Flash News

Aksident i rëndë në Thumanë, një i vdekur, 3 të plagosur

Gjykata e Durrësit pezullon nga detyra drejtorin e Arsimit Parauniversitar

Dyshohet se abuzoi se*sualisht me vajzën e tij, mbërrin në gjykatë Zamir Meta

Durrës/ Morën me forcë në automjet një 48-vjeçar dhe e dhunuan, identifikohen 4 autorët

Vazhdon zjarri në landfillin e Elbasanit

KRYESORE

Si preket marrëveshja e 5 qershorit pas miratimit të ndryshimeve kushtetuese pa konsensus

Politiko 31 Korrik 2020, 13:00

Si preket marrëveshja e 5 qershorit pas miratimit të ndryshimeve

Kuvendi i Shqipërisë miratoi dje me shumicë votash ndryshimin e Kushtetutës, ndonëse pa marrëveshje të dakordësuar në Këshillin Politik me opozitën jashtëparlamentare.

Deputetët e mazhorancës dhe shumicës dërmuese nga radhët e opozitës parlamentare, (vetëm 10 dolën kundër) ranë dakort për formulimin e ndryshimit të dy neneve të Kushtetutës që lejon modifikimin e dy elementëve të sistemit aktual zgjedhor, duke zëvendësuar listat e mbyllura me ato të hapura pjesërisht dhe duke shmangur koalicionet tradicionale parazgjedhore.

Ndërhyrja e parë prek Nenin 64 të Kushtetutës duke e ndryshuar atë në tërësi, ndërsa saktëson se deputetët zgjidhen “sipas një sistemi zgjedhjesh proporcional me konkurrim rajonal dhe prag kombëtar”. Në këtë formulim bie në sy përdorimi i termit “konkurrim rajonal”, i cili mbetet i paqartë përsa kohë koncepti i rajonit, nuk ekziston si i tillë në ndarjen administrative, ku parashikohen qarqet dhe bashkitë.

Duke qenë se listat e hapura krijojnë problem për përfaqësimin gjinor, atëherë është parashikuar vendosja e një dyshemeje prej dy të tretash për votën parapëlqyese. Mbetet për t’u parë se cili mekanizëm do të shërbejë për ta vënë atë në zbatim në kodin zgjedhor, dhe sa do e komplikojë procesin e votimit dhe të numërimit.

Sa i përket pragut kombëtar, niveli i tij, do të përcaktohet në kodin zgjedhor.

Listat e hapura shmangin automatikisht koalicionet parazgjedhore, duke qenë se e bëjnë të pamundur teknikisht administrimin e procesit. Ndërsa në tekstin aktual të Kushtetutës, në Nenin 68 përcaktohet se “Kandidatët për deputetë paraqiten në nivel zone zgjedhore nga partitë politike, koalicionet zgjedhore të partive politike, si dhe nga zgjedhësit”, nocioni koalicion është hequr në riformulimin e këtij neni.

Në fakt, sistemi aktual favorizon koalicionet duke i dhënë më shumë vlerë votave të partive të vogla nën çadrën e një partie të madhe dhe shmangia e koalicioneve, duket se do t’i shkonte më për shtat Partisë socialiste. Ndryshimet ndërkaq, do të çojnë detyrimisht në rishikimin e Kodit zgjedhor në mjaft aspekte të tij.

Sipas reporter.al ndryshimet kushtetuese sanksionojnë heqjen e të drejtës së partive për të krijuar koalicione parazgjedhore, sipas modelit në të cilin PS, PD e LSI konkurruan në zgjedhjet e vitit 2009 dhe 2013 ndërsa ruan sistemin aktual llogaritës të njohur si formula D’Hondt, e cila i jep avantazh aritmetik në ndarjen e mandateve partisë që del e para në zonën përkatëse zgjedhore.

Rama akuzohet se ka ndërmarrë këto ndryshime të njëanshme posaçërisht për shkak se kundërshtarët e tij politikë kryesorë, PD dhe LSI, nëse garojnë më vete, ka pak gjasa të dalin të parat në shumicën e qarqeve që përbëjnë zona zgjedhore në vend, gjë që mund të sigurojë disa deputetë plus për socialistët qoftë edhe në situatën kur socialistët mund të marrin edhe vetëm një votë më shumë se sa kundërshtarët. Nga ana tjetër, garimi me koalicione parazgjedhore, mund të krijonte situatën që së paku në një pjesë të qarqeve të vendit, një koalicion opozitar të renditej i pari në rezultat, duke përfituar edhe avantazhin aritmetik të formulës së D’Hondt.

Kushtetuta u ndryshua edhe në dy aspekte të tjera. Njëra lidhet me heqjen e kriterit të pragut zgjedhor për ndarjen e mandateve në kushtetutë dhe transferimit të këtij diskutimi për shqyrtim në kuadër të Kodit Zgjedhor ndërsa në tjetrën, qytetarëve u jepet e drejta të japin një “votë parapëlqyese” për një numër të kufizuar deputetësh përmes listave të hapura.

Sipas përkufizimit të miratuar, listat hapen në “jo më pak se dy të tretat”, gjë që nënkupton që partitë do të përcaktojnë në lista një të tretën e kandidatëve fitues dhe, nëse fitojnë më shumë mandate se sa kaq, pjesa tjetër e mandateve merren nga kandidatët e secilës parti që ka marrë më shumë “pëlqime” nga votuesit e partisë së tij. Në një llogari aritmetikore, nëse në Tiranë dalin 34 deputetë dhe, fjala vjen, partia socialiste fiton 18 mandate, nga këto, 11 janë nga listat e mbyllura dhe 7 nga listat e hapura.

Opozita jashtëparlamentare i ka kundërshtuar haptazi ndryshimet kushtetuese, duke i cilësuar ato si një ndërhyrje të njëanshme. Javën e shkuar, partitë kryesore të opozitës, u deklaruan në favor të hapjes së listave 100 përqind, por mos prekjen e mënyrës së organizimit të koalicioneve.

“Ndryshimi i njëanshëm kushtetues për ndalimin e koalicioneve zgjedhore zhbën të dyja marrëveshjet politike për zgjedhjet, atë të 14 Janarit dhe atë të 5 Qershorit. Edi Rama gënjen, kur thotë se po hap listat, sepse pjesën fituese të tyre, 1/3 e listës, e mban të mbyllur, duke dalë zbuluar se i vetmi qëllim është ai i ndalimit të koalicioneve si subjekt zgjedhor”, ka reaguar opozita e bashkuar.

Edhe faktori ndërkombëtar si ambasada Amerikane në Tiranë, i BE, deklaratat e Bundestagut Gjerman, komisioneri për zgjerimin në Komisionin Europian, Oliver Varhelyi kanë paralajmëruar vazhdimisht që marrëveshja për kodin duhet të kalojë pa ndryshime.

Megjithatë, Rama ka deklaruar se me ndryshimet kushtetuese, koalicionet nuk mund të organizohen në formën që kanë qenë deri më tani, por nuk ndalohen. "Ne nuk po heqim të drejtën për t’u bashkuar Luli me Monën. Ne nuk kemi asnjë interes për të ndërhyrë te ai çift. Ai çift ne na duhet bashkë. Dhe duke patur Lulin me Monën bashkë, kemi dhe Baba Xhiken bashkë, kemi dhe atë dixhitalin e Lalzit. Dhe e kemi gati bandën e të katërve që do t’ua tregojmë shqiptarëve mirë”, u shpreh dje Rama në kuvend.

Si ndikojnë këto ndryshime në marrëveshjen e 5 qershorit e miratuar në 23 korrik

Së paku, në nenet që flasin për formulën e përllogaritjes së mandateve, si dhe kudo ku ndodhet fjala “koalicion”, të gjitha këto nene duhen ndryshuar ose abroguar.

Gazeta Mapo ka bërë një vëzhgim më herët në tërësi të kodit zgjedhor, dhe rezulton se si pasojë e ndryshimit të sistemit në Kushtetutë, në kodin zgjedhor duhet të ndërhyhet në të paktën 12 nene të tij, ndoshta dhe më shumë.

Ndërsa dy nene që janë përllogaritja e mandateve duhet të ndryshohen plotësisht. Nenet 162 dhe 163 flasin për përllogaritje mandatesh në bazë të sistemit proporcional rajonal me lista të mbyllura, ndërsa sistemi proporcional rajonal me lista të hapura kërkon një tjetër përllogaritje.

Pra, për ta bërë më të qartë, në rast se në sistemin aktual votat numërohen në bazë të subjekteve pjesëmarrëse në garë, në sistemin e listave të hapura duhen numëruar votat e çdonjërit prej kandidatëve dhe kjo kërkon tjetër formulë llogaritjeje.

Ekspertët e zgjedhjeve thanë për Mapon, se kjo e kthen përmbys kodin zgjedhor, madje përshtatjet sipas tyre duhen në gati ¼ e neneve që flasin për zgjedhjet e përgjithshme.

Pra, nuk është thjesht një ndërhyrje në Kushtetutë por është ndryshimi i një sistemi të tërë dhe kodi zgjedhor është përshtatur për sistemin proporcional rajonal me lista të mbyllura. Hapja e listave, do kërkonte një kod tjetër zgjedhor.

Nenet që duhen ndryshuar

Neni 63

Neni 64

Neni 65

Neni 66

Neni 67

Neni 68

Neni 84

Neni 88

Neni 118

Neni 146

Nenet e Kodit Zgjedhor që duhet të transformohen plotësisht

Neni 162: Përllogaritja e mandateve të subjekteve zgjedhore

Ky është neni që duhet ndryshuar fund e krye pasi bën fjalë për formulën e përllogaritjes së mandateve, e cila s’mund të jetë e njëjtë si në sistemin proporcional rajonal me lista të mbyllura në sistemin e propozuar me lista të hapura. Në të parin votohet forca politike, dhe mandatet shpërndahen sipas numrit rendor. Te lista e hapura, votohet kandidati dhe renditja bëhet sipas numrit të votave që ka marrë secili prej tyre.

Neni 163: Ndarja e mandateve brenda koalicionit

Me rënien e koalicioneve, bie dhe ky nen. Listat e hapura nuk lejojnë koalicione parazgjedhore, pasi votohet emri i kandidatit në listën shumemërore dhe jo subjekti apo koalicioni. Ky është një ligj që duhet abroguar nga Kodi Zgjedhor.