Në fillim hidhu dhe pastaj thuaj: “Ballkani i hapur”

Nga Miodrag Vlahoviç- Pobjeda[i]

Pas deklaratave më të fundit të Z. Eskobar në lidhje me “Ballkanin e Hapur” janë  interesante tri çështje.

E para ka të bëjë me arësyet dhe motivet për të cilat Z. Eskobar, bash si edhe ambasadori i ShBA-ve në Beograd, Z. Hill dhe, në një masë disi më të vogël, Z. Sholl, këshilltar në Departamentin e Shtetit, vazhdojnë të propagandojnë  “Ballkanin e Hapur”, edhe përkundër pozicioneve të qarta nga BE-ja dhe vetë Brukselit (me përjashtim të Hungarisë së Orbanit dhe Varhelit, sigurisht), të cilët, në shumë raste, në mënyrë direkte dhe indirekte, madje edhe në konkluzionet dhe në Rezolutat e Samitit të Nëntorit të Procesit të Berlinit, kanë bërë qartë me dije se BE-ja qëndron pas kësaj iniciative rajonale, e cila ka parime dhe rregulla të përcaktuara qartë, forma të kuadruara bashkëpunimi dhe programe dhe synime konkrete dhe se nuk mbështet “Ballkanin e Hapur” të papërcaktuar, i cili nuk përmban asgjë nga ato që u cituan më lart dhe i cili “mbledh” vetëm tri nga gjashtë shtetet e Ballkanit Perëndimor.

Me këtë qëndrim, diplomatët në Zyrën për çështjet europiane dhe euroaziatike të Departamentit të Shtetit distancohen qartazi dhe pa mëdyshje nga përpjekjet europiane në Ballkanin Perëndimor, i cili, pa marrë parasysh shumë dobësi të vjetra dhe të reja si dhe ngecjen në vend, gjithsesi ka një logjike dhe synim të qartë – përfshirjen e rajonit tonë në BE. Nuk ekziston një përgjigje logjike dhe e thjeshtë për pyetjen: përse u dashka “Ballkani i Hapur” kur ekziston Procesi i Berlinit?

Retorika e ambasadorit Hill dhe e zëvendësndihmësit të sekretarit të shtetit Eskobar – se ShBA-tëse mbështesin të gjitha iniciativat që afrojnë Balkanin Perëndimor me anëtarësimin në BE – humbet besueshmëri, nëse e ka pasur ndonjëherë, pikërisht për faktin se diplomacia amerikane, e preokupuar me probleme të tjera, lejon që në pjesën tonë të Europës, “me forcë dhe me turp”, të shtyhet përpara një projekt që shkakton dyshime dhe mosdakordësi. Projekt të cilit i mungon kuadri dhe rregullat e lojës, dhe i cili gjithnjë e më shumë po shndërohet në mbështetje të prioriteteve të politikës së jashtme të një vendi në rajon (Serbia, me siguri), por edhe të një tjetri (Shqipëria)- megjithëse kjo e dyta gjithsesi në një masë më të vogël.

Çështja e dytë ka të bëjë me një pyetje interesante: kush vendos tani në Departamentin e Shtetit dhe në instancat e tjera në Uashington për atë se cila është pozita amerikane në lidhje me Ballkanin Perëndimor dhe, më konkretisht, prej nga vjen kjo mbështetje fodulle dhe pothuajse kërcënuese për mbështetjen e një iniciative e cila në rajon lidhet më presidentin serb Vuçiç? Të cilën, “për çudi”, e mbështesin edhe vendet që nuk marrin pjesë në këtë “rrethrrotullim” amerikan në rajon, madje edhe forca për të cilat integrimi europian është vrima e fundit e kavallit, ndërsa NATO, përshembull, armike dhe burimi i të gjitha të këqijave? Përse e gjitha kjo, sikurse kemi nënvizuar më parë, mbështetet edhe nga ministria ruse e punëve të jashtme?

Si është e mundur dhe çfarë do të thotë kjo? Përgjigja ndaj kësaj “enigme” – ku shpie e gjitha kjo dhe kush vendos për këtë – miqtë tanë në Uashington, njohës të mirë jo vetëm të kushteve dhe situatave aktuale, por edhe e të gjitha gjërave që kanë ndodhur në këto territoret tona këta tri dekadat e fundit, e më gjatë, gjithsesi gjendet te diplomatët amerikanë të përmendur këtu – Eskobar, Sholl dhe Hill.

Eskobari dhe i Vuçiçi

Sipas mendimit të miqve tanë, kreu i Departamentit të Shtetit, Këshilli për sigurinë kombëtare dhe vetë Shtëpia e Bardhë, ia kanë lënë në dorë diplomatëve, të cilët një pjesë të rëndësishme të angazhimit në punë dhe karrierës së tyre e kanë në Beograd dhe të cilët janë marrë me Ballkanin, për të profilizuar dhe realizuar politikën amerikane nëkëtë pjesën tonë të Europës. Nënvizohet në mënyrë të veçantë fakti se ambasadori Kristofer Hill, si diplomat me eksperiencë, është kthyer nga pensioni pikërisht për shkak të situatës dhe raporteve me Serbinë, në një masë të madhe ka duar të lira kur bëhet fjalë për hapa konkretë, por edhe, gjë që nganjëherëështë e rëndësishme, për mesazhet publike drejtuar udhëheqjes serbe, të cilat kanë (në një numur të madh shembujsh) jehonë tejet negative dhe pothuajse domethënie kërcënuese në vendet e tjera të rajonit – në radhë të parë në Kosovë, në Bosnjë e Hercegovinë, dhe te ne. Ambasadori Hill promovon me entuziazëm temat “ekonomike” dhe heqjen e të gjitha barrierave, pa referencë se nën cilat rregulla dhe me çfarë lidhjeje (nëse mendon për një gjëtë tillë) me rregullat e CEFTA-s dhe kuadret e tjera tregtare rajonale.

Një situatë e këtillëështë tejet shqetësuese. Politika e jashtme dhe aksionet diplomatike të një vendi të stërmadh siç është ShBA në mënyrë të paevitueshme të tejngarkuar me inerci – e kësisoj kur ky karvan niset në një drejtim – do të duhet kohë të ndalet, e akoma më shumë kohë për tu orientuar në një drejtim tjetër...

Dilema e tretë dhe e panjohura e madhe – e cila përsëri ka të bëjë me motivimin e dhe shkaqet se përse bëhet ajo që po bëhet – ka të bëjë me arësyet e një politike të këtillë në Ballanin Perëndimor. Ta marrësh me të mirë Serbinë në mënyrë që ajo të sillet në mënyrë korrekte dhe konstruktive nëpërmjet ledhatimit dhe përkëdheljeve për rregjimin në Beograd (ku opozita jonacionaliste demokratike dhe media të lira ka vetëm në gjurmë dhe mbetje)është, sikurse është vërtetuar disa herë, logjikë e gabuar.

Nuk ka për tu pajtuar nacionalizmi serbomadh nëse nuk i bëhet ndonjëfarë “kompensimi”. Një politikë e këtillë, dhe këtë duhet ta dinë edhe Z. Eskobar, edhe Z. Hill por edhe Z. Sholl, është mohim dhe “tradhëti”, që të shprehemi kështu, i gjithçkaje që ka qënë “pax americana” në territoret tona që nga fillimi i viteve nëtëdhjetë të shekullit të kaluar e deri nëkohën e administratës së Donald Trampit.

Nga ana tjetër, për të zbatuar logjikën dhe arësyen që kemi patur rastin shpesh herë ta dëgjojmë nga diplomatët amerikanë në situata komplekse të cilat janë për ne (përshembull, ambasadorin Montgomeri, disa vite më parë, para referendumit për pavarësinë e Malit të Zi kur deklaroi: “Nëse keni një ndryshim me dhjetë përqind, atëherë është OK”) dhe të cilën e mbështesim me sinqeritet: përse diplomatët e nderuar amerikanë nuk i shfaqin njohuritë dhe efikasitetin e tyre në bisedimet kosovaro-serbe dhe përse nuk e lusin me dashamirësi (siç edhe janë duke bërë), presidentin Vuçiç që të rregullojë raportet me Kosovën fqinjë?

Kur ta bëjnë një gjë të tillë ambasadori Hill, këshilltari Sholl dhe zëvendësi i ndihmësit Eskobar, atëherë këmbëngulja e tyre për “Ballkanin e Hapur” do të fitojë, sëpaku disi, besueshmëri.

(Autor është Ministër i jashtëm e Malit të Zi  dhe komentator i politikës së jashtme të gazetës“Pobjeda”)

[i]https:/www.pobjeda.me/clanak/vlahovic-prvo-skoci-pa-reci-otvoreni-balkan