Mëngjeseve të ftohta të dimrit, ose të çdo stine, nuk kishte kënaqësi më të madhe për Roger Scruton-in sesa të rehatohej në në kilotat e leshta dhe një pallto, të mbathte çizmet, t’i hipte kalit të tij të vjetër, dhe të nisej për gjueti. Jeta e tij, kishte konkluduar, si Galia e Çezarit ndahej në tri pjesë. Në të parën ai ishte një i ri i përzishëm, duke luftuar me një baba, socialist të paepur dhe shpesh të dehur, i cili, pasi ai kishte fituar një bursë në Cambridge, nuk i fliste më. Në pjesën e dytë, dhe të papushim, ai udhëtoi, shkroi dhe ndërtoi një jetë akademike në filozofi, në Kolegjin Birkbeck dhe gjetkë. Dhe, në të tretën, nga fillimi i viteve 1990, ai shkoi për gjueti. I ndërthuri brenda një aktiviteti tre pasionet e tij të qëndrueshme: konservatorizmin, kontroversialitetin dhe anglofilinë.
Nuk kishte dyshim se, në vitet e mes-jetës dhe më vonë, ai ndiehej shpesh si një dhelpër, individ i ndarë nga specia e vet për t’u targetuar dhe vrarë. Mendimet e shprehura e lanë larg universiteteve dhe e përjashtuan nga një komision qeveritar – megjithëse, meqë frazat e tij ishin shtrembëruar, ai u rikthye shpejt. Kaq shumë figurë të përçmuar e bënë në Kolegjin Birkbeck saqë angazhohej edhe si nëpunës gjykate në rast se e hiqnin nga puna. Në kundër-rrymë me ortodoksinë mbizotëruese moderniste të së majtës liberale, duke vajtuar humbjen e gjithçkaje, që nga arsimimi klasik, vetëpërmbajtja dhe deri te vetë Anglia, ai shpesh e gjente veten po aq të vetmuar sa amatorët e fshehtë të makinave të garave Reynard.
Duke qenë vetëm, ai fshikullonte edhe më shumë. Shënjestrat që ia vlenin sulmin shtriheshin në secilën anë, duke filluar nga gjepurat qesharake të Marksit dhe Foucault-it dhe moralizimet e atyre që i promovonin: fanatizmi i pashoq i së majtës. Më pas ai kaloi te “intelektualët” majtistë, budallenjtë, sharlatantët dhe agjitatorët, siç i karakterizoi në “Mendimtarët e së Majtës së Re” më 1985. Ai iu përvesh multikulturalizmit, i cili i dëmtoi fëmijët e emigrantëve, duke mos i mësuar me traditat dhe zakonet e Anglisë -si edhe akuzave qesharake se ai ishte racist, dhe jo patriot, për nxitjen e këtij argumenti në Salisbury Review, ku ishte redaktor. Më pas pati kureshtjen zëlartë nëse homoseksualizmi, ashtu si inçesti, ishte stigmatizuar për arsyen e përligjur se kërcënonte mbijetesën e shëndetshme të racës njerëzore.
E gjithë kjo e futi në telashe të shumta. Ai nuk e shihte dot psenë e kësaj. Të shprehte hapur mendjen e vet, me siguri nuk duhet të ishte gjë kaq e patolerueshme. Shkarja më e madhe e tij, nga morali që shihte tek venitej në të gjitha anët, erdhi kur ai nuk doli hapur, por komplotoi fshehurazi në 2002 për të vendosur artikuj pro-duhanpirjes në disa revista ndërsa merrte një tarifë nga Japan Tobacco. Turpërimi që pasoi i ndërpreu jetën akademike dhe bëri që të ikte në Amerikë, me plagët e lebrozisë së tij, siç e pranoi, të merituara. Pas disa vitesh u kthye, sidoqoftë. Duhej: i mungonte kaq shumë gjuetia.
Një Hegelian në Albion
Peizazhi ku ai kalëronte ishin tokat argjilore të Wiltshire, të shtrira nën figurën e lashtë të Kalit të Bardhë në kodër, një vend me prejardhjen e vet ende të dukshme në fshatra, pallatet jacobeane dhe mozaikun e fushave. Kjo ndjenjë e përkatësisë së thellë në një vend shprehej në common law-in anglez, të përcaktuar nga zakonet, tradita dhe precedentët si një shtresë guri; përforcuar edhe nga anëtarësimi në institucione, që nga ekipi i kriketit te Kisha e Anglisë, secila me kodet e tyre. E gjithë kjo duhej ruajtur. Kjo ishte arsyeja pse ai ishte konservator dhe, megjithëse Kantian nga instinkti, një Hegelian në bindjen se idetë e njerëzve për botën ishin formuar nga gjuha, tradita, kultura, fryma e një vendi. Ai kishte parë mjaftueshëm shkatërrime, që nga zhvilluesit vandalë që shqyenin zemrat e qyteteve georgiane, apo nga protestuesit në Paris në 1968-ën, për të ditur se ai përkiste, këmbëngulës, në anën tjetër.
Dhe ky nuk ishte një vend për të qenë. Konservatorët anglezë e shihnin të menduarit si të pasigurt dhe nuk grumbullohehsin rreth abstraksioneve si francezët; ata besonin se idetë duhet të trashëgohen, pastaj të shpërfillen. Ai nuk ishte i kënaqur me mbrojtjen radikale të kapitalizmit dhe, adhurimi i tregut të lirë, si në mbretërimin e terrorit të Margaret Thatcher-it, nuk e joshte. Siç shkroi në “Kuptimi i Konservatorizmit”, vlera thelbësore konservatore nuk ishte konkurrenca, por përkitja: mbrojtja e shoqërisë civile dhe një mënyrë e caktuar jete. Shteti duhet të qëndrojë i vogël, jo vetëm sepse burokratizimi ishte i keq, por sepse kur ndërhynte qeveria, njerëzit pushonin së ndihmuari njëri-tjetrin dhe kapitali shoqëror zvogëlohej. Ai e pa këtë të ilustruar në Europën Lindore, ku në vitet 1980 fshehurazi mbështeti çekët kundër një regjimi komunist në rrëgjim, i cili, duke kontrolluar gjithçka, u la atyre vetëm zbrazëtinë. Në të kundërt, i rënë një herë nga kali në gjueti, ai u shpëtua nga një gjahtar tjetër, i cili instinktivisht qëndroi pas. Ky shpirt i çmuar para-modern u bë gruaja e tij e dytë.
Gjuetia mishëronte vlera të tjera për të. I bënte klasat bashkë jo si të barabarta, por me një qëllim të përbashkët. Shprehte lirinë e tij, sipas zakonit dhe traditës, për të ndjekur atë qëllim nëpër fushat e fqinjëve. Gjerdhet që kapërcente ishin gjurmë e bujqësisë së vjetër të fermave, të cilën ai gjithashtu e kishte konservuar për disa vjet duke drejtuar një fermë në Sunday Hill dhe duke dhënë me qira barin e saj. Bukuria e tokës së tij, ndërsa ai iu kthye asaj, shkoi, siç thoshte Kanti, përtej kufijve të arsyes. Kjo ia bënte universin t’i dukej si shtëpi.
Dhe në fund, për të kjo ishte përmbledhja e Anglisë. Siç argumentonte në “Anglia: Një Elegji”, në vitin 2000, nuk ishte një komb – kurrë nuk ia kishte dalë në këtë- por një shtëpi, në të cilën, si në shtëpinë e tij të vjetër në fermë, ai mund të hiqte çizmet, të mbushte një gotë verë dhe ta njihte këtë vend si të vetin. Teksa zaptuesit bënë vend në pjesën posaçërisht të tij, ai ishte shumë i ri, një djalë qyteti me dy dhoma në Albany jashtë Piccadilly-t me një theks ende të huaj. Por, ashtu si Mustafa, mjeshtri gurgdhendës vendas, ai e kishte mësuar artin antik të të bërit vend.
Edhe idetë e tij u zbutën nën ‘ndikimin’ e barit. Ai fliste ngrohtësisht për feminizmin, si pjesë e reformës natyrore, duke mohuar vetëm llojin destruktiv të tij. I vinte keq për mendimet e shprehura mbi homoseksualitetin; gjë e ndërlikuar. Përballë çdo marrëzie nga e majta, megjithatë, ai rrinte në gatishmëri të lartë- gati, sapo e dëgjonte, për të kapur kamxhikun dhe përkrenaren duke thirrur “Përpara!”
*Përktheu: Alfred Lela
