With less food and in dilapidated buildings, the health of orphanage children is being jeopardized

When a child comes into the world, the cry that resounds everywhere is the call for parental care. But not all parents can devote themselves to their little ones and not all children grow up in the warm embrace of the family. Surrendered in the face of economic and social difficulties, parents abandon their child by leaving him in an orphanage. Unlike these parents, the state never abandons them because it has never been there for them.

Angjela Radovani, director of the "Children's Home" in Shkodra, is pursuing a case in the Shkodra Court of First Instance, where the mother abandoned a newborn child to officially make him part of the children's home, stating that the best interests of the child are being violated.

"We have an overextension of the hearings, a process that has been going on for many months. The child is 16 months old and continues to stay with us due to bureaucracy and the assessment of what is best for this child," said Radovani.

The shelter for children without parental care becomes a fortress that protects them from the cold and dangers of the outside world, but the absence of parents raises difficult questions that no one can answer.

"When adoptions are made, they come and ask me, 'When are you going to find me a midwife?'" said Angjela Rodovani.

In today's episode, the show "Vetting" will highlight the main problems faced by orphans, when the state, instead of finding the best solution, adoption, turns into a bureaucratic machine, whose delays affect the child's development. Not only that, but children in every orphanage today have less food than yesterday, because the State Social Service and the Ministry of Health and Social Protection have not indexed prices.

Shkodra court delays decision on baby

The Children's Center in Shkodra, which cares for abandoned children or those who have lost both parents, follows legal procedures for many of the babies because many of them were left in maternity homes at the moment of their birth. Lack of support, poverty, unemployment or other personal problems force many mothers to abandon their children, leaving them in the hands of health and residential institutions.

"We know that children are born and abandoned in maternity hospitals. Babies are not left there as soon as they are born, they grow up, and then they belong to a whole chain of links and institutions to take care of them," says Suela Koçibelinj.

“Kemi mbivendosje të elementëve ekonomik dhe social të shëndetit mendor, por jo vetëm çështje ekonomike. Janë gjithmonë për arsye të thella sociale, për arsye se nënat, na ka ndodhur të jenë dhe nëna të një rrethi që ushtrojnë prostitucion dhe është zgjedhje e tyre apo presion i jashtëm që fëmija të braktiset dhe të vazhdojë ciklin dhe rrethin vicioz në të cilin janë. Ashtu siç kemi dhe nëna të shëndetshme që me vetëdije dhe ftohtësi marrin një vendim që fëmija duhet të vendoset në institucion sepse nuk kanë kushte të rrisë fëmijën. Ashtu siç ka nëna që po lindin fëmijët vetëm për hir të bonusit të bebes.”- tregoi për Vetting, drejtoresha e Shtëpisë së Fëmijës.

Qendrat rezidenciale janë zgjidhja e fundit ku fëmijët mund të gjejnë përkujdesje, edukim dhe mbështetje të të gjitha formave, emocionale, psikologjike dhe ekonomike. Këta jetim i përjetojnë të gjitha llojet e emocioneve në një moshë të vogël, pavarësisht se nuk dinë t’i përshkruajnë. Të vetmit me të cilët i ndajnë janë kujdestarët dhe të ngjashmit e tyre, fëmijët e tjerë. Në qendrën e Shkodrës janë të akomoduar 19 fëmijë që rriten, luajnë e gëzojnë me njëri-tjetrin.

“Rutina është si në familje. Nëse në një familje nis rutina me mëngjesin apo me përgatitjen për në shkollë apo në kopshtin me daljen e prindërve për në punë, e njëjta gjë është dhe këtu te ne, veçse është në një numër shumë më të madh.”- tha Rodovani.

Me një oborr të madh dhe shumë lodra të shpërndara kudo, fëmijët kalojnë disa orë të ditës duke luajtur me njëri-tjetrin. Por prej disa muajsh, fati i një fëmije 16 muajsh po vonohet pasi Gjykata e Shkodrës nuk ka arritur të gjejë një zgjidhje për këtë foshnje.

“Harrojmë vetëm një gjë, që këtu më e rëndësishmja është fëmija. Fëmija është interesi më i lartë i një qeverie, i një ndërmjetësi social.” -u shpreh Alfred Muharemi, Drejtor Rajonal i Shërbimit Social Shtetëror për qarkun e Tiranë.

“Ne vazhdimisht çojmë zërin, argumentojmë, dhe sjellim të gjitha provat tona që ky është një rast që duhet t’i jepet drejtim dhe nga gjykata nuk po mirëkuptohemi. Nuk po vlerësohet qasja dhe përkujdesja jonë drejt fëmijës, por po vendoset fokusi drejt nënës biologjike.”- u shpreh Angjela Radovani.

Aktualisht fëmija ndodhet në jetimore, por sipas Drejtoreshës Angjela Radovani kësaj çështje i duhet dhënë një zgjidhje sa më shpejt për të mos e privuar fëmijën nga akomodimi në një familje të re.

“Ajo që ne vërejmë ose që unë mund të referoj si problematikë konkrete në lidhje me rastin është se vazhdimisht po vazhdojnë seance pas seance, fillimisht me pretekstin se nëna biologjike nuk po merr dijeninë, pasi që është pjesë e procedurës që nëna duhet të marrë dijeni mbi procesin, por dhe në rastin që ka marrë dijeni për procesin dhe ka konfirmuar dhe në prezencë të gjykatës që ka dijeni për datën, prapë janë shtyrë seanca që ajo të thirret, të pritet dhe të vijë të dëgjohet. Për mua është shkelje procedurale”- tha Angjela Radovani .

“Nga praktika dhe nga terreni shpeshherë janë prindërit rrezikshmëria më e lartë për fëmijën e tyre. Pra ne kemi raste të evidentuara ku fëmija është i detyruar të jetojë me nënën e cila mund të jetë e paaftë të përkujdeset për këtë fëmijë.”- shprehet Suela Koçibellinj.

“Vetting” i bëri një kërkesë për informacion Gjykatës së Shkallës së Parë të Juridiksionit Shkodër për këtë rast, ku edhe seanca është shtyrë Korrikun e ardhshëm, por deri në publikimin e këtij materiali nuk kemi marrë asnjë përgjigje.

Drejtoresha e shtëpisë së fëmijës, Angjela Radovani, shprehet e zhgënjyer nga institucionet sepse procesi gjyqësor për deklarimin e braktisjes nga ana e tyre si palë kërkuese, është hapur në korrik të vitit 2024 dhe aktualisht jemi në qershor të vitit 2025 dhe vazhdojnë me seancat gjyqësorë.

Shteti ua “pakëson” ushqimin jetimëve

Në të gjitha jetimoret në Shqipëri, kryesisht të fëmijët 0-6 vjeç procesi i ushqimit është më i vështirë sepse ka foshnje, të cilat kanë nevojë për ushqim special dhe ky proces është më i komplikuar. Faktikisht ka fëmijë që janë ndarë nga nëna dhe procesi i ushqimit me gji dhe për këta fëmijë duhet qumësht special.

Ushqimi kërkohet orar pa orar dhe nuk dihet se sa fëmijë mund të jenë në strehë pasi disa vijnë drejtpërdrejt nga materniteti.

“Produktet tona të ndara në 6 apo 7 lot-e dhe unë duhet të gjurmoj nga pas 6 apo 7 operatorë. Ku nëse njëri vonon, të sjellë njëri bukën, qumështin, djathin, vezën. Ne jemi në një zinxhir problematikash ku ai fëmija i vogël nuk do me dit shumë te kjo pjesë. Ai do me dit nëse në drekë do të marrë kaloritë dhe ushqimin e duhur, por jo nëse operatori nuk ka punuar apo nuk ka ardhur në kohën e duhur.”- tha për emisionin “Vetting” drejtoresha e Shtëpisë së Fëmijës.

Prej më shumë se 5 vitesh, Qeveria shqiptare nuk ka indeksuar kuotën financiare për ushqyerjen e foshnjeve dhe fëmijëve në jetimore, që në vetvete është një skandal. Sipas drejtoreshës Radovani buxheti është i pamjaftueshëm për nevojat e fëmijëve. “Buxheti vjetor është 44 milionë lekë të vjetra, ku janë të përfshira shërbimet operative si pagat e punonjësve, pagesa për drita dhe ujë, blerje ushqimesh dhe blerje materiale pastrimi”- tha ajo.

Janë me qindra faqe nga Kontrolli i Lartë i Shtetit, që ndalen te ky problem pasi Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale ka lënë të njëjtin buxhet për ushqimin, ndërkohë që çmimet e ushqimeve brenda 5 viteve janë dyfishuar.

Raporti i Kontrollit të Lartë të Shtetit mbështetet edhe nga monitorimet e Avokatit të Popullit, që shprehet se të gjitha jetimoret kanë të njëjtën kuotë shpenzimesh për fëmijët e vegjël për ushqimet. “Është rritur kuota e fëmijëve, janë rritur çmimet në treg, por kjo nuk është reflektuar në rritjen e buxhetit gjë që na vendos në vështirësi.”– shprehet Radovani.

Në dhjetor 2022, Ministria e Shëndetësisë do të nxirrte urdhëzimin 662, për një ndryshim në udhëzimin nr. 689 të vitit 2018, për nivelin e kuotave të shpenzimeve për ushqime në institucionet publike rezidenciale e komunitarë të përkujdesjes shoqërore. Ky ndryshim i kalonte përgjegjësinë Shërbimit Social Shtetëror për indeksimin e çmimeve të ushqimeve vit pas viti, institucion i cili aktualisht prej dhjetorit 2022 ka përgjegjësi për mosrealizimin e kësaj kuote për fëmijët.

Në këtë rast, përgjegjësi ka edhe Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale që duhet të miratojë kuotën e shpenzimeve për ushqimet pasi është pjesë e buxhetit të saj. “Për ekzaminime mjekësore, analiza janë vetëm 15 mijë lekë të reja. Qoftë për analiza rutinë të përfituesve dhe aktualisht janë 19 përfitues ne nuk mbërrijmë me aq buxhet, imagjino nëse kemi nevojë për një test alergjie a për një analizë më specifike. Analizat që shpesh ne bëjmë kur drejtojmë dokumentat në Komitetin e Birësimeve siç juanë për hepatitin për gjak apo çdo nevojë tjetër, mundohena me këtë 15 mijë lekë të reja. Mendoj që është një buxhet i pamjaftueshëm” shprehet drejtoresha e “Shtëpisë së fëmijës 0-5 vjec” Shkodër, Angjela Radovani.

E gjitha kjo procedurë burokratike në pamje të parë fsheh një detaj shumë të rëndësishëm. Praktikisht ky udhëzim merr fuqi nga Vendimi i Këshillit të Ministrave me Nr. 518, datë 4.9.2018 për Shërbimet e Kujdesit Shoqëror Komunitar e Rezidencial, sipas pikës 71, “nivelet e kuotave të shpenzimeve të përkujdesit shoqëror në institucionet publike rezidenciale dhe komunitare indeksohen çdo vit sipas indeksit të çmimeve të konsumit, nëngrupi “Ushqime dhe pije joalkoolike”.

Në fakt, duke mos u indeksuar këto cmime, ulet buxheti për këto investime që të përqendrohet në seksione të tjera dhe të mos harrojmë. Ky indeksim nuk është vetëm për fëmijët, por për të gjitha llojet e qendrave rezidenciale për përkujdesje në të gjithë Shqipërinë.

Këto janë kuotat aktuale:

Për fëmijët 0-3 vjeç në masën 360 lekë

4-5 vjeç në masën 400 lekë

6-11 vjeç në masën 490 lekë

11-15 vjeç në masën 600 lekë

15-18 vjeç në masën 600 lekë

Avokati i Popullit i ka rekomanduar Ministrisë së Shëndetësisë marrjen e masave të menjëhershme për miratimin e standardeve të shërbimeve të përkujdesjes shoqërore në institucionet e përkujdesjes shoqërore rezidenciale publike dhe private për fëmijët e grupmoshës 0-6 vjeç.

Indeksimi është vetëm njëri prej problemeve, pasi jetimoret përballen edhe me burokraci në sigurimin e ushqimit në kohë.

Këto institucione kanë varësi të dyfishtë nga Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes sociale dhe nga Bashkia. “Varësia jonë është e dyfishtë, buxheti është i Ministrisë, ndërsa organika dhe godina është varësi e Bashkisë. Domethënë Bashkia ka tagrin të punësojë apo largojë nga puna stafin dhe pjesën e godinës, ministria ka buxhetin” shprehet Radovani.

Kjo ndarje e tillë i bën më të vështira proceset e ndarjes së ushqimit një maratonë burokratike. Problemet me tenderat e ushqimeve janë seriozë pasi lidhen drejtpërdrejt me ushqyerjen dhe vonesat tashmë i paraprijnë situatave nga më të ndryshmet.

“Shoh një tejzgjatje të procedurave gjë që kjo grupmoshë, mosha 0-5 ka nevoja e dinamika që ndryshojnë vazhdimisht dhe ne nuk mund të presim burokracira të tilla. Nëse i referohemi vitit konkret ne jemi në qershor të vitit 2025 dhe akoma nuk kemi kontratat e lidhura përsa I përket ushqimeve që domethënë shohim një zgjatje të procedurës.”- shprehet drejtoresha e Shtëpisë së fëmijëve në Shkodër.

Qendra e Fëmijëve Shkodër ka një buxhet vjetor prej 44 milionë lekësh të vjetra të cilat përdoren për pagat e punonjësve, ushqime, ujë, drita, materiale pastrimi dhe të tjera të domosdoshme. Ky buxhet kaq i vogël i kufizon përgjegjësitë e institucionit që të kryejnë aktivitete si eskursione, që fëmijët të ndihen të lirë dhe të shohin përtej portës që qëndron gjithnjë e mbyllur.

“Mendoj që duhet menduar diçka nga shteti minimumin për transportin. Ne si institucion duhet të kemi një automjet në dispozicion, qoftë për emergjenca, qoftë për nevoja ne duhet të kemi akses. Ajo që më shpesh kemi vështirësi është kur ndodhemi përpara emergjencave mjekësore sepse jo çdo nevojë për fëmijën është ashtu siç parashikohet nëpërmjet rekomandimeve shtetërore. Mosha e fëmijëve tonë nuk të jep kohën të procedosh nëpërmjet hallkave të institucioneve shtetërore dhe ne detyrohemi t’i drejtohemi shërbimeve private” -theksoi Radovani.

Ndarja e buxhetit në zëra nuk është bërë për shëndetësinë, ç’ka sjell vështirësi ekonomike dhe emocionale për kujdestarët apo drejtuesit e institucionit.

Për vitin 2025, fondi për emergjencat shëndetësore është shumë i ulët, ku përfshihen analizat apo vitaminat për arsye se fëmijët janë në moshën më delikate dhe kërkojnë përkujdesjen maksimale.

“Aktualisht, këtë vit kemi vetëm 60 mijë lekë të reja, sepse për shkak të buxhetit që nuk na mjafton, jemi detyruar të reduktojmë vlerën e medikamenteve.” u shpreh drejtoresha Radovani.

Godinat jetimoreve janë të vjetra dhe problematike! Ekspertja: Fëmijët s’mund të rritën në ambiente me lagështi apo me myk

Disa nga godinat e jetimoreve janë të vjetra, kanë shërbime të ruajtura nga e kaluara dhe pavarësisht se janë bërë ndërhyrje për përmirësimin e infrastrukturës, ato rezultojnë të pamjaftueshme dhe në ndonjë rast nuk sigurojnë mirëqenien e fëmijëve. Disa nga këto godina janë “Lulet e Vogla” Korçë dhe ato në Durrës, ku kjo e fundit ndahet në dy vende me destinacione të ndryshme.

Shtëpia e Foshnjës “Lulet e Vogla” Korçë, është një Institucion i Shërbimit të Përkujdesjes Publike në varësi të dyfishtë të Ministrinë e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale dhe Bashkisë Korçë. E ndërtuar para 50 vitesh, kjo godinë është nën pronësinë e Bashkisë Korçë si drejtoria e përgjithshme pronës publike, por kjo e fundit duket se nuk ka bërë asnjë monitorim të gjendjes së banesës për sigurinë e foshnjave të vogla të lënë nga familjarët nën përkujdesjen e institucioneve.

Sipas Kontrollit të Lartë të Shtetit, pavarësisht vjetërsisë së godinës dhe faktit që brenda saj strehohen fëmijë të vegjël pa përkujdesje prindërore, Bashkia Korçë, në cilësinë e pronarit nuk ka kryer asnjë procedurë për auditimin teknik të objektit, i cili do të duhej të vlerësonte gjendjen e tij strukturore dhe kapacitetin mbajtës.

“Nëse ne kemi të bëjmë me godina që janë të amortizuara në këtë pikë që rrezikojnë dhe jetën e fëmijës. Një godinë e cila ka lagështirë është një godinë e cila ka dhe myk brenda dhe kjo e vështirëson rritjen e fëmijës, shton edhe sëmundje tek fëmija” u shpreh për “Vetting” Suela Koçibellinj.

Probleme me vjetërsinë paraqesin edhe dy godinat për fëmijët në Durrës. Këto ndërtesa patën dëmtime të lehta nga tërmeti i nëntorit 2019, të cilat janë rikonstruktuar nga Bashkia Durrës. Pavarësisht ndërhyrjeve të kryera, përsëri në korridoret dhe disa mjedise në godinën e Shkozetit u konstatua se kishte lagështirë të dukshme, e cila dëmton sistemin e frymëmarrjes të fëmijëve.

 “Ajo ç’ka unë dua të veçoj është që përpos jetimoreve që mbartin fëmijët e vegjël 0-3 apo 3-6 vjec jetimoret e tjera janë të përziera, disi duke mos mbajtur në brendësi të tyre fëmijë tërësisht jetim, por edhe fëmijë social të cilët i strehojnë aty. Nuk është një rakordim i duhur që fëmijët social të përfshihen me fëmijët jetim.”- u shpreh Lulzim Resuli, kryetar i Shoqatës Jetimëve të Shqipërisë.

Përgjatë vitit 2020 në “Lulet e vogla”, Korçë kanë punuar 7 punonjës, ndërkohë që në këtë rezidencë ka pasur gjithsej 19 fëmijë, numër i cili ka rënë dukshëm ndër vite jo për shkak të birësimit.

Pavarësisht se ka vetëm një fëmijë në institucion, ai do të vazhdojë të funksionojë në këto kushte sepse do të rimodelohet në “Shërbim Mbështetës për Fëmijët dhe Familjes”. Ky informacion iu vendos “Vetting” në dispozicion me anë të një kërkese për informacion nga Shërbimi Social Shtetëror, i cili listoi shërbimet që do të ofrohen si shërbim emergjencës për fëmijët në nevojë. Por nuk ka plan për fëmijët rezidentë dhe as për transformimin e institucionit.

Sipas Alfred Muharemi, Drejtor Rajonal i Shërbimit Social Shtetëror për qarkun e Tiranës, Korça dhe Vlora janë dy institucionet të cilat janë drejt ndryshimit të tipologjisë së shërbimit, jo më një institucion rezidencial por me shërbim komunitar që do t’u vijë në ndihmë fëmijëve apo dhe prindërve të tyre.

“Lulet e Vogla” Korça is financially financed by the Municipality of Korça, the fees set for adoptions and by various donors. This income is distributed to employees, food or other needs for the children. Every year, a call for monetary donations from citizens or businesses is opened to add a floor to the building, but despite the income collected, the Municipality of Korça has not carried out any work, raising doubts about the true purpose of the call.

The deinstitutionalization process is only functioning in terms of removing resident children to other residential institutions and for adoption purposes, and not for the purpose of returning these children to their biological families or foster families. The failure with deinstitutionalization is related not only to the Center in Korça, but also to the center in Durrës, where the number of children has increased. This fact is evidenced by the documents provided by the Ombudsman, which also explains the reasons.

"When I think about the only thing that before 2021 could be the number of employees in the public administration who came from this community, today you have 765 cases that are young people without parental care, they are young people with the care of one parent who are today part of the public administration," Alfred Muharemi, Regional Director of the State Social Service for the Tirana district, told "Vetting".

The report of the Supreme State Audit Office states that in some institutions there is a lack of psychologists and nurses and it is necessary to increase the staff with caregivers to meet the needs in improving the service. These children, unable to integrate into the respective societies, migrate and emigrate with the aim of adapting, but they face events that leave shocking traces for them, falling prey to trafficking./ VETTING