Analiza e ‘Financial Time’: Intrigat turke në Ballkan dhe presioni i Erdogan mbi Shqipërinë, nga fondet për tërmetin te ndërtimi i xhamive

Presidenti turk Tayyip Erdogan takohet me kryeministrin shqiptar Edi Rama në Ankara © Murat Cetinmuhurdar / Zyra Presidenciale për Shtyp / Reuters

Pak më shumë se një vit më parë, shtetasi turk Harun Çelik u la i lirë nga një burg shqiptar dhe u dërgua në aeroport. Disa orë më vonë ai ishte përsëri në Turqi, ku media shtetërore mburrej se ai ishte pushuar nga puna gjatë një operacioni të kryer nga shërbimet e inteligjencës turke.

Z. Celik, një mësues, u arrestua nga autoritetet shqiptare në korrik 2019 në përpjekje për të hyrë në vend me një vizë false. Por në Turqi, ai ishte në kërkim për rolin e tij të pretenduar si një figurë e nivelit të lartë në lëvizjen ‘Gulen’, i akuzuar për orkestrimin e një përpjekje të dhunshme grushti shteti në korrik 2016.

Është pjesë e politikës së jashtme pohuese, ndonjëherë pa kompromis të Presidentit Rexhep Tajip Erdogan, e cila ka fuqizuar shërbimin e inteligjencës së Turqisë dhe ka ngritur alarmin midis aleatëve tradicionalë perëndimorë të vendit. Turqia dhe fuqitë e tjera autoritare, të tilla si Rusia dhe Kina, e shohin Ballkanin si strategjik për shkak të afërsisë së rajonit me BE.

Turqia ka qenë e përfshirë në të paktën 60 interpretime nga 17 vende në tre vitet e fundit e gjysmë, sipas vëzhguesit të demokracisë me bazë në SH.B.A. Freedom House. Përkufizimi i tij përfshin si rrëmbime nga shërbimet e inteligjencës turke ashtu edhe dëbime për të cilat kishte pak ose aspak proces të rregullt ligjor. Ministri turk i Drejtësisë tha në 2019, se 107 gulenistë të dyshuar u sollën përsëri nga jashtë në Turqi.

"Turqia ka kthyer në mënyrë të paligjshme më shumë gjashtë vitet e fundit se çdo vend tjetër në botë", tha Nate Schenkkan, zyrtari kryesor i kërkimit i grupit. “Nuk do të mbarojë kurrë, jo ndërsa Erdogan është në pushtet”.

Ndërsa qeveria shqiptare ka mohuar publikisht çdo përfshirje në shkarkimin e Z. Çelik, disa zyrtarë aktualë dhe ish-zyrtarë në Ballkan i thanë Financial Times se ata ishin përballur me presion "të vazhdueshëm" nga Turqia për të përmbushur politikën e tyre.

Turqia është një partner i madh tregtar dhe është shumë i përfshirë në projekte të mëdha infrastrukturore në Ballkan, ku ka financuar ndërtimin e disa prej xhamive më të mëdha në rajon. "Turqia ka zgjedhur Ballkanin si një fushë beteje në luftën kundër lëvizjes Gulen," tha Asli Aydintasbas i Këshillit Evropian për Marrëdhëniet e Jashtme.

"Rajoni është simbolikisht shumë i rëndësishëm", duke pasur parasysh se pjesa më e madhe e tij u drejtua nga Stambolli gjatë Perandorisë Osmane, tha ajo.

Por Ankaraja ka luftuar për të bindur partnerët ndërkombëtarë, shumë prej të cilëve kanë kritikuar ashpër një goditje pas grushtit të shtetit që ka parë dhjetëra mijëra arrestime dhe të paktën 130,000 humbën punën e tyre, për t'i ndihmuar ata të ndjekin penalisht Gylenistët.

Në Mbretërinë e Bashkuar, një gjykatë në Londër refuzon një kërkesë turke për ekstradimin e një manjati biznesi në mërgim. Shtetet e Bashkuara, duke përmendur mungesën e provave, kanë ngurruar të fillojnë procedurat e ekstradimit kundër vetë Z. Gulen.

Për disa vende të tjera, megjithatë, ka qenë më e vështirë t'i rezistojnë krahut të gjatë të inteligjencës turke, i njohur nga shkurtesa MIT.

Në rastin e Z. Celik, incidenti pason presionin diplomatik mbi Tiranën për të dorëzuar Gylenistët e dyshuar dhe për të mbyllur ose ndryshuar pronësinë e shkollave dhe universiteteve Guleniste.

Një ish-zyrtar i lartë shqiptar i tha FT se Ankaraja kishte dërguar një listë me qindra emra të mbështetësve të dyshuar të Z. Gulen të cilët ai shpresonte të kthehej në Turqi.

Një zyrtar i qeverisë shqiptare tha se ndërsa Tirana kishte kërkuar t'i rezistonte kërkesave të Turqisë, koha e shkarkimit të Z. Çelik duket se ishte e lidhur me një premtim nga Turqia të miliona ndihmave pasi tërmetit shkatërrues që goditi Shqipërinë në Nëntor 2019.

Qeveria turke nuk iu përgjigj një kërkese për koment mbi këtë akuzë.

Në mars, pesë zyrtarë të lartë të KB i dërguan një letër qeverisë shqiptare duke shprehur shqetësim rreth dëbimit të Z. Çelik.

Kryeministri shqiptar Edi Rama, i cili bëri një vizitë dy-ditore në Ankara javën e kaluar, hodhi poshtë mundësinë e presionit për ekstradimin e Z. Çelik.

"Ne nuk kemi qenë nën asnjë presion nga Turqia dhe ky ekstradim është politizuar përtej çdo imagjinate nga ana e atyre që duan të luftojnë Turqinë," tha ai në një intervistë me Financial Times vitin e kaluar.

Por ai nuk shpjegoi se si ose pse Z. Celik u la i lirë nga një burg qeveritar dhe përfundoi në një fluturim të Air Albania për në Stamboll.

Duke folur gjatë vizitës së Ramës javën e kaluar, Erdogan tha se të dy vendet "ranë dakord" për kërcënimin e paraqitur nga Gylenistët.

'Dorëzimet; nga Kosova dhe Moldavia 

Vende të tjera të Ballkanit gjithashtu e kanë gjetur veten të bllokuar në pasojat e grushtit të shtetit të dështuar.

Në vitin 2018, atëherë Kryeministri kosovar Ramush Haradinaj shkarkoi zyrtarët pasi gjashtë shtetas turq u morën në Turqi në një operacion të cilin Erdogan tha se ishte kryer nga MIT "në koordinim me shërbimet e inteligjencës së Kosovës".

Haradinaj tha se kjo ndodhi pa dijeninë e tij. Turqia është një nga tre investitorët më të mirë në Kosovë dhe zotëron aeroportin kryesor të Kosovës, si dhe kompaninë e energjisë elektrike.

Në një raport të lëshuar në shtator, Këshilli i KB për të Drejtat e Njeriut tha se Agjencia e Inteligjencës e Kosovës kishte "rrëmbyer" gjashtë burrat dhe ia referoi çështjen një raportuesi special të KB për hetime të mëtejshme.

Gjithashtu në 2018, Moldavia dorëzoi shtatë shtetas turq që mësonin në shkolla private të lidhura me lëvizjen Gulen. Dy muaj më vonë, të dy vendet nënshkruan një marrëveshje për të rritur tregtinë dhe miratuan një rinovim prej 10 milion eurosh të pallatit presidencial në Kishinau. Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut më vonë vendosi që dëbimet shkelin të drejtat e tyre themelore. Vendime të tilla kanë pak kuptim për Ankaranë tha Z. Schenkkan.

"Mesazhi është se Turqia përcakton rregullat e veta dhe do të gdhend hapësirën e saj bazuar në preferencat e saj pa marrë parasysh se çfarë mund të thonë standardet ose ligjet ndërkombëtare - ashtu si bëjnë fuqitë e mëdha," tha ai.

Z. Celik, ndërkohë, ka kaluar 12 muajt e fundit në burgun e sigurisë së lartë Silivri, në perëndim të Stambollit. Në fillim të dhjetorit, 42-vjeçari u dënua me tetë vjet burg pasi u shpall fajtor për përkatësi në një organizatë terroriste. 

Burimi: Financial Times

Kontakto me Politiko në rast se: Mendoni se nuk shkruajmë Shqip Mendoni se kemi bërë shkelje etike Mendoni se kemi bërë CopyPaste Mendoni se kemi bërë FakeNews Doni të postoni nje Lajm