Louis Seiller / Equal Times
Në një nga pak shtëpitë e vjetra, ende në këmbë në Tiranën qendrore, një oborr i vogël i mbuluar me postera me ngjyra të betejave sociale nga e gjithë bota është bërë vendi i takimit për një brez të ri të aktivistëve shqiptarë. “Fatjon, është emri që preferoj të përdor”, thotë një djalë i gjatë pak i zënë ngushtë. “Unë jam një nga anëtarët e këtij bashkimi. Solidariteti u krijua nga operatorët e call centers. Ngurrimi i Fatjonit për të zbuluar emrin e tij të vërtetë është i kuptueshëm: ai është tani një punonjës i sindikalizuar i Teleperformance, kompania udhëheqëse e telemarketingut në botë. Shumëkombëshja franceze ka hapur një call center në Shqipëri 11 vjet më parë. Shkurtin e kaluar, kompania mësoi se disa nga punonjësit e saj kishin formuar një sindikatë, një zhvillim i ri në industri. Teleperformance Albania nuk iu përgjigj kërkesës së Equal Times për një intervistë.
“Punonjësit e call center aktualisht nuk kanë përfaqësim të vërtetë,” thotë Fatjoni. “Por ata duhet të mbrojnë veten dhe të sigurojnë kushte më të mira pune siç janë barazia e pagës. Ka shumë pabarazi në paga në këtë industri. Disa punëdhënës paguajnë në mënyrë arbitrare, dhe ne mendojmë se është e padrejtë “.
Gjatë 15 viteve të fundit, call centers janë bërë një nga burimet kryesore të punësimit në Shqipëri. Sektori zyrtarisht punëson 30,000 shqiptarë, megjithëse sipas specialistëve, mund të ketë po aq pa kontratë. Rreth 800 kompani, të cilat ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme në madhësi dhe lloj, veprojnë brenda sektorit. Është një biznes veçanërisht fitimprurës dhe operatorët telefonikë shqiptarë kërkojnë klientët e ardhshëm dhe marrin thirrje për shërbimin ndaj klientit për markat e mëdha ndërkombëtare si Amazon dhe Apple.
Edhe sipas fjalëve të kryeministrit të vet, Shqipëria është një “ëndërr” për çdo kompani që kërkon të shmangë kufizimet rregullatore të ligjeve më themelore të punës. Megjithëse ai është kreu i një partie socialiste, Partia Socialiste e Shqipërisë (PS), kryeministri Edi Rama joshi një grup sipërmarrësish italianë të mbledhur në Tiranë katër vjet më parë duke thënë: “Ne duam të dërgojmë një mesazh të fortë tek ata që ëndërrojnë për taksa të ulëta, krahut të ulët pune dhe një prani minimale të sindikatave. Ne duam që ju të dini se ky shtet ekziston dhe është ngjitur me vendin fqinj, Italinë. Ne kemi parë përmirësime në çdo aspekt të klimës së biznesit në Shqipëri”.
Viktimat e para të këtyre transformimeve shoqërore janë të drejtat e punonjësve të sektorit privat. “Ka probleme të dukshme kur bëhet fjalë për përputhjen me kodet e punës”, thotë ekonomisti shqiptar Klodian Tomorri për Equal Times. “Kjo nuk është për shkak se mungon kuadri ligjor, por për shkak se ligjet ekzistuese nuk po zbatohen. Kjo nuk është e vërtetë vetëm për call centers, por për të gjitha industritë në vend “.
Kontributet e papaguara të sigurimeve shoqërore, puna e padeklaruar dhe orët jashtë orarit të papaguar janë dukuri të zakonshme në sektorin privat të Shqipërisë, ku dialogu social është ende shumë i dobët. Përveç këtyre praktikave të këqija, sektori privat i Shqipërisë ka disa nga pagat më të ulëta në Europë, me pagën minimale të rritur në 208 euro në muaj në 2019. Si punëdhënës kryesor i të rinjve në Shqipëri, mungesa e një marrëveshjeje të gjerë të industrisë në sektorin e call centers e lë derën e hapur ndaj dumping-ut social.
Një punonjës i Teleperformance për katër vjet, Besmir Male vendosi të marrë përsipër rolin si organizator i Solidaritetit. “Në një sektor që gjeneron miliona euro, dhe ne po flasim për miliona, dhe punësojmë më shumë se 30,000 njerëz, ne nuk kemi siguri. Të drejtat tona nuk mbrohen. Nëse unë pushova së punuari sot pas katër vitesh, pasi nuk kam një diplomë universiteti, ështësikur të mos kisha bërë asgjë. ”
Për paga mes € 1 dhe € 2.50 në orë, të rinjtë shqiptarë bëjnë telefonata në italisht, anglisht, frëngjisht, gjermanisht dhe madje turqisht. Kushtet e punës ndryshojnë shumë nga një punëdhënës në tjetrin. Kompanitë më të mëdha paguajnë deri në 300 euro në paga mujore, një shumë që i afrohet pagës mesatare në Shqipëri. “Është e vërtetë, Teleperformance ofron kushte më të mira pune”, thotë Male. “Ata paguajnë rroga më të larta se kompanitë e tjera. Por unë dua të drejtat të njëjta si në vende të tjera në Europë. Bëj të njëjtën punë dhe shpesh me përfitime edhe më të mëdha për kompaninë “.
Kërkesat e Solidaritetit përfshijnë përfitime të bazuara në vjetërsi, njohjen e sëmundjeve profesionale, pagat e lidhura me inflacionin dhe pagesën e të gjitha kontributeve të sigurimeve shoqërore. Sindikata u nis me mbështetjen e homologëve të huaj nga UNI Global Union.
Frymë të re në punën e organizuar
Megjithëse sindikatat kanë ekzistuar gjatë në Shqipëri, ata vazhdojnë të vuajnë ngaasosacione negative që datojnë që nga diktatura e Enver Hoxhës. Shumë shqiptarë ende i përgënjeshtrojnë për lidhjet e tyre të ngushta me partitë politike. “Çdo herë që u bë një përpjekje për të krijuar një sindikatë që përfaqësonte me të vërtetë interesat e njerëzve që punonin, politikanët u përfshinë menjëherë”, thotë Tomorri. “Ose përpjekja dështoi ose sindikata u bë zëdhënëse e një partie politike.”
Dy federatat kryesore sindikale shqiptare, kryesisht aktive në sektorin publik, vazhdojnë të shihen si zgjerime të dy partive më të mëdha politike, PS dhe Partisë Demokratike Shqiptare (PD) të qendrës së djathtë.
Kur u pyetën nëse Solidariteti mund të binte në të njëjtën kurth dhe të ‘thithej’ nga partitë politike, Male është i bindur në përgjigjen e tij. “E pamundur”, këmbëngul ai kur largohet nga takimi javor i sindikatës. “Ne kemi një klauzolë shumë të rëndësishme në statutin tonë: asnjë nga anëtarët tanë nuk lejohet të mbajë një pozicion në një parti politike. Krijon mosbesim. Ne dimë mjaftueshëm për politikën shqiptare. Nuk ka politikan që mbron me të vërtetë të drejtat e punëtorëve”.
“Disa punëdhënës na përçmojnë duke na etiketuar si anarkistë që vetëm duan të dëmtojnë imazhin e kompanisë,” thotë Mirela Ruko, një nga anëtarët e rinj të lëvizjes. “Por zërat e punëtorëve duhet të dëgjohen dhe ne jemi këtu për të negociuar me menaxhmentin. Nuk ka të bëjë me provën se kush është më i fortë; qëllimi është të arrihet marrëveshje “.
Në një mjedis që mbetet armiqësor ndaj kërkesave sociale, negociatat e ardhshme mund të jenë të vështira. Vitin e kaluar, tre punonjës të call center u hoqën nga puna pas protestës për uljen e pagave. Ndërsa Ruko beson se është urgjente të veprohet brenda industrisë së call centers, ajo shpreson se betejat e ardhshme do të adresojnë kushtet e pasigurta që prekin gjithë shoqërinë shqiptare. Për ta bërë këtë, Solidariteti do të duhet të fillojë duke ndryshuar mënyrën se si shqiptarët i shohin sindikatat. “Po flasim për një sektor, sektorin privat, ku asnjë sindikatë nuk është formuar gjatë 80 viteve të fundit”, përgjigjet Male. “Kjo është hera e parë që një sindikatë është krijuar si tërësisht e pavarur, apolitike dhe pa mbështetje financiare nga shteti.” Ky hap i parë tashmë paraqet një fitore të rëndësishme kundër dorëzimit që mbizotëron.
*Përkthimi: Politiko.al
Financuar Nga Bashkimi Europian
