Iluzioni i rritjes ekonomike: Si kursi i këmbimit dhe inflacioni fshehin të vërtetën e PBB-së për frymë në Shqipëri

Shqipëria është bërë më e pasur apo thjesht leku më i fortë?

Kjo është pyetja që qëndron në thelb të një analize që zbërthen shifrat optimiste të qeverisë për rritjen e Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) për frymë gjatë dekadës së fundit. Nga 3,552 euro për frymë në vitin 2013 në mbi 10,000 euro në vitin 2024 — tingëllon si një sukses i jashtëzakonshëm. Qeveria nuk ka humbur asnjë rast për ta thënë me zë të lartë e me grafikë plot ngjyra këtë arritje fenomenale të trefishimit të PBB-së për frymë. Por a është realisht kështu?

Në një lajm zyrtar të vitit 2019 (lidhja bashkëlidhur) informohet publiku se : Të ardhurat për frymë nga viti 2013 deri në 2019 u rritën me 27.2%. Pra po t’i besojmë shifrave optimiste të qeverisë nga viti 2019 deri në vitin 2024, PBB-ja për frymë është rritur me 272.8 %. Nuk është ndoshta e nevojshme të vëmë në dukje se nëse PBB-ja për frymë është trefishuar, atëherë në periudhën 2019-2024 të ardhurat për frymë janë rritur 10 herë më shumë se në periudhën 2013-2019. Një mrekulli ekonomike ka ndodhur!

Një vështrim më i thellë në të dhëna tregon një tablo më të kujdesshme, ku pas rritjes mbresëlënëse fshihen dy faktorë kryesorë që e deformojnë perceptimin e suksesit: forcimi lekut ndaj euros (që kërkon studim më vete) dhe inflacioni i akumuluar.

Lek më i fortë, euro më e dobët: Një rritje në letër

Në vitin 2013, një euro këmbehej me rreth 140 lekë. Në vitin 2024, kjo shifër ka rënë në më pak se 99 lekë. Ky zhvlerësim i euros, përballë një leku që është forcuar me mbi 30% gjatë periudhës, ka rritur automatikisht vlerën e çdo treguesi të shprehur në euro — përfshirë edhe PBB-në për frymë. Pra, Shqipëria nuk ka prodhuar domosdoshmërisht më shumë, por thjesht ajo që prodhon tashmë përkthehet në më shumë euro.

Nëse do të mbanim konstant kursin e këmbimit të vitit 2013, rritja e PBB-së për frymë në euro do të ishte shumë më modeste: nga 3,552 euro në rreth 7,051 euro — pra rreth 98% dhe jo 183% siç pretendohet me kursin aktual.

Inflacioni: Armiku i padukshëm i rritjes reale

Nga viti 2013 deri më 2024, çmimet janë rritur ndjeshëm — mesatarisht rreth 3.5% në vit, me shpërthime inflacioniste pas vitit 2022. Në total, inflacioni i akumuluar përllogaritet në rreth 40%, që do të thotë se fuqia blerëse e një leku në vitin 2024 është shumë më e ulët krahasuar me 2013-ën.

Kur PBB-ja për frymë e vitit 2024 llogaritet duke përdorur lekët e vitit 2013, rezultati bie ndjeshëm: rreth 705,091 lekë, nga 987,128 lekë që është nominalisht. Pra, rritja reale është vetëm +41.8% në 11 vjet — larg nga rritja e deklaruar në euro.

E njëjta histori me pagat: më shumë euro, por jo domosdoshmërisht më shumë bukë

Rritja e pagës mesatare është një tjetër rast studimi që tregon për iluzionin e progresit. Nga 52,080 lekë në vitin 2013 në 98,300 lekë në 2024, tingëllon si një përmirësim i ndjeshëm. E shprehur në euro, rritja duket dramatike: nga 372 € në 1,000 €. Por kur llogaritet me lekët e vitit 2013, ajo bie në vetëm 70,214 lekë – një rritje reale prej 34.8%, shumë më e ulët nga sa mundohen ta shfaqin në sipërfaqe.

Përfundimi: Shifrat e fryra fshehin realitetin modest

Rritja ekonomike në Shqipëri ekziston — por nuk është as afër asaj që përshkruhet nga shifrat e deklaruara në euro nominale. Kur heqim efektin e kursit të këmbimit dhe të inflacionit, del në pah një e vërtetë më e thjeshtë, më modeste, por edhe më e besueshme: rritja reale e PBB-së për frymë gjatë 2013-2024 është rreth 41.8%, por kurrsesi jo mbi 180% siç dëshiron ta fryjë për propagandë zgjedhore qeverisja aktuale.

Rekomandimi: Koha për sinqeritet ekonomik

Në një kohë kur perceptimi është gjithçka, është e rëndësishme që statistikat të mos shndërrohen në propagandë. Institucionet duhet të raportojnë në monedhën zyrtare lek, të ofrojnë analizë reale të të dhënave dhe të sqarojnë ndikimin e inflacionit dhe kursit të këmbimit. Të thuash të vërtetën në ekonomi nuk është dobësi — është domosdoshmëri për të ndërtuar besim me qytetarët./ Vna.al