Për Blendi Fevziun, pushteti në media buron nga audienca, ndaj thotë se udhëhiqet prej saj, ose, nga perceptimi për të, në propozimin e temave apo ndërtimin e axhendës së emisionit, duke theksuar se emisionet me të ftuar politikanët janë ndër më të pashikuarat. Po përse janë kaq të shpeshtë atëherë? ”Sepse janë të interesuar pronarët e televizioneve të kenë një ministër apo një politikan për t’i përdorur për interesat e tyre më pas.
Kjo nuk është për audiencën e gjerë, kjo është për një lloj, po e quaj, klientelizmi mediatik. Dhe është absolutisht kjo që po të them! Sepse në qoftë se do të futej një matje më normale e audiencës, shumica e këtyre njerëzve do mbeteshin jashtë ekranit”, pohon Fevziu në Forumet UET.
Pyetjes në lidhje me përcaktimin e përmbajtjes vetëm nga audimatësi apo nëse e sheh veten edhe si udhëheqës të audiencave, drejtuesi i emisionit i përgjigjet me jo, ndërsa NDIKUESIT/INFLUENCERS Gazetarët përballë politikanëve shikueshmëria duket se është një lloj kriteri përzgjedhës, edhe pse faktorë të tjerë si shkëmbimi i interesave mund të ndërhyjnë. Po kështu, përzgjedhja paraprake e figurave politike, nga vetë stafet e partive politike, për të marrë pjesë në emisionet televizive, duket se është një faktor tjetër jashtëmediatik, që dikton shpesh përbërjen e paneleve në studio.
Në këto rrethana është e kuptueshme edhe rezistenca e drejtuesit të emisionit “Opinion” ndaj të ftuarve politikanë në studio, ndërsa pohon se është bërë gati e pamundur të arrish audiencë të lartë me politikanë që flasin për politikë. Tema që tërheq më tepër audiencë është, sipas tij, ajo e krimit dhe kronika e zezë.
Nuk munguan gjatë bisedës me Fevziun në Forumet UET, edhe referencat në lidhje me pushtetin e tij personal si moderator, përballë politikanëve dhe aktorëve të tjerë shoqërorë. Edhe pse tema e ciklit të forumeve të vitit 2017 qe “Reformizmi versus Populizmit”, ashtu sikurse pritej, pyetjet dhe diskutimet u ndalën më tepër në rolin e gazetarit dhe të moderatorit.
Si pjesëmarrës ose ndjekës të emisionit të tij “Opinion” në “Tv Klan”, të pranishmit në forumin universitar patën rastin të ndanin edhe ndonjë shqetësim të natyrës së shpërndarjes së pushtetit, që prodhon emisioni i tij. Megjithëse një pjesë e mirë e pedagogëve dhe akademikëve pjesëmarrës në forum kanë qenë të ftuar në studion e Fevziut për tema dhe çështje të lidhura me fushat e tyre të ekspertizës, disa syresh shfaqen kritikë jo vetëm për sa i përket aksesit të tyre personal ose profesional në median e tij dhe përzgjedhjes së të ftuarve, por edhe për sa i përket menaxhimit të toneve të ligjërimit në studion një prej emisioneve emblemë të tranzicionit politik dhe mediatik në Shqipëri.
Bashkëbisedimi i reflektoi të gjitha këto tensione, ndërsa gatishmëria e Blendit për të zhvilluar një bisedë të hapur nxiti më shumë pyetje se zakonisht. Prej vitesh i ftuar në biseda të tilla në UET si rast për të diskutuar për gazetarinë politike, por edhe librat dhe marrëdhëniet e pushtetit dhe rivalitetin me politikën, janë të shumta referencat apo rrëfimet mbi rolin dhe profesionin e gazetarit, nga ana e Fevziut.
Po kështu, edhe shkrimet apo opinionet e shprehura prej tij në vazhdimësi e prekin pa komplekse këtë temë në takime e intervista publike të shpeshta. Diskutimi nisi me një referencë të esesë së njohur të Pierre Bourdieu, “Mbi televizionin”, duke shtruar pyetjen:
Si protagonist i mediave, në sajë të pushtetit që jep televizioni, a mund të konsideroheni njëherësh edhe përcjellës i pushtetit simbolik për sa i përket përzgjedhjes së të ftuarve në studion e emisionit tuaj, përfshirë këtu edhe politikanët?
Përzgjidhet tematika, për të cilën ka kuriozitet, por edhe ngacmon. Ka një mit në lidhje me emisionet politike, pasi ato realisht janë më të pashikuarat në Shqipëri. Nuk flas për emisionet me tematikë politike, flas për ato emisione kur ke të ftuar një politikan të Partisë Socialiste apo të Partisë Demokratike. Ato janë të pashikueshme.
Po cila është atëherë arsyeja që janë mjaft të shpeshtë në ekrane?
E di pse janë frekuente? Sepse janë të interesuar pronarët e televizioneve të kenë një ministër apo një politikan, për t’i përdorur për interesat e tyre më pas. Kjo nuk është për audiencën e gjerë, kjo është për një lloj, po e quaj, klientelizmi mediatik. Dhe është absolutisht kjo që po them! Sepse, në qoftë se do të futej një matje më normale e audiencës, shumica e këtyre njerëzve do mbeteshin jashtë ekranit. Tema që tërheq më tepër audiencë këto kohë, është ajo e krimit dhe kronika e zezë. Kjo temë është bërë aq e rëndësishme, sa më duket vetja sikur njoh çdo bandit të Shqipërisë me emër!”.
Përmbajtjen e përcaktoni duke ndjekur audiencën apo e shihni veten edhe si udhëheqës të audiencave?
Jo, unë nuk e shoh veten udhëheqës, por ka gjithmonë një balancë midis asaj që publiku mund të dojë të shohë një personazh të zakonshëm, por ai nuk është vërtet një personazh, i cili përbën interes për mua! Domethënë, ka një fashë të interesit ku unë mbështetem. Pastaj ka dhe emisione të tjera që mbështesin këtë audiencë, jashtë fashës sime. Në përgjithësi, kur them interesi publik, them që emisionet e kronikës janë parë më shumë për interesin që ka pasur kronika këto kohë. Ka momente qetësie kur emisionet për kronikën e zezë nuk funksionojnë fare!
Pra, çështja është se çfarë e tërheq më shumë shoqërinë. Këto ditë mund të jenë emisionet që lidhen me Tahirin. Dhe unë mbaj mend, përpara dy vjetësh, u ngrit gjithë Shqipëria në lidhje me çështjen Mark Frroku, Tom Doshi. Dhe u kthye në telenovelë. Mund të bëje njëzet emisione me këtë temë dhe të gjitha shiheshin. Domethënë, ditë përditë, vazhdonte e njëjta gjë, nëse doje të fusje diçka të lehtë për ta çliruar teleshikuesin, binte menjëherë vëmendja. Ka raste të tjera që është në qendër të vëmendjes sporti, për shembull në maj dhe qershor të vitit 2016, kur ekipi shqiptar shkoi në Francë, emisionet e sportit ishin absolute. Njerëzit ishin më të vëmendshëm ndaj sportit sesa ndaj çdo gjëje tjetër”.
Po ju si e keni nisur emisionin në kohën kur nuk ekzistonte audimatësi, edhe pse ende sot nuk ka një të tillë të besueshëm dhe të gjithëpranuar?
Emisioni “Opinion” ka nisur pa një projekt të detajuar, studim apo testim sesi do të funksiononte, si shumë gjëra që ka nisur brezi im dhe që kanë marrë formë në zhvillim e sipër. Zhvillohej shoqëria, zhvilloheshin njëkohësisht edhe mediat. Kështu funksiononte politika, kështu funksiononin dhe gazetarët. Kështu është fillimi. Pastaj përtej fillimit, ti nuk ke më kohë të mendohesh se çfarë po ndodh, sepse sapo mbaron një emision, fillon menjëherë përgatitjet për emisionin e ditës së nesërme. Dhe ti nuk e ke mendjen kurrë të bësh analizën për veten, sepse ti sheh konkurrentët rreth e rrotull. Ti mundohesh të gjesh temën më të mirë, të ftuarit më të mirë, të jesh sa më afër ndjesisë së publikut dhe ta trajtosh në një mënyrë të tillë, kështu që kur vjen një moment që ti do të bësh një analizë, këto janë momente shumë të rralla, për shembull, kryesisht në verë, unë shoh se çfarë ka funksionuar dhe çfarë nuk ka funksionuar gjatë vitit. Shpeshherë, ndryshimet që pëson emisioni në vetvete dhe ndryshimet që pësojmë të gjithë ne, nuk burojnë nga ndonjë analizë, por janë të ardhura si pasojë e një refleksi të caktuar, pra, ti reflekton pak nga pak dhe ditë për ditë, për t’u bërë më i pranueshëm për publikun, dhe pastaj, në fund, kur kthen kokën mbrapa, sheh që ti ke prodhuar diçka krejt ndryshe nga ajo që kishe në fillim të sezonit.
Dikur kishim një parim, që mund të regjistronim një emision dhe e transmetonim atë, ndërkohë që regjistronim një tjetër për të krijuar njëfarë ritmi ose një lloj qetësie. Tani është e pamundur, të duhet të punosh krejtësisht në ritëm tjetër, ose, për shembull, kur unë kam nisur emisionin, nganjëherë më duket e çuditshme, më duket se njëzet vjet më parë isha shumë i zënë. Kur e mendoj sot që atëherë kisha një emision në javë, ndërsa sot kam katër të tillë. Kur atëherë konkurrentët ishin inekzistentë, kurse sot po i numëroja, ishin shtatë emisione paralele për Saimir Tahirin.
Gjatë orës nëntë me dhjetë ishin të gjitha dhe pyetja që i bëja vetes ishte: po një orë më mbrapa që do jem unë, pse njerëzit do jenë ende të interesuar për ta parë, se ka dhe një lloj lodhjeje në të gjitha ekranet. Kur pashë audiencën mbrapa, i thashë njërit prej miqve të mi, “Këtu o s’ka një normalitet në publik apo në shikimin e publikut, ose me sa duket telenovela ‘Tahiri’ po kalon edhe telenovelat indiane!”.
Sepse kishte një audiencë më shumë se telenovelat e pasdites. Pra, ti fillon të kuptosh se çfarë i pëlqen publikut. Në fakt, këtu ka një lloj rregullsie, këtu publiku ulet përpara televizorit me njëfarë rregullsie, ashtu siç e ka bërë për shumë vite, nuk e ndërron kollaj këtë zakonin e tij, pra, është një lloj përshtatjeje me disa rregulla të caktuara të ditës, me disa orare apo disa reflekse, pa e kuptuar.
Por, a keni krijuar ju një model gazetarie me emisionin tuaj, pavarësisht se mund të mos jeni udhëhequr nga një model i caktuar që në krye të herës?
A ndaleni ta gjykoni modelin e gazetarisë që prodhoni ditë pas dite? Unë nuk mendoj se kam krijuar një model, atë le ta gjykojë shikuesi! Unë bëj një punë të përditshme dhe nuk u bëj kaq analizë gjërave që bëj. Unë bëj një analizë të publikut, bëj një analizë sesi ecën emisioni, tentoj të skedoj njerëzit që duken më interesantë, pavarësisht eksperiencave në një emision apo në një tjetër, përpiqem të gjej se kush është më i përshtatshmi në temën që do të diskutojmë. Natyrisht, bëj studime, dhe sapo kam bërë një tani në fillim të shtatorit.
Një studim shumë të thelluar në një kompani greke, ose më mirë greko-shqiptare, për të parë se ku qëndron audienca dhe çfarë presim ne nga emisionet televizive. Sigurisht, ndjek me shumë vëmendje kapriçot e mënyrës se çfarë njerëzit shohin. Vitet e fundit, dhe sidomos tri të fundit, na kanë ndihmuar shumë edhe rrjetet sociale, për të pasur një impakt drejtpërdrejt te publiku. Dikur ne bënim telefonata, por telefonatat nuk ishin një tregues i sigurt. Ndërkohë, sot, ka disa sisteme ku me disa fjalë kyçe ti mund të lexosh dhe të shohësh perceptimin e publikut për të. Pra, në qoftë se ti vë Saimir Tahirin, ti shikon një numër të madh statusesh të postuara për të, për të kuptuar se çfarë njerëzit mendojnë në “Facebook”. Në këtë rast, i kthehem “Facebook”-ut, sepse është një praktikë e re, por që po jep shumë rezultat. Kështu që ti mund të gjesh befas apo mund të jesh midis 800 apo 900 statuseve, që të marrin rreth një orë e gjysmë, për të kuptuar sesi ndahet publiku ose çfarë perceptimi ka ai, ose çfarë pret ai.
Dikur e bënim në faqen “Opinion”, hidhnim një status u kërkonim të na bënin sa më shumë komente aty e më pas i shihnim ato për të kuptuar se si ishte balanca e tyre, për të marrë raportin e tyre. Por nuk ka kriter tjetër profesional dhe megjithëse e kam dëgjuar shpesh të thonë televizion serioz ose joserioz, ky lloj televizioni është kapërcyer që në fillim të viteve ’90-të në botë. Edhe pse televizioni ka lindur në pjesën më të madhe të botës, madje, edhe në SHBA, si një model edukimi, flitej për televizione publike, të cilat i financonte shteti si “Rai” në Itali, “ZDF” në Gjermani etj., të cilat u ngritën si televizione publike dhe në këtë kohë ideja kryesore ishte që televizioni edukon, pra, ka rol edukativ. Në fillim të viteve ’90, fillimisht SHBA-të dhe më pas në Europë ishte Holanda, të cilat kthyen një model krejtësisht të dytë të televizionit, ku secili gjente veten. Pra, televizioni reflekton një pjesë të shoqërisë.
Çfarë tregojnë sondazhet e porositura prej stafit tuaj në lidhje me audiencën?
Na rezultoi, për shembull, që të rinjtë nuk e shihnin emisionin nëse nuk kishte një të ri nën 25 vjeç në studio, sepse thoshin që na duket sikur janë prindërit që na bëjnë moral. Po kështu, doli që audienca rritej me 8% nëse në panel kishe një femër.
Përshtatja me audiencën, në përpjekje për të kapur kohën e saj, duket e vetëkuptuar, por a duhet të ekzistojë diskutimi në lidhje me preokupimin profesional ndaj parimeve të tilla si objektiviteti, paanshmëria, transparenca në pikëpamje të cilësisë?
Ç’do të thotë preokupim profesional? Teorikisht, ky ka qenë një debat shumë i gjerë në fund të viteve ’70-të dhe në fillim të viteve ’80-të.
U shfaq pak në Itali, nga e kemi marrë edhe ne, por është një debat i tejkaluar nga një pjesë e mirë e shteteve të botës sot. Për arsyen se gazetaria, apo ai gazetari krejtësisht steril, i përjashtuar nga çdo ndikim, nuk ekziston më. Kush i gjykon kriteret profesionale? Në fund të fundit, i gjykon shikuesi! Vetë shoh çdolloj dokumentari që bën CNN apo BBC, pjesën më të madhe të debateve që bëhen, dhe kohët e fundit kryesisht debatet amerikane, të cilat janë model krejtësisht ndryshe nga modeli ynë, sepse ne kemi pasur një model kryesisht italian.
Tani do ta nis pak më herët. Kur unë kam hyrë në gazetari, nuk kam pasur asnjë model, nuk kisha lexuar kurrë as gazetën “Bashkimi”, as gazetën “Zëri i Popullit”, sepse ishin shumë bosh për mua. Kisha një model të gazetës “Drita”, ku lexoja poezi, tregime apo faqen e asaj që quhej ‘kritika letrare’. Megjithëse ka qenë kryeredaktor gazete që në vitin 1992, ai shprehet se: “Kur unë shkova të bëja një gazetë, atëherë i ftuar nga Preç Zogaj për gazetën ‘Rilindja Demokratike’, bashkë me Ben Blushin dhe Armand Shkullakun, ne s’dinim asgjë mbi gazetarinë dhe shkrimet tona ishin të formave të reportazheve. Por çështja është se gazetarët e vjetër, që kishin edhe eksperiencën në gazetari, një gazetari krejt ndryshe nga modeli i sotëm i gazetarisë, sepse nuk mbështetej te lajmi, por mbështetej te propaganda, u shkëputën të gjithë nga profesioni për arsyen e lidhjeve që kishin me regjimin e vjetër.
Dhe gazetaria mbeti një domen i të rinjve. Asnjëri nga ne s’kishte një model. Sot. të rinjtë mund të kenë modele dhe mund t’i kalojnë ato, mund t’i bëjnë më të mira, t’i kritikojnë modelet e të tjerëve. Kurse ne nuk kishim asnjë model, të vetmet modele që kishim ne ishin disa figura të televizionit italian të viteve ’80-të, të cilët i shihnim, por kalimthi, pra, pa u ulur asnjëherë. Kështu që gazetaria jonë ishte një gazetari që ecte duke mësuar, duke parë si përshtatej publiku. Duhet thënë se gazetaria e viteve ’90-të nuk ka asnjë lidhje me gazetarinë e ditëve të sotme dhe as me modelin që bëhej në botë.
Sa i përket qasjes reformuese brenda vetë mediave, a e shihni ju veten edhe si të tillë, ndërsa zhvilloni praktika të reja gazetareske, si për shembull vendosjen e një frekuence më të lartë të emisioneve, pothuajse të përnatshme në ekran?
Këtë mund ta gjykoni ju dhe mos ma kërkoni mua ta them. Është një lloj inovacioni, se fjala reformator më duket shumë e madhe. Në atë kohë kur unë vendosa të shkoja katër herë në javë, vura re që asnjë televizion në botë, nuk kishte më emisione të përjavshme. Apo ishin shumë të rralla dhe kryesisht televizionet franceze vazhdonin të kishin emisione vetëm një herë në javë, ndërsa edhe ato ishin emisione kulturore. Ndërkohë, përveç Francës, në të gjitha vendet e tjera të botës kishin emisione katër herë në javë, pesë herë në javë, gati edhe gjashtë herë në javë. Kështu që ti detyrohesh t’i përshtatesh një tempi dhe një ritmi zhvillimi.
Pra, emisionet filluan nga debati politik i javës, ku bëhej një analizë e ngjarjeve të javës, në një emision mbi çështjet e ditës. Ngjarja e ditës ishte më e rëndësishmja, njerëzit filluan të lëviznin ndryshe. Unë mbaj mend kur isha gazetar në fund të viteve ’90 në shtypin e shkruar, befas na doli një problem që ishte intuitiv, por që po na ndodhte. Shitësit e gazetës nëpër rrethe thoshin se njerëzit në qytetet e provincës duan shkrime të gjata. Mundësisht një faqe gazete, duan të ulen në kafe dhe të lexojnë gjatë dhe rehat. Ndërkohë që blerësit në Tiranë i donin lajmet e shkurtra se s’kanë kohë, duan të lexojnë vetëm ekstraktin e asaj që ndodh. Pra, befas kupton që ishin dy shoqëri brenda shoqërisë shqiptare.
Një shoqëri që lëvizte ngadalë dhe një tjetër që lëvizte shpejt. Atëherë, për ta përshtatur këtë ritëm, ishte shumë e vështirë. Gazeta ndërtohej me lajme të shkurtra dhe ne fusnim brenda suplementet. Suplementet kishin shkrime të gjata dhe ai që donte të ulej, i lexonte. Kjo erdhi si pasojë e një reagimi. Pak a shumë, kështu funksionon edhe mënyra sesi ti e ndërton një televizion, për shembull, ne bëmë një studim të gjatë, që rezultonte se deri rreth orës nëntë, nëntë e gjysmë, njerëzit nuk janë të vëmendshëm në shtëpi. Pra, nganjëherë duket e çuditshme, por 73% apo 83% të njerëzve nuk shohin lajme më shumë se një herë në ditë. Gjatë ditës janë në punë, megjithëse tani ka ndryshuar me smartphone-et, sepse të vjen lajmi në telefon, por flas për televizionin. Dhe këta ktheheshin diku rreth orës shtatë në shtëpi, supozohej që dy orë merreshin me fëmijët, me problemet e shtëpisë dhe uleshin përpara televizorit rreth orës nëntë e gjysmë dhe shihnin deri në orën njëmbëdhjetë afërsisht. Pra, kjo ishte fashoja e vëmendjes. Unë nuk them që në orën shtatë ata nuk e kanë televizorin ndezur, por nuk janë të vëmendshëm përpara tij. Kjo çoi pastaj në një përzgjedhje të orarit.
Ka diskutime të shumta në lidhje me caktimin e axhendës publike… Jo, ti nuk e vendos dot axhendën e publikut, madje në qoftë se ka një gjë që nuk kuptohet kurrë, është se përse një lajm ndizet dhe merr vëmendje publike dhe një tjetër jo. Kësaj nuk i jap dot shpjegim. Për shembull, unë kam kujtuar gjithmonë një ngjarje që ka ndodhur diku në vitin 2007, bëj një emision për firmat piramidale dhe e gjithë vëmendja u rikthye te këto firma. Televizionet morën personazhet e tyre, gazetat u fokusuan ndaj tyre dhe duke parë këtë vëmendje, e cila ishte rreth dy javë, mendova që personazhi që mund të ngjallte më shumë interes ishte Vebi Alimuça. Dhe bëra gjithë përpjekjet që të shkoja, sepse ky ishte bosi i bosëve në atë periudhë! Shkova në Burgun e Rrogozhinës, atje arrita të marr lejen, ta bindja atë që të jepte intervistën, e cila ishte shumë interesante, dhe mendova se nëse për këtë javë do kem diçka më interesante, po e shtyj për javën tjetër që të bëjë bum prapë. Mirëpo, kaloi vala e firmave piramidale dhe unë e transmetova intervistën që ishte më e mira e të gjithave, por që ishte krejtësisht e pashikueshme.
Pra, unë isha në kontratemp, nuk isha në kohën e duhur, me intervistën e duhur. Në qoftë se do ta kisha transmetuar një javë më përpara, do kisha qenë në majë të audiencës! Pra, ti nuk e kupton se pse një çështje ndez dhe një tjetër, në një moment të caktuar, nuk ndez. Do t’ju sjell një rast tjetër. Një nga temat që ka ndezur më shumë, ka qenë një temë lidhur me arsimin publik dhe privat. Vjet ishte nga më të ndezurat dhe kur e bëra këtë vit me idenë se do ndizte sërish shumë në përplasjen e protagonistëve, befas ishte shuar, sepse publiku nuk e kishte më atë kontestimin e parë. Dhe publikut i dukej tashmë një gjë e tejkaluar që ti lodheshe kot. Në qoftë se një vit më parë kjo ishte një temë shumë e nxehtë sa unë kur po diskutoja temën, duke pasur edhe personazhet i thashë stafit tim ta linim për të enjten. Dhe stafi më tha, ok, po e lëmë për të enjten. Në momentin e fundit, duke menduar që mund të kishte ndonjë zhvillim të ri në Parlament, thashë po e bëjmë të mërkurën. Dhe befas ti kupton që ajo që ti do t’i japësh publikut, është një gjë artificiale, sepse publiku e kishte mbyllur atë histori.
Ndërsa nuk i atribuoni vetes apo emisionit tuaj fuqi për të imponuar axhendën e çështjeve apo temave të ditës, atëherë kush e ka fuqinë axhendë-vendosëse ose axhendëpërcaktuese? (Kësaj pyetje i përgjigjet në formë batute).
Fuqia axhendë-vendosëse ose axhendë-përcaktuese është fjalë shumë e madhe. Axhendën e vendos Edi Rama!
Duke iu referuar sociologut të njohur francez, Pierre Bourdieu, ka një kritikë të tij të famshme ndaj televizionit për ushqimin e publikut me diskutime sipërfaqësore, ndërsa përzgjidhen për të qenë të pranishëm në panele njerëz që mendojnë shpejt, të ashtuquajturit fastthinkers, të cilët u servirin më shumë emocione dhe modele sipërfaqësore audiencave. Në gjuhën e sociologut, “mendimet e këtyre njerëzve janë shpesh më të shpejta sesa vetë hija e tyre!”. A ka një lehtësi në mënyrën sesi bëhet sot televizion, gjë që e bën të pamundur për të ndërtuar analiza dhe refleksione mbi çështjet?
Unë nuk e njoh Bourdieu-në, por mund t’ju them vetëm një gjë. Ka pasur një rrymë të intelektualëve francezë, sidomos në fund të viteve ’50-të dhe në fillim të viteve ‘60- të dhe janë shumë të famshëm, fitues të çmimeve “Nobel”, të cilët e konsideruan televizionin si një, po e quaj, killer të intelektualizmit. Kjo ishte një lloj rezistence ndaj kësaj teknologjie. Shoqëria ka disa nivele, ka një nivel shumë elitar, të mendimit më të përpunuar, më të sofistikuar. Nga ana tjetër, duhet të kesh parasysh që ke një publik shumë të gjerë. Si do ta çosh ti këtë mendim shumë të thelluar te ky publiku i gjerë, i cili nuk e kupton dot? Unë di që sa herë kemi marrë profesorë, shumë të shquar, një pjesë e të cilëve janë marrë me studime gjithë jetën e tyre, ata nuk kanë qenë të aftë ta shprehin teorinë e tyre në publik të gjerë. Dhe konferencat shkencore apo auditori është i një niveli tjetër në krahasim me publikun e gjerë. Kurse televizioni e çon mesazhin te të gjithë. Enzo Biagi thoshte se suksesi im është që të më kuptojë edhe taksisti im, por edhe kamerieri im. Dhe jo të më kuptojë vetëm gazetari tjetër, që është përballë meje. Ti ke publik të gjerë dhe nuk është e njëjta gjë.
Po në lidhje me sfidën që i bëjnë televizionit mediat e reja, si i shihni ato?
Me to ne jemi në një botë krejtësisht tjetër, sikurse është bota e shfaqjes dhe jo e thelbit, është botë e gjërave të thjeshta. Ne kishim një rrjet social që ishte dominant në botë, siç ishte “Facebook”-u. Në dy vitet e fundit, “Facebook”-u ndjeu vetëm një kërcënim, “Instagrami”-n. Dhe “Instagrami” po e kalon “Facebook”-un në një pjesë të vendeve dhe po kthehet dominues. Pse? Sepse “Facebook”-u kishte dhe pak thelb, kishte dhe ca fjalë, kurse “Instagrami” kishte vetëm pamje. Tani ti jeton në një botë ku pamja luan rolin e saj. Unë do e quaj evoluimin e një prej etapave të historisë së njerëzimit. Thuhet se etapa më e rëndësishme e historisë së njerëzimit ishte shpikja e shkrimit, pra, kur tradita orale e rrëfimit u dokumentua me shkrim. E dyta ishte kur u shpik shtypshkrimi, pra, kur kultura dhe dija u shpërnda dhe e mori gjithkush, dhe e treta është epoka e internetit, e touch-it. Interneti ka radikalizuar mënyrën e funksionimit edhe të dijes. Deri 25 vjet më parë, një njeri i ditur ishte një njeri që shkonte në shkollë, studionte, për shembull, një nxënës i mirë dinte se çfarë është India apo Kina, sepse i kishte mësuar në shkollë. Sot, ti nuk e ke më këtë stil të të mësuarit, sot nuk ke më avantazhin apo supremacinë ndaj tjetrit vetëm se mban mend pesë poezi më shumë përmendësh apo mban mend pesë fakte historike më shumë përmendësh. Sot, aftësia jote është të dish të kërkosh! Sepse si ti që ke mësuar shumë dhe që ke qenë më i zgjuar, si ai tjetri që ka qenë më pak, dinë të dy ta marrin informacionin njësoj. Sot ka ndryshuar krejtësisht raporti. Ndërsa dikur thoshin se dija është pushtet, sot thonë se informacioni është pushtet. Dhe kjo është një gjë që ka ndryshuar këto 10 vitet e fundit.
A shihni ju ndonjë kërcënim të mediumit të televizionit si rezultat i teknologjive të reja, meqenëse tani televizion mund të bëhet edhe në rrjetet sociale apo në internet?
Mendoj se emisionet e shoëbizit mund të bëhen aty, por ne ende në Shqipëri nuk jemi të kërcënuar dhe akoma ka protagonizëm, sepse është njerëzore sfida që të përplasesh me dikë publikisht. Por unë them që në qoftë se dikur editori vendoste se kush është më i rëndësishëm, kush duhet të publikojë, sot ti këtë nuk e kontrollon dot më, sepse atë që ti nuk e publikon, ai e thotë në “Facebook”, në audiencën e tij apo në rrethin e tij. E dyta, rrjetet sociale kanë krijuar një gjë që është problematike. Dikur, media të jepte dy faqe të së njëjtës gjë, pra, në qoftë se ti ishe një gazetar, ti jepje një burim dhe jepje edhe burimin tjetër. Dhe po them, se nëse i referoheshe PD-së, do t’i referoheshe edhe PS-së, sepse ishte një normë gazetareske. Sot, një njeri që futet në rrjetet sociale jep vetëm mendimin e tij. Dhe rrethi i njerëzve që e ndjekin, janë ata njerëz që mendojnë si ai. Dhe nuk duan fare ta dëgjojnë mendimin kundër. Pra, ai do të lexojë vetëm atë që është e ngjashmja e tij. Pak a shumë, kjo po ndodh dhe në mediat online. Ato po kthehen gjithnjë e më shumë nga media tradicionale, ku vendoseshin të dyja burimet, po kthehen gjithnjë e më shumë në media të orientuara në mënyrë strikte. Pra, një media konservatore dhe vetëm konservatore, që shpreh vetëm këtë mendim, jep vetëm këtë lloj lajmi, dhe ka lexues të saj që as duan ta dëgjojnë mendimin tjetër. Dhe ti mund të thuash që kjo po bëhet gabim, normalisht që gabim po bëhet, por ky është realiteti dhe nuk mund ta ndryshosh këtë realitet. Mënyra sesi po qaset bota e komunikimit është shumë më e ndryshme nga ajo që ka qenë më parë.
A keni menduar ndonjëherë që të bëni gazetari investigative, të zbuloni afera korruptive apo të bëni zbulime të kësaj natyre?
Kjo mund të rezultonte diçka fuqizuese për programin tuaj dhe mundësi për të bërë axhendë publike. Kjo nuk është në natyrën time dhe as formatin tim, sepse e dëgjoj shpesh këtë, por në “Klan” ka një emision shumë të mirë investigativ, siç është “Stopi” dhe nganjëherë edhe unë jam i impresionuar nga ky emision. Nuk mund t’i përfshij të gjitha punët në një emision.
Marrë nga libri NDIKUESIT/INFLUENCERS Gazetarët përballë politikanëve-Belina Budini
