What is expected from the EU this year?

It is difficult to overlook the inauguration of US President Donald Trump on January 20 when European Union policy for 2025 is being envisioned.

Radio Free Europe has spoken to several officials in the European bloc in recent weeks, and all seem to be waiting to see how they will react to the many different challenges that the new US administration may present to the bloc. This unpredictability, which at first seemed to make them nervous, has recently been manifested in Trump's interest in Greenland, a Danish territory.

But there are other issues that European officials are preparing for. One will be tariffs, believing that Trump's campaign promise of a universal tariff of 10 to 20 percent on imports could happen and would be manageable, although there are fears that certain products will be hit with higher tariffs. Another issue is the demand for greater defense spending, with the incoming president recently suggesting that 5 percent of GDP be devoted to the military, while most European NATO members barely meet the previous target of 2 percent.

ukraine

The future of Ukraine will certainly be in the spotlight, especially if any peace deal or ceasefire can happen during 2025. Again, in Brussels, it seems that it is Trump, not the Europeans, who will have to pay attention to this issue. In many ways, the goal for them is to at least secure a “seat at the table” – which is not entirely certain. The fact is that the Europeans are running out of ideas and initiatives when it comes to Kiev.

It is worth mentioning here the recent proposal made by Ukrainian President Volodymyr Zelensky, who has asked that frozen Russian assets in the West, worth billions of dollars, be given to Ukraine to buy American weapons. This is a perfect example of Europe’s avoidance in several ways. Firstly, because the money would go to the US budget instead of European states, and secondly, because most of Russia’s money is in the EU. This means that it would potentially undermine the Eurozone as a good place for investment from third countries. The EU has used these frozen assets as collateral for the latest G7 loan to Ukraine, which will cover Kiev’s expenses until at least 2025. And this is the most that Europe is willing to do so far.

Sanctions against Russia

Ajo që është e sigurt është se BE-ja do të synojë t’i shkaktojë më shumë dhimbje Rusisë përmes sanksioneve. Gjatë Presidencës të Hungarisë të Këshillit të BE-së, në pjesën e dytë të vitit të kaluar, Brukseli miratoi masat më të dobëta, me qëllim që të mos përplasej me Budapestin, që është kritik i çdo mase kufizuese ndaj Moskës.

Tani, me Poloninë që ka marrë udhëheqjen e Presidencës, në Bruksel ka shpresë për një paketë të re që do të jetë e gatshme në 3-vjetorin e nisjes së pushtimit të Ukrainës, më 24 shkurt. Ka ide të ndryshme, sikurse shënjestrimi i gazit të lëngshëm natyror rus dhe këto ide do të shtyhen përpara nga disa shtete, por ka pak të ngjarë që të ketë pajtim në mesin e 27 shteteve anëtare, pajtim që kërkohet që paketa të miratohet.

Por, ka edhe aspekte të tjera në këtë çështje. Hungaria ende nuk ka hequr dorë nga kundërshtimi për sanksionet aktuale ekonomike të BE-së ndaj Rusisë. Afati për të dhënë miratimin është deri më 31 janar dhe diplomatët me të cilët ka biseduar REL-i thanë se Budapesti ka kërkuar që fillimisht të ndodhë inaugurimi i Trumpit para se blloku të marrë ndonjë vendim. Ata thanë po ashtu se Hungaria ende nuk ka dhënë sinjale se ndonjë aspekt i sanksioneve duhet të zbuten ose nëse Budapesti dëshiron disa fonde të ngrira të BE-së t’i jepen, në mënyrë që të thotë po për sanksionet. Megjithatë, kjo çështje mund të zgjidhet gjatë takimit të ministrave të Jashtëm më 27 janar në Bruksel, apo në ndonjë samit emergjent më vonë gjatë kësaj jave.

Raportet Kosovë-Serbi

Dialogu për normalizimin e raporteve mes Kosovës dhe Serbisë, që ndërmjetësohet nga BE-ja që nga viti 2011, do të vazhdojë të jetë kyç për rajonin.

Do të ketë përpjekje për ringjalljen e bisedimeve në nivelin më të lartë pas zgjedhjeve parlamentare të 9 shkurtit në Kosovë.

Pas zgjedhjeve, pritet që shefja e re për politikë të jashtme e BE-së, Kaja Kallas, të realizojë turneun e parë të saj në rajonin e Ballkanit Perëndimor. Pyetja është nëse ajo do të mund të arrijë ndonjë rezultat, duke pasur parasysh se kryeministri aktual i Kosovës, Albin Kurti, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, deri më tani kanë shfaqur pak vullnet që bisedimet të kenë sukses. Për t’i dalë në ndihmë, ajo me gjasë do të zgjedhë danezin, diplomat karriere dhe ish-përfaqësuesin e posaçëm të BE-së për Bosnje e Hercegovinën, Peter Sorensen, për të ndërmjetësuar dialogun. Ai pritet të ketë rolin që ka ushtruar ish-ministri i Jashtëm sllovak, Mirosllav Lajçak, në pesë vjetët e fundit, kur diplomacinë evropiane e udhëhiqte Josep Borrell.

Ndërkaq, në mesin e shteteve të Ballkanit Perëndimor aspirante për në BE, Shqipëria do të vazhdojë drejt anëtarësimit, duke hapur kapituj të tjerë negocimi, teksa në gjysmën e dytë të vitit 2024 hapi shtatë.

Maqedonia e Veriut dhe Bosnje e Hercegovina me gjasë do të vazhdojnë të jenë të bllokuara në rrugën drejt BE-së për shkak të mungesës së reformave, ndërkaq Mali i Zi, që veçse ka hapur të gjithë kapitujt, synon t’i afrohet edhe më shumë bllokut. Deri më tani, shteti ka arritur të përfundojë bisedimet për rreth një të pestën e tyre dhe ka vullnet në Bruksel që shteti të bëhet anëtari i 28 i bllokut deri në fund të dekadës – dëshmi se zgjerimi i BE-së ende është i mundur. Prandaj, komisionarja e re për Zgjerim, Marta Kos, me gjasë do ta ketë Podgoricën destinacion të parë gjatë vizitës në rajon që do të zhvillojë në fillim të këtij viti.

Moldavia, Serbia, Ukraina më afër BE-së

Pjesë e zgjerimit janë edhe shtete të tjera. Për Ukrainën dhe Moldavinë pritet të ketë një vendim historik për hapjen e disa nga 33 kapitujt e zgjerimit gjatë Presidencës polake. Por, kjo nuk nënkupton se puna do të kryhet. Në mënyrë që të gjitha shtetet të vazhdojnë integrimin, duhet pajtimi i të gjithëve, përfshirë edhe i skeptikëve si Hungaria dhe Sllovakia që janë gjithnjë e më shumë kritikë ndaj integrimit të Kievit në BE.

Ka gjasa që Serbia po ashtu të hapë kapituj të rinj, për herë të parë që nga nisja e pushtimit rus të Ukrainës. Shtetet kundërshtare, sikurse ato në Baltik, Polonia, e madje edhe Holanda duhet të pajtohen për këtë, edhe pse ato kanë shprehur zemërimin e tyre me afërsinë e Beogradit me Rusinë dhe për kthimin prapa të sundimit të ligjit.

Megjithatë, Gjeorgjia do të qëndrojë në vendnumëro. Në BE ende nuk ka një qëndrim sesi të sillen me Tbilisin, teksa ekzekutivi atje ka ndërmarrë një sërë vendimesh kundërthënëse që janë kritikuar nga Perëndimi. Për sanksione ndaj personave të lidhur me partinë në pushtet Ëndrra Gjeorgjiane, sikurse vendosi SHBA-ja, nuk ka konsensus, por ka të ngjarë që BE-ja të suspendojë liberalizimin e vizave.

Në Bruksel mendojnë se Gjeorgjia tani do të jetë në pozitë të njëjtë si Turqia, zyrtarisht kandidate për anëtarësim në BE, por de facto rruga e saj e anëtarësimit do të bllokohet.

Situata në shtetet e tjera

Evropa, në aspektin politik, gjithnjë e më shumë po rrethohet nga forca populiste që po fitojnë terren gjithandej në kontinent.

Më 2025, disa shtete të mëdha të BE-së do të jenë dukshëm më të dobëta. Gjermania do të nisë vitin me periudhë zgjedhore, pasi më 23 shkurt ajo do të mbajë zgjedhjet parlamentare. Përderisa një koalicion mes qendrës së djathtë, CDU, dhe qendrës së majtë, SPD, ka të ngjarë të formohet pas zgjedhjeve, partia e ekstremit të djathtë, AfD, me gjasë do të fitojë 20 për qind të votave – që do të ishte rezultati më i mirë i arritur në nivel kombëtar.

Në Francë, situata është më e paqëndrueshme për shkak të Qeverisë jostabile që ka mbështetjen e heshtur nga ekstremi i djathtë, derisa të mbahen zgjedhjet e reja në korrik.

Governments in Spain and the Netherlands are shaky and could fall this year. Further east, Czech billionaire populist Andrej Babis is likely to win elections in October, bringing Prague closer politically to Hungary and Slovakia. Meanwhile, in Austria, the far-right FPO recently won its first government mandate, potentially aligning Vienna with the populist bloc of Central Europe.

As for Poland, there is a perception that its leader, the pro-Western Donald Tusk, is now the most powerful politician in the EU. He is also helped by the leadership of the EU Presidency, has good relations with Washington and has been the largest military spender in terms of percentage of Gross Domestic Product in NATO.

But Warsaw will also be distracted by the elections, as it will hold presidential elections on May 18 and a second round on June 1.

Tusk's ally, Warsaw Mayor Rafal Trzaskowski, is considered the favorite in this election and if he wins, Tusk would consolidate power in the country. But conservative candidate Karol Nawrocki is expected to be his opponent and the election campaign will take the country's attention in the spring./ REL