistësh, dy gra dhe dy burra, thonë se interesi i tyre për fushatën ishte minimal, ndërsa për batutë i krahasojnë kandidatët me personazhe spektaklesh si “Big Brother”.

Por kur bëhen seriozë, ata shfaqen haptazi të zhgënjyer. Një prej tyre, që thotë se punon ende si shofer për socialistët, ironizon kur pyesim për disa pallate ende të papërfunduara të procesit të Rindërtimit. “Ato do i mbarojmë në fushatë tjetër,” thotë ai, ndërsa ankohet se është prej tre vitesh në një proces gjyqësor për pensionin.

Një grua e veshur me të zeza, e ulur në stolin përbri, thotë se nuk sheh asnjë arsye për të votuar. Ajo ka punuar si librare, por tashmë ka një pension prej 10 mijë lekësh në muaj. “Asnjë prej këtyre nuk mendon për ne,” thotë ajo.

Zona e Laçit njihet për përplasjet e dhunshme në fushatat e shkuara elektorale, përfshi edhe ato me viktima, por banorët thonë se kjo është një fushatë e qetë.

Për përfaqësuesit e partive opozitare, qetësia në dukje është meritë e goditjes së disa prej grupeve kriminale të zonës të lidhura me politikën nga SPAK-u, por theksojnë se kjo nuk e ka ndalur plotësisht presionin mbi votën.

“Ata janë të pranishëm. Unë e besoj se njerëzit nuk janë të lirë. Unë nuk pres të m’i thonë mua emrat,” thotë kandidati i partisë “Mundësia”, Nok Markaj.  Markaj megjithatë shton që “këtë rradhë ka ndryshu pak, nuk janë aq hapur si herët e tjera”.

Të njëjtin refren përsërisin edhe përfaqësuesit e forcave të tjera.

“Kjo është fushata më e qetë që ka pas ndonjëherë (Lezha), dhe unë mendoj që kjo vjen edhe si pasojë e SPAK-ut dhe si pasojë e zhgënjimit të madh ndaj politikës,” thotë Emiljano Kita i Lëvizjes Bashkë.

Edhe përfaqësuesi i Koalicionit Euroatlantik e vlerëson ndikimin e SPAK në fushatë dhe përgjithësisht në jetën politike të vendit. “SPAK duhet të vazhdojë punën që ka nis,” thotë Prel Dedaj, ndërsa vë në dukje mbështetjen ndaj prokurorisë.

Për kandidatin e “Aleancës Shqipëria Madhështore”, Gjin Gjoni, një ish-gjyqtar i dorëhequr për shkak të vetingut, SPAK nuk është duke bërë sa duhet. Gjoni, të cilin e takojmë në afërsi të Sanxhakut të Laçit para një tubimi me votues,  thotë se ai ka bërë kallëzime publike për blerje vote dhe presione, por këto nuk janë marrë në konsideratë.

Në anën tjetër, Gjoni thotë se krimi i organizuar nuk është dukshëm i përfshirë në fushatë dhe se Partia Demokratike ka angazhuar njerëzit e vet për “t’i mbajt në vëzhgim”, ata që i konsideron si elementë të bandave që mund të përfshihen në fushatë.

Megjithatë, problemi kryesor për Gjonin është presioni ndaj votuesve prej administratës publike, që sipas tij është jashtë kontrollit dhe i ka frustruar votuesit.

“Një pjesë e madhe e tregtarëve dhe njerëzve që punojnë në administratën shtetërore ose që kanë interesa drejtpërdrejt të lidhura me pushtetin lokal apo qendror është e pamundur për t’i takuar,” thotë kandidati demokrat.

Sipas tij, njerëzit kanë frikë edhe kur i takon në mënyrë rastësore.  “Janë të frustruar dhe tremben e ikin se mos na sheh kush, se mos na fotografon kush, dhe ndjehen me të vërtetë të frustruar e kërcënuar,” vëren ai.

Të njëjtin shqetësim ngre edhe Nok Markaj i partisë “Mundësia” të Agron Shehajt.

“Njerëzit na kërkojnë të takohemi në fshehtësi,” thotë ai dhe shton se këtë mund ta shihnim lehtësisht nëse e ndiqnim në një prej përpjekjeve të tij për t’u takuar me elektoratin dhe ndarë fletushka.

Votë e ngurtë dhe pragmatiste

Në lagjen e varfër “Skënderbej” të Lezhës, ku banon një pjesë e madhe e komunitetit rom, punonjësit e pastrimit debatojnë me zë të lartë për turnet e punës. Anash tyre të pashqetësuar nga debati qëndrojnë tregtarët e bareve dhe dyqaneve të veshmbathjeve, të cilët presin myshterinj të rrallë.

Një grua rreth të 60-tave, që po bëhet gati të pijë kafen e pasdrekës, thotë se fushata nuk ka mbërritur deri te ajo, edhe pse dyqani i saj ndodhet 20 hapa larg zyrave elektorale të PS dhe PD. Gruaja thotë se zyrat janë bosh, e vetëm në darkë aktivistët e tyre mblidhen aty e flasin. “Pesë te njëri, tre te tjetri, se unë i shoh. Nuk ka njerëz, nuk është se mbushen tavolinat e të diskutojnë,” thotë ajo ndërsa përshkruan takimet që ka parë.

Pak më tutje, një tregtar që ka dalë prej tre vitesh në pension thotë se nuk është i kënaqur me asnjë nga alternativat. Por ai arsyeton se do të votojë ish-kryeministrin Sali Berisha dhe kjo për arsyen se kryeministrin e sheh shumë liberal ndaj komunitetit LGBT.

“Unë babën e kam pas komunist, por ky e ka degjeneruar vendin,” thotë pensionisti duke iu referuar Ramës. Më pas ai ankohet për emigrimin masiv, që sipas tij ka rrëzuar ekonominë, pasi askush nuk vjen të blejë në dyqane sepse “s’ka ngel më njeri këtu”.

Deklarime të tilla janë gjithsesi të rralla. Shumica e njerëzve i shmangen bisedës për politikë, ndërsa të tjerë kanë paranojë kur të shohin me telefon e mendojnë mos po i regjistron. Për disa nga ata me të cilët folëm, vota është një zgjedhje pragmatike.

“Nuk kam asnjë interes, asnjë lidhje me politikën. Shokët e mi kanë ikur e unë po mendoj me ik dhe vota ime nuk më mban këtu,” thotë Marinela, një vajzë rreth të 25-ave, të cilën e takojnë në dalje të një dyqani kozmetike në qendër të qytetit.

Duke qeshur, vajza thotë se ka votuar vetëm një herë, por edhe atëherë nuk qe një votë e krijuar prej bindjesh, por se iu kërkua si favor nga një i afërm. “Nuk di fare kush janë kandidatët. Fletushkat që më sjellin as nuk i hap,” thotë ajo.

Për  kandidatët e rinj që për herë të parë përballen me fushatë, një qëndrim i tillë është i zakonshëm.

"Sometimes it feels like you're screaming into the abyss and no one is listening," says Arilda Lleshi, who points out that many of her fellow citizens, even though she has had them on her side when she protested problems like pollution from a factory and similar issues, choose to vote as they traditionally do even though they have never seen the other party's candidates.

For Emiljano Kita of the Together Movement, people have turned into 'political chameleons'.

"They want to keep it nice with everyone, especially with the forces that have the potential to come to power and take revenge," he says.

Kita claims that he has even met former important SP officials in Lezha, who openly express disappointment, but vote only out of pragmatism.

"Everyone has short-term motives," says Kita.

Prel Dedaj, candidate of the Euro-Atlantic Coalition led by Lulzim Basha, has returned from the United States to run in the elections, but says the campaign is being conducted based on promises and favors, which are illegal.

"The administration promises everything it can offer the state, someone a legalization, someone a mortgage, someone is promised that they will give permission for their son to go to prison," says Prela, who accuses the public administration of being deeply involved in the campaign.

Citizens also claim to feel under pressure and control. One of them said with irritation that SP activists had asked him to verify his name on their lists. “I would have hit her, if she were a woman,” he says in a fit of anger.

Having just returned from emigration, he expresses his belief that the vote is not free and neither is the result.

"They don't care if we're here or not. Even when we're not, the vote is put in the box as if we are," he alluded./ BIRN