Reimbursement on paper, out-of-pocket expenses! The reality of Albanian diabetics

In Albania, over 100,000 diabetics struggle every day with a disease that requires constant monitoring and treatment. While the government pays millions of euros for private concessions and unfinished services, it fails to cover even 120 lek per day for diabetes care, leaving pensioners in a silent battle between economic survival and their health.

Diabetes mellitus is one of the most common chronic diseases in Albania caused by high blood glucose levels and has a continuously increasing prevalence in recent years. According to a report by the Institute of Public Health in 2022, men are at higher risk, not only of being affected by this disease, but also of having a higher mortality rate compared to women.

Urbanization, sedentary lifestyles, and increased consumption of high-energy foods, according to the report, are factors expected to influence the increase in cases of type 2 diabetes.

The national diabetes registry at the Institute of Public Health shows a continuous increase in incidence from 2014 to 2018, where it increased from 23.2 to 26.3 cases per 10,000 inhabitants.

"In recent years, science has evolved a lot in the treatment of this disease in at least 3 main aspects - the invention and production of many new drugs that lower blood sugar, the discovery and use of many electronic devices, dietary and therapeutic applications, and the increase in forms of education for diabetics." says endocrinologist AK.

"Yesterday gave me hope"/ Artan Lame's mother shudders with the words of farewell: My dear one is gone...

According to a 2004 study, in Albania, it was estimated that about 1.5% of the adult population in the country was living with diagnosed diabetes, which translates to approximately 35 thousand people. Data from the Mandatory Health Insurance Fund in 2019 show that the number of people treated for diabetes has increased significantly, reaching about 75 thousand people, of whom over 25 thousand are treated with insulin.

Despite these figures, a significant number of people live with diabetes without knowing it. Preliminary data from the free medical check-up (Check-up) shows that about 4% of participants had hidden diabetes, while about 6% already had the disease.

"It is one of the 5 leading causes of death in the world today, but if diabetics are treated well and carefully, they do not have complications and can live normally like everyone else," says endocrinologist AK to Sinjalizo.

In 2017, the government decided to reimburse diabetes fees, as well as some other medications.

Me anë të një kërkese për informacion drejtuar Ministrisë së Shëndetësisë, u informuam që numri i qytetarëve që vuajnë nga diabeti dhe që rimbursohen falas me barna është 100,839, por vetëm 57,511 prej tyre përfitojnë edhe fishat falas. Këto fisha, kaq të domosdoshme për pacientët janë shumë të lira për t’u rimbursuar nga shteti, por barrë e panevojshme ekonomike për qytetarët, kryesisht pensionistët me të ardhura të ulëta.

Në terma praktike, një set për testimin e diabetit, në treg të lirë kushton më pak së 3000 Lekë,ndërkohë që fishat e testimit kanë një çmim prej më pak se 30 lekë për fishë.

“Ne nuk jemi as të zhurmshëm, as të dhunshëm, por nuk jemi as të padukshëm. Jemi shumë, jemi të lodhur, por ende shpresojmë.” thotë kryetari i “Shoqatës për Diabetikët” shprehet Asim Toro nga “Shoqata e Diabetikëve”.

Ministria e Shëndetësisë u shpreh që nga viti 2019 – 2022 nuk disponohen të dhëna të sakta nga ana e Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor, pasi gjatë kësaj periudhe shpërndarja e fishave është kryer vetëm në spitale.

Gjatë një verifikimi në urgjencën e fshatit Dërmenas, Fier rezulton se për vitin 2025 janë shpërndarë 7,118 fisha diabeti, por jepen falas vetëm për qytetarët mbi 65 vjec.

 

Diabeti nuk është thjesht një diagnozë është një gjendje që kërkon përkushtim të përditshëm, trajtim të përhershëm dhe një sistem që funksionon.

 

“Analiza thelbësore si HbA1c mungojnë për shumë pacientë; fishat për matjen e glicemisë nuk rimbursohen për të gjithë; insulinat moderne nuk janë të aksesueshme; dhe ata që jetojnë me diabet përballen me diskriminim në punësim, ulje të padrejtë të KEMP-it, pagesa të shumëfishta për qarkullim dhe përjashtim nga përfitimet që ua njeh ligji.” pohon Z. Toro.

 

Për pensionistët është shumë e vështirë që të blejnë ilaçet duke marrë parasysh edhe pensionet e ulëta.

 

Vladimir Dushniku është pensionist dhe prej pesë vitesh vuan nga diabeti.

 

“Sot, konsumoj një metforminë në mëngjes, një në dreke dhe një në darkë. Në dreke më duhet të marr edhe një galvosmet, që është më e fuqishmja.”

 

Kontrolli i Lartë i Shtetit në vitin 2022 ne një raport auditimi të ushtruar në Drejtorinë e Përgjithshme të Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor, evidentoi një rritje të numrit të pacientëve të grupmoshës 0-25 vjeç të prekur nga diabeti. Nga 576 pacientë në vitin 2021 numri u rrit në 623 brenda një viti. Prej 2022, nuk ka patur më një verifikim të situatës nga ana e këtij institucioni.

 

“Fishat në fillim i kemi paguar, ndërsa kohët e fundit i kanë rimbursuar. U erdhi mendja në vend atyre që të paktën dhanë fishat. Se sikur të ishin fishat dhe insulinat me lekë do ishte e pamundur të jetoje.”- thotë për ‘Sinjalizo!’ Fatmir Gashi pensionisti i cili e ka të vështirë të lëvizë nga Tirana sepse duhet hera-herës të konsumojë ilaçet.

 

Sipas përcaktimit të standardit nga Departamenti i Endokrinologjisë një diabetik duhet të ketë 4 fisha në ditë ose 1,460 fisha në vit, por gjatë vitit 2022 rezulton se mesatarja e konsumit ditor të fishave 2-3 fisha në ditë.

 

“Na japin 50 fisha për dy muaj, unë e mas 2 herë në ditë një herë para buke dhe njëherë pas për ta patur nën kontroll.”-thotë i zhgënjyer Vladimir Dushniku.

 

Ish ministrja Ogerta Manastirliu, më 7 prill të vitit 2023, në faqen zyrtare të Ministrisë së Shëndetësisë tha se shumë shpejt do të arrinin edhe objektivin që kishim parashikuar për 50 mijë të moshuar të grupmoshës +65 vjeç që përfitojnë falas fishat e diabetit.

 

Por, nëse bëjmë një llogaritje të thjeshtë sipas deklaratës së ministres, rezulton që ky qëllim nuk është përmbushur. Gjatë vitit 2023, kanë përfituar fisha falas 55,392 diabetikë, 35 mijë prej të cilëve të moshuar, e në vitin pasardhës, kanë përfituar 57,511 diabetikë që do të thotë se nuk përfitojnë 50 mijë të moshuar fisha të rimbursueshme.

“Një pjesë nuk i blejnë, marrin ato që u jep shteti sepse nuk i përballojnë dot. Por sa i ndihmojnë për shëndetin? Kur ti nuk ke fisha aq sa duhet, një fishë bën 500 lekë të vjetra, por nuk e blen dot pensionisti që merr 80 apo 90 mijë lekë pension, se kanë disa sëmundje, nuk është vetëm kjo.”- thotë Vlaimir Dushniku.

Në vitet e fundit janë hedhur hapa me vendosjen e rimbursimit falas për fishat e diabetit, por këto skema nuk zgjidhin problemet e një sistemi që nuk parashikon, nuk ndjek dhe nuk korrigjon në kohë gabimet e veta.

“Kohët e fundit kam marrë vesh që një shok që i paguan fishat, i rimbursohen vetëm insulinat.” thotë pensionisti Gashi.

Në Shqipërinë e mbi 700 mijë pensionisteve, pothuaj të gjithë përballen me sëmundje e gjendje që duhet t’i monitorojnë. Për diabetikët duket se nuk janë menduar mjaftueshëm politika reale.

“Të mendosh që sistemi sot llogarit shportën. Ai llogarit shportën vetëm për të ngrënë, por nuk llogarit sa ilaçe do paguhen, unë marr ilaçe tjera të cilat unë i paguaj, jam i detyruar ti paguaj siç është plavixi, tilbasi që janë dhe të shtrenjta. Ilaçe që detyrimisht duhet ti marr. Tilbasi është 13 mijë lekë kutija, ndërsa plavixi është 9 mijë ose 15 mijë. I marr çdo muaj. Është i parimbursueshëm por i kam të detyrueshme t’i marr.” llogarit me dëshpërim Fatmir Gashi.

Nga viti 2017 e deri më sot, përpjekjet për të lehtësuar jetën e diabetikëve në Shqipëri kanë qenë të pjesshme dhe jo të mjaftueshme. Pacientët përballen me mungesë të fishave të nevojshme për monitorimin e gjendjes, barnave moderne, analiza të rëndësishme të pazgjidhura. Rimbursimet nuk janë të barabarta për të gjithë dhe nuk përputhen me nevojat reale të qytetarëve, mirëqenia e të cilëve, shpeshherë preket edhe nga një kursim prej 120 lekësh në ditë nga ana e Ministrisë së Shëndetësisë, në një kohë kur paguan miliona euro për shërbime koncesionare të pakryera.

 

/ Vjolanda Peca / ACQJ – Qendra Shqiptare për Gazetari Cilësore

*Shënim

Following the publication of the article, one of the interviewees — a physician specializing in the field of endocrinology — contacted the editorial office of the Albanian Center for Quality Journalism with a request to withdraw his/her expert statements in the published material. According to him/her, this request stems from personal reasons and concerns about the possible perception of the “political” nature of the article.

Respecting the right of every individual to review their participation in media publications, but also keeping in mind our obligation as an editorial office to inform the public accurately, impartially and in the interest of the public good, the ACQJ Editorial Board has decided to anonymize the identity of the expert, while the statements made by him/her will remain in the article. This is due to the fact that the statements are of a general informative nature and do not in any way violate the privacy or reputation of the individual in question.

For transparency with the reader, the paragraphs containing the statements in question will be marked with a special underline.