Analiza/ Ballkani Perëndimor dhe BE në 2022: Zgjidhja e problemeve apo përshkallëzimi i krizave?

Në vitin 2021, nuk kishte shumë momente pozitive kur bëhet fjalë për perspektivën e BE-së të Ballkanit Perëndimor. Pavarësisht pritshmërive, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria nuk i hapën negociatat për anëtarësim në BE për të dytin vit. Kosova nuk mori liberalizimin e vizave. Mali i Zi ka ndryshuar qeverinë e tij, por proceset e reformave duket se janë ngecur. Bosnja dhe Hercegovina e mbylli vitin në krizën më të rëndë politike që nga Marrëveshja e Dejtonit të vitit 1995, dhe praktikisht askush nuk e përmend më statusin e kandidatit në BE.

Pas përmbushjes së parakushteve teknike, Serbia hapi negociatat për një bllok kapitujsh në dhjetor 2021, duke bërë hapin e parë në këtë proces pas dy vitesh. Ky vendim erdhi pas një sërë reformash, duke përfshirë një ndryshim kushtetues në fushën e reformës në drejtësi. Megjithatë, ekspertët nuk janë ende të bindur se këto reforma do të kenë shumë ndikim, përveçse në letër.

Me 2022 e në vazhdim, ne hedhim një vështrim në disa nga momentet kryesore të pritura të vitit në fjalë. Disa artikuj në këtë listë përfaqësojnë fakte materiale, ndërsa të tjerët paraqesin parashikime të bordit tonë editorial.

1. Presidenca franceze e Këshillit të BE-së

Që nga 1 janari, Franca mban Presidencën e Këshillit të Bashkimit Evropian për gjashtë muaj. Ajo do të luajë një rol qendror për të ecur përpara në negociatat për të siguruar "një Evropë më sovrane, një model të ri evropian të rritjes dhe Evropë me në qendër njeriun". Objektivi i parë i Presidencës Franceze do të jetë kalimi nga një Evropë bashkëpunimi brenda kufijve në një Evropë të fuqishme në botë.

Edhe pse nuk ka shumë fjalë për rajonin në mesin e prioriteteve franceze, presidenti Emmanuel Macron tha se është e nevojshme të qartësohet çështja e perspektivës evropiane për vendet e Ballkanit Perëndimor dhe paralajmëroi mbajtjen e një konference kushtuar rajonit në qershor. Ai vlerësoi se Ballkani Perëndimor është më shumë se fqinjësia e Evropës sepse është “në zemër të Evropës”.

2. Hapja e negociatave të anëtarësimit me Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë

Qeveria e re pro-evropiane e Bullgarisë zotohet të zgjidhë ngërçin që rezulton nga vetoja e vendit për hapjen e bisedimeve të pranimit në BE me Shkupin. Bullgaria ka bllokuar hapjen e bisedimeve zyrtare të anëtarësimit në BE me Maqedoninë e Veriut për shkak të një mosmarrëveshjeje mbi historinë dhe gjuhën. Që atëherë ajo ka qenë nën presionin e aleatëve të saj perëndimorë në BE dhe NATO për të thyer bllokimin diplomatik.

“Dhënia e pëlqimit për fillimin e negociatave të anëtarësimit në BE me Maqedoninë e Veriut nuk duhet të jetë e lidhur me ndonjë afat kohor, por me arritjen e rezultateve të prekshme, veçanërisht në lidhje me të drejtat e shtetasve bullgarë në vend”, tha presidenti bullgar Radev.

Kryeministri bullgar Kiril Petkov do të vizitojë Shkupin më 18 janar. Petkov, i cili drejton një qeveri koalicioni katër-partiak që mori detyrën muajin e kaluar, planifikon të zgjerojë debatin me Shkupin në zhvillimin ekonomik dhe të infrastrukturës midis dy vendeve që mund ta bëjnë më të lehtë zgjidhjen e problemeve të tjera. Petkov ka thënë se përparimi që mund të lejojë Bullgarinë të rishikojë pozicionin e saj mund të vijë brenda gjashtë muajve.

Si Maqedonia e Veriut ashtu edhe Shqipëria pritet të fillojnë përfundimisht negociatat e tyre të pranimit deri në fund të vitit, pasi duket se ekziston vullnet politik midis vendeve anëtare të BE-së për të dalë përfundimisht në bllokim dhe për të bërë hapa përpara në zgjerimin e BE-së.

3. Intensifikimi i nismës për Ballkanin e Hapur

Në vitin 2021, nisma “Ballkani i Hapur”, e cila mban këtë emër që nga fundi i korrikut, mori formën e saj më konkrete. 2022 do të tregojë nëse kjo iniciativë është një zëvendësim për mungesën e angazhimit të BE-së ndaj rajonit, shtytje e vërtetë për integrimin ekonomik rajonal, apo thjesht një truk i lirë politik që duket i mirë vetëm në letër.

Në samitin dyditor të iniciativës të mbajtur në dhjetor, u nënshkruan gjashtë marrëveshje, zbatimi i të cilave pritet këtë vit. Një nga më të rëndësishmet është Marrëveshja për Kushtet për qasje të lirë në tregun e punës në Ballkanin Perëndimor, e cila duhet të lehtësojë dhe shkurtojë procedurën për marrjen e lejeve të punës.

Ballkani i Hapur ende po shkakton mosbesim në nivele të ndryshme, si midis fqinjëve në rajon ashtu edhe në BE dhe SHBA. Pavarësisht ftesës për anëtarësim për vendet e tjera të rajonit, kjo nuk ka gjasa në vitin 2022, megjithëse sinjalet pozitive së fundmi duket se vijnë nga Mali i Zi. Testi i vërtetë i kësaj nisme në vitin 2022 do të jetë heqja e kontrolleve doganore kur duhet të zbatohet tregu i vetëm mes tre vendeve.

4. Zgjedhjet në Serbi: Normalizim apo përshkallëzim i krizës politike?

Ky do të jetë, me të gjitha llogaritë, një nga vitet më sfiduese kur bëhet fjalë për Serbinë. Më 16 janar është caktuar referendumi për ndryshimet kushtetuese në drejtësi. Rezultati është i paqartë dhe duket se as qeveria dhe as opozita nuk duan të shpenzojnë shumë energji për të, sepse duhen kursyer forcat për zgjedhjet e ardhshme.

Zgjedhjet presidenciale, parlamentare dhe për qytetin e Beogradit do të mbahen ndoshta më 3 prill. Pas muajsh bisedimesh përgatitore me aktorët përkatës politikë, ndërmjetësit nga Parlamenti Evropian vazhduan dialogun ndërpartiak në Serbi që filloi në vitin 2019. Megjithatë, askush nuk është i kënaqur me masat e arritura dhe shumica e opozitës vendosi t'i jepte fund bojkotit dhe marrin pjesë në zgjedhje edhe pse refuzuan marrëveshjen e propozuar në kuadër të dialogut të ndërmjetësuar nga PE.

5. Zgjidhja e krizës politike në Bosnje Hercegovinë nga BE?

Problemi më i vështirë, së bashku me progresin inekzistent në dialogun ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, është bllokada politike në Bosnje dhe Hercegovinë. Sipas shumë njerëzve, kjo është kriza më e rëndë politike që nga Marrëveshja e Dejtonit e vitit 1995, e cila i dha fund luftës në këtë vend.

Ndryshimet në Kodin Penal të Bosnjës dhe Hercegovinës, i ashtuquajturi Ligji Inzko, nisën një krizë politike në vend që ka paralizuar institucionet dhe ende nuk ka marrë fund. Tani, megjithatë, ka spekulime rreth një plani të mundshëm të BE për të "korrigjuar" një ligj të amenduar që ndalon dhe sanksionon mohimet e gjenocidit të vendosur nga ish-Përfaqësuesi i Lartë në BiH Valentin Inzko në ditën e fundit të mandatit të tij.

Megjithatë, mbetet e diskutueshme, nëse akuzat janë të vërteta, nëse ky është qëndrimi i Bashkimit Evropian apo i vetë Varhelyi dhe nëse Bashkimi Evropian synon të ndryshojë realisht ligjin e diskutueshëm dhe në këtë mënyrë të ndikojë në zgjidhjen e krizës në Bosnje dhe Hercegovinë .

Ndërsa disa shtete anëtare po bëjnë thirrje për vendosjen e sanksioneve ndaj Dodik, si Gjermania dhe Austria, Shtetet e Bashkuara tashmë e kanë bërë këtë.

Shtetet e Bashkuara kanë vendosur sanksione ndaj liderit serb të Bosnjës Milorad Dodik, i cili synon të nxjerrë Republikën Serbe nga forcat e armatosura të Bosnjës, duke e akuzuar atë për korrupsion dhe kërcënim të stabilitetit dhe integritetit territorial të Bosnjës dhe Hercegovinës. SHBA vendosi gjithashtu sanksione ndaj medias Alternativna Televizija, duke akuzuar Dodik se e kishte përvetësuar atë për të çuar përpara axhendën e tij dhe për të ushtruar kontroll personal mbi të.

European Western Balkans