
Flash News
Ceno Klosi me mbi 800 vota të vjedhura, Balluku gjen si arsye lodhjen e numëruesve
"Fast & Furious" në ish-Bllok, policia ndjek një Audi Q8, përplasen 4 makina
Makina përplas dy turistë me motoçikletë në Fushë Arrëz, humb jetën njëri prej tyre
Aksident i rëndë në Thumanë, një i vdekur, 3 të plagosur
Gjykata e Durrësit pezullon nga detyra drejtorin e Arsimit Parauniversitar

Vladimir Gligorov/ Novi Magazin
Nuk ka ndërmend të shkruaj këtu për marrëdhëniet politike, as edhe për ato kishtare, jo që jo. Vetëm për atë sesi shkuan punët pas pavarësimit të Malit të Zi. Mendoj se nuk është e paarsyeshme të supozohet se Mali i Zi do të zhvillohej, ekonomikisht, pak a shumë si Serbia, sikur të kishte qëndruar në të njëjtin shtet më të. Këtë, natyrisht, nuk mund ta dimë, sepse kjo është një pohim hipotetik dhe pa fakte. Kësisoj më shumë mund të supozojmë mbi atë që kanë qenë pritmëritë, nëse ka patur të tilla, e votuesve malazezë kur u shprehën në referendum. Në çdo rast, pritmëria ka qenë se do të jetë më mirë nëse rikthejnë shtetin e pavarur.
Krahasimet do të ishte më mirë të tregohen nëpërmjet grafikëve, por unë këtu kam pak hapësirë dhe po ashtu grafikët nuk duken bukur nëpër gazeta. Kësisoj do të mbështetem në vetëm disa të dhëna në shifra dhe në fjalë.
Më së pari, si qëndrojnë punët në prodhimin real për frymë? Në momentin e ndarjes, Mali i Zi kishte Prodhim të Brendshëm Bruto (PBB) real për frymë të popullsisë më të madh sesa atë të Serbisë. Mali i Zi në vitin 2007, kishte diçka më pak se pesë mijë euro, ndërsa Serbia diçka më shumë se katër mijë euro. Ndërsa në vitin 2018, PPB real për banor të Malit të Zi ishte më shumë se 6.200 euro, ndërsa për Serbinë njëmijë euro më pak. Sipas fuqisë blerëse, PBB për banor të Malit të Zi ishte mezi diçka më shumë se ajo serbe, ndërsa në vitin 2018, ishte rreth 50% e mesatares së BE-së, ndërsa Serbia mezi i kapte 40%. Ndryshimi i madh është bërë pikërisht pas vitit 2012, dhe në mënyrë të veçantë pas vitit 2015.
Që nga viti 2013 deri në vitin 2018, rritja ekonomike e Malit të Zi është tejet më e shpejtë sesa rritja e ekonomisë serbe. Me rreth dhjetë përqind, nëse thjesht mbledhim mesataret vjetore të rritjes ekonomike; natyrisht shumë më tepër në mënyrë kumulative. Duhet mbajtur parasysh se dallimi i lindur në zhvillim, së paku sipas këtij indikatori më të përgjithshëm, nuk mund të kalohet lehtë dhe shpejt. Serbisë do t’i duhen vite të tëra ta arrijë Malin e Zi, Gjë që është gjithsesi një konkluzion që ia vlen të merret parasysh.
Sepse, në shtetin e përbashkët, dhe këtu mendoj për Jugosllavinë e para vitit 1991, Mali i Zi bënte pjesë në grupin e republikave të pazhvilluara dhe ishte përdorues i fondeve për republikat më pak të zhvilluara dhe krahinën e Kosovës. Krahas kësaj, merrte edhe donacione buxhetore. Që para pavarësimit, por sidomos para vitit 2006, Mali i Zi është i pavarur nga pikëpamja fiskale, pra nga të ardhurat dhe detyrimet e tij, mbulon shpenzimet e tij. Dhe sikurse e paraqita më lart, Serbia ka PPB për banor më të vogël.
Edhe ky krahasimi tjetër nuk është në favor të Serbisë. Ndoshta ka kuptim vetëm të tregojmë atë sesa këto dy shtete investojnë. Këtu janë interesante dy gjëra. Njëra është se pjesa e investimeve në prodhimin vendas të Malit të Zi është tejet më e madhe sesa pjesa në Serbi. Megjithëse të dy vendet deri në krizën e vitit 2008-2009, kishin nivele të larta investimesh. Këtu është me interes të nënvizojmë se me sa duket, pavarësimin e Malit të Zi, investitorët e kanë parë si një akt shumë pozitiv.
Gjëja tjetër është se pas krizës qeveritë malazeze filluan investime të rëndësishme në infrastrukturë, proces që vazhdon ende. Do t’i kthehem më vonë kësaj. Qeveritë serbe vetëm kohët e fundit kanë nisur projekte të rëndësishme infrastrukturore. Se cilët janë të menduara më mirë dhe kanë ndikim më të madh në ekonominë e përgjithshme, kjo mbetet për t'u parë. Madje edhe për këtë Serbia ngelet prapa Malit të Zi.
Për Malin e Zi këto investime kanë rëndësi sepse është vend i vogël me dallime të mëdha rajonale. Duke patur parasysh gjeografinë, është e qartë se duhen pak përpjekje për të investuar që të lidhet bregu i detit me brendësinë e vendit. Por lidhja nuk është vetëm e rëndësishme në kuptimin që njerëzit dhe mallrat të lëvizin më lehtë për edhe për shkak të harmonizimit në përparësive komparative të vendit.
Sepse në Mal të Zi, megjithëse sektori i shërbimeve është dominues dhe i tillë do të mbetet, për më tepër edhe do të rritet, do të rritet edhe rëndësia e tij kur të lidhen me infrastrukturë të gjitha pjesët e vendit, gjithsesi është e qartë se Veriu i Malit të Zi por edhe pjesë të tjera kontinentale nuk mund të specializohen për shërbime turistike. Por mund të kenë përparësi në një apo në një lloj tjetër të industrisë nëse kanë akses më të lehtë në porte dhe kësisoj edhe në tregje. Kjo pa dyshim vlen edhe për territoret kufitare të Serbisë.
Në ndryshim nga Mali i Zi nuk është e ditur nëse investimet infrastrukturore në Serbi janë harmonizuar me përparësitë komparative. Sepse, si vend që nuk ka dalje në det, përparësitë komparative serbe janë te industria (edhe te bujqësia por këtë po e lë mënjanë). Megjithatë, nuk është e qartë sesa infrastruktura e vjetëruar është faktor kufizues i zhvillimit industrial të Serbisë. Kësisoj është pak e qartë nëse investimet serbe në infrastrukturë do të justifikojnë veten nga ana ekonomike, gjë që me ato të Malit të Zi është krejt e qartë.
Kështu, pritmëritë, për të cilat fola në fillim të këtij shkrimi, ndoshta mund të kenë qenë më të mëdha, por në masën që ato deri tani kanë qenë pozitive, zhvillimi i Malit të Zi pas pavarësimit i ka justifikuar. Jo në Serbi.
*Përktheu për Politiko: Xhelal Fejza
Të fundit




Kurti: S’kemi garanci për 61 vota, duhet provuar votimi i fshehtë
2 Korrik 2025, 21:58
Lufta në Gaza/ Pse Netanyahu do vetëm një armëpushim 60-ditor, jo të përhershëm?
2 Korrik 2025, 21:56
SHBA-ja pezullon disa ndihma ushtarake për Ukrainën
2 Korrik 2025, 21:40



Mungon metadoni, përdoruesit i rikthehen heroinës: Vjedhim që ta blejmë
2 Korrik 2025, 20:57
Qeveria hyn në tregun e naftës, Rama: Çmim të ri për konsumatorët
2 Korrik 2025, 20:43
OBSH kërkon rritje me 50% të çmimit të duhanit, alkoolit dhe pijeve me sheqer
2 Korrik 2025, 20:41


Ceno Klosi me mbi 800 vota të vjedhura, Balluku gjen si arsye lodhjen e numëruesve
2 Korrik 2025, 19:54
"Mund të shpërthejë në flakë"/ Ja pse nuk duhet të karikoni telefonin nën jastëk
2 Korrik 2025, 19:35




“Çmendet” moti në Gjermani, temperaturat arrijnë në 40°C
2 Korrik 2025, 18:22

"Fast & Furious" në ish-Bllok, policia ndjek një Audi Q8, përplasen 4 makina
2 Korrik 2025, 17:59

Burgjet në Itali drejt kolapsit, shkalla e mbipopullimit një nga më të lartat në BE
2 Korrik 2025, 17:30



Arrestohet CEO dhe ish-drejtori i ‘Bankers Petrolium’ në Fier
2 Korrik 2025, 16:40
Makina përplas dy turistë me motoçikletë në Fushë Arrëz, humb jetën njëri prej tyre
2 Korrik 2025, 16:33

Përfundon rinumërimi i votave për qarkun e Fierit, Zegjine Çaushi e PS humb mandatin
2 Korrik 2025, 16:07

Zjarri në landfillin e Inceneratorit të Elbasanit, Prokuroria nis hetimet
2 Korrik 2025, 15:34
Çfarë duhet të dini nëse udhëtoni në një vend me vullkane aktive
2 Korrik 2025, 15:33

Theu arrestin shtëpiak dhe kanosi me thikë një person, arrestohet vlonjati
2 Korrik 2025, 15:09
Berisha takon zyrtarët e lartë në OSBE: Duhet qeveri teknike përpara se të jetë vonë
2 Korrik 2025, 14:59
BE-ja propozon reduktim prej 90% të gazrave serrë deri më 2040
2 Korrik 2025, 14:50
Evropa po digjet nga i nxehti/ Italia dhe Franca janë në gjendje alarmi maksimal
2 Korrik 2025, 14:36
Mediu: Mbrojtja Euroatlantike, detyra kryesore për sigurinë e Shqipërisë dhe rajonit
2 Korrik 2025, 14:36
Deklaratat kontradiktore të Moskës: A po prishet miqësia me Vuçiçin?
2 Korrik 2025, 14:21
'E humba betejën time': ngrohja e detit po vret peshkimin në Shqipëri
2 Korrik 2025, 14:08
Sekretet kimike që ndihmojnë në mbajtjen e mjaltit të freskët për kaq gjatë
2 Korrik 2025, 14:01

Danimarka merr vendimin historik, bën të detyrueshëm shërbimin ushtarak për gratë
2 Korrik 2025, 13:44
Apeli i GJKKO lë në burg ish-gjyqtaren Pajtime Fetahu
2 Korrik 2025, 13:30
Humbjet nga produktiviteti mund të ulin 1.3% të PBB-së si efekt i të nxehtit ekstrem
2 Korrik 2025, 13:21
Abuzoi me vajzën e tij të mitur, lihet në burg Zamir Meta
2 Korrik 2025, 13:04

Djegia e mbetjeve në Elbasan, Alizoti: Po helmojnë njerëzit dhe vjedhin paratë
2 Korrik 2025, 12:48
Në Serbi vazhdon mosbindja civile, dhjetëra persona të ndaluar
2 Korrik 2025, 12:40
Qeveria e Ramës ka lindur nën shenjën e plehrave dhe kështu edhe do të përfundojë
2 Korrik 2025, 12:28
Shtrenjtohet çmimi i ujit në bashkitë e qarkut të Elbasanit
2 Korrik 2025, 12:13
Në Serbi vazhdon mosbindja civile, çfarë po ndodh në Beograd?
2 Korrik 2025, 12:07
Aksident i rëndë në Thumanë, një i vdekur, 3 të plagosur
2 Korrik 2025, 11:54
Gjykata e Durrësit pezullon nga detyra drejtorin e Arsimit Parauniversitar
2 Korrik 2025, 11:49
Të enjten seancë plenare, çfarë pritet të diskutohet
2 Korrik 2025, 11:36
Evropa po digjet nga valët e të nxehtit/ Çfarë është fenomeni i ‘kupolës termike’?
2 Korrik 2025, 11:26
Në kërkim nga Italia për vrasje, arrestohet 45-vjeçari në Vlorë
2 Korrik 2025, 11:19
Situata me zjarret, në 24 orë u raportuan 28 vatra, 2 ende aktive
2 Korrik 2025, 11:13
Dosja “Buka”, shtyhet më 17 korrik seanca paraprake për Ahmetajn
2 Korrik 2025, 11:03


Baçi: Belinda Balluku dhe Ceno Klosi, “bandat” më të rrezikshme në Fier
2 Korrik 2025, 10:32
Dyshohet se abuzoi se*sualisht me vajzën e tij, mbërrin në gjykatë Zamir Meta
2 Korrik 2025, 10:21

Trump: Izraeli ka rënë dakord për armëpushim 60-ditor në Gaza
2 Korrik 2025, 10:01
Vazhdon zjarri në landfillin e Elbasanit
2 Korrik 2025, 09:51
‘Kujtimet nuk futen në tuba’: Një fshat në Mat i reziston valës së HEC-eve
2 Korrik 2025, 09:43
Datat që duhet të shënosh gjatë korrikut, ngjarje të rëndësishme do të ndodhin
2 Korrik 2025, 09:31
Shtyhet seanca për pretencën e Jorgo Goros
2 Korrik 2025, 09:24


Fermerët po braktisin kafshët për bletët, arsyet pse po rritet numri i koshereve
2 Korrik 2025, 08:54
Këmbimi valutor, me sa shiten e blihen monedhat e huaja
2 Korrik 2025, 08:42

52% e pensionistëve nuk morën pension të plotë në 2024-n
2 Korrik 2025, 08:27
Horoskopi, çfarë kanë rezervuar yjet për ju sot
2 Korrik 2025, 08:13
Mot i nxehtë, e mërkura vjen me temperatura të larta
2 Korrik 2025, 07:59
Posta e mëngjesit/ Me 2 rreshta: Çfarë pati rëndësi dje në Shqipëri
2 Korrik 2025, 07:46


Zjarri në landfillin e Elbasanit, Cara: Vatra fiket dhe riaktivizohet në pak sekonda
1 Korrik 2025, 22:19




Golemi dhe Qerreti pa ujë në pikun e sezonit turistik
1 Korrik 2025, 21:09


BIRN: Brataj dhe Fevziu viktima të një ‘deepfake’ në Facebook
1 Korrik 2025, 20:44

By pass-i i Vlorës, zvarritje punimesh dhe rritje kostosh
1 Korrik 2025, 20:24



Milan pritet të heqë dorë nga transferimi i Granit Xhakës
1 Korrik 2025, 19:41
Akuzat për kartën bankare/ Meta: SPAK-u me regji ngatërron ëndrrat me faktet!
1 Korrik 2025, 19:29