Marsel Lela
Në të dalë të fshatit Nikël, kur futesh për Kurcaj, i lë shëndenë asfalttit dhe hyn në një udhë ku makina e ka të vështirë të ecë. Ka shumë gropa dhe kanale në mes të rrugës dhe gomat e makinës shpesh xhirojnë në vend për shkak të blanave të zhavorrit që mbulojnë tek-tuk ndonjë gropë më të thellë.
Mezi arrijmë deri në qendër të fshatit Kurcaj. Aty fillon një rrugë aventureske, që më saktë është një shteg ku mund të kalohet vetëm më këmbë ose me kafshë barre. Na duhet ta lëmë makinën dhe pjesën tjetër të rrugës ta bëjmë më këmbë.
Diku, si nga asgjëja, na del përpara një urë me harqe, e ndërtuar me një elegancë që arrin ta shprehë një krenari të fisme. Nën të rrjedh Lumi Zezë që buron nga Qafë-Shtama. Uji që rrjedh aty është i kristaltë dhe nuk ka lidhje me ‘Zezën’ që, kur mbërrin në Fushë-Krujë, është plot me ujrat e zeza dhe mbeturinat e hedhura aty nga banorët përgjatë brigjeve të lumit.
Përpjekjet për të kaluar mbi urë mbeten të pasuksesshme, sepse nga ana e rrugës është e mbuluar me ferra dhe gjembaçë. Pjesët që e lidhin me brigjet e lumit janë të shkëputura tërësisht nga trupi kryesor, si pasojë e shirave.
Banorët e zonës janë të paqartë për moshën e urës. Kur i pyet përgjigjen vetëm se ajo është një urë shumë e vjetër dhe duhet mbrojtur nga shteti, por askujt nuk i ka rënë ndërmend për të. Disa thonë se është ndërtuar para Luftës së Dytë Botërore, gjatë kohës së Mbretit Zog, nga italianët.
Pyetjes nëse kanë ardhur ndokush për t’u interesuar për urën, por ata, duke bërë një fytyrë sikur habiten nga pyetja ime, thonë se “këtu nuk po vjen kush për t’u interesuar për rrugën që është copë-copë, e jo më për urën”.
Astrit B., një banor, na sheh duke i bërë foto urës dhe afrohet, në fillim pak i ndrojtur, por kur dëgjon që po flasim shqip ‘merr zemër’.
[foogallery id=”326807″]
“Kujtova se jeni të huaj”, – na drejtohet ai duke u afruar tani pa teklif, – “sepse këtë urë vetëm të huajt e vizitojnë”. Ai na shpjegon se ka shumë të huaj që vijnë në Kurcaj, për të ngjitur malin, ose specifikisht për urën dhe mahniten nga arkitektura e saj. Gjatë këtij viti kishin qenë të shumtë turistët gjermanë që kishin ardhur për ta parë.
Astriti na thotë se ura daton shumë më herët se koha e Mbretit Zog dhe ka shërbyer që njerëzit të jepnin e të merrnin me njëri-tjetrin. “Ura e Kurcajt nuk ka lidhur vetëm fshatrat përreth zonës, por ka qenë një urë lidhëse mes Krujës dhe Tiranës. Këtej kalonin karvanet dhe ka shërbyer si pikë kyçe për marrëdhëniet tregtare”, sqaron ai.
Në pritje të shtetit
Politiko.al u interesua tek institucionet përkatëse, në fillim tek Drejtoria Rajonale e Kulturës Durrës, e më pas tek Instituti i Monumenteve të Kulturës Tiranë.
DRKK sqaron se kjo urë është monument kulture i Kategorisë së parë dhe nuk është lënë në mëshirë të fatit nga institucionet. Sipas tyre, kjo Drejtori ka bërë herë pas here inspektime tek Ura e Kurcajt dhe inspektimi i fundit ka qenë para dy javësh. Ata shpjeguan se është bërë edhe një projekt për restaurimin dhe po pritet vetëm lëvrimi i fondit.
Drejtoresha e Institutit të Monumenteve të Kulturës, Arta Dollani, na lidh me arkitekten Ronela Çuku, specialiste restauratore.
Ajo na shpjegon se “Ura e Kurçajt eshte një ndertim i shek. XVIII-te, monument i Kategorise se parë, shpallur me vendim te Ministrisë së Arsimit dhe të Kulturës nr. 786/1, datë 15.11.1984.”
Në faqet ballore është e punuar me gurë pllake të zinj, vendosur shtrirë, ndërsa kalldrëmi është i bërë me breza, tip shkallësh. Këto breza ngihen mbi bazën e kalldrëmit rreth 10-15 cm dhe shtriheshin çdo 100-120cm.
Ura i sherbente rrugës së shkurtër të karvaneve Tiranë-Krujë sipas këtij itenerari: Tiranë-Zall Herr-Rradhesh-Mukje-Buronje-Kurcaj-Barkanesh-Krujë. Në thembrat e qemerit të madh ruhen vrimat e trarëve të poshtëm të armaturës së harkut.
Çuku na tregon edhe disa karakteristika të tjera interesante të urës. Qemeri i kësaj ure është riparuar një herë pas luftës së Dytë Botërore, pas një dëmtimi që pësoi gjatë luftës.
”Kjo urë ka tre qemerë rrethorë. Qemeri i madh me hapësirë drite rreth 10 metra është dëmtuar gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe është riparuar pas saj. Dy dritaret shkarkuese në brigje janë të fazës origjinale të urës. Kalldrëmi origjinal ruhet në anën e djathtë, me gurë lumi me breza tërthorë në ngjitje. Kalldrëmi ka parapet sigurues, me mur guri.”
Çuku thotë se është hartuar një plan restaurimi, i cili pritet të zbatohet së shpejti. Projekti është hartuar në nëntor të vitit të shkuar.
“Projekti është hartuar nga Drejtoria Rajonale e Kulturës Kombëtare Durrës, sektori Tiranë, i miratuar me vendim KKR Nr.485, datë 21.11.2018”, tha Çuku. Sipas saj, fondi që do të lëvrohet për restaurimin e Urës së Kurcajt është 4 milion e 372 mijë lekë të reja.
Shpresojmë që ky fond të lëvrohet sa më shpejt dhe puna për restaurimin e Urës së Kuracajt të nisë më në fund, përpara se ajo të zhduket nga harta e monumenteve të kulturës. Prej shumë vitesh, e vetmja shenjë jete dhe të vetmet frute në këtë urë mbeten ato të një shege që ka zënë vend mbi kurrizin e saj.
Financuar Nga Bashkimi Europian
