Flash News

OPINEWS

Analizë/ Lëvizja vendnumëro e Serbisë

Analizë/ Lëvizja vendnumëro e Serbisë

Boshko Jakshiç / gazeta Politika

 

Politika e jashtme e Serbisë mund të përshkruhet më së miri me frazën e siçilianit të famshëm Tomazo di Lampeduza: “Duhet ndryshuar gjithçka, për të mos ndryshuar asgjë”.

“Serbia ka vazhduar me të njëjtin format harmonizimi me politikën e jashme dhe të sigurisë me BE-në si edhe në vitin 2022”, thuhet në Analizën e harmonizimit të Serbisë me masat dhe deklaratat e politikës së jashtme të Bashkimit Europian: “Raport për gjysmën e parë të vitit 2023”, të cilën e bëri publik Qendra për çështje ndërkombëtare dhe të sigurisë (ISAC fond) dhe e bëri publik në gjuhën serbe edhe portali “European Western Balkans”.

Në lidhje me luftën në Ukrainë, Serbia ende vazhdon të mbajë një pozicion ambivalent, e kësisoj nëpërmjet qëndrimit në vend dhe (mos)harmonizimin me masat Perëndimore ndëshkuese ndaj Rusisë të vitit 2022, arriti shifrën e harmonizimit në 48 përqind – shifra më e vogël ndër të gjithë vendet kandidate për antarsim në BE nga Ballkani Perëndimor.

Vetëm në sajë të ritmit të ngadalsuar europian të vendosjes së paketave të reja të sanksioneve ndaj Moskës, Serbia arriti që këtë vit ta rritë në 52 përqind shkallën e harmonizimit, por edhe kjo është dhjetë pikë më poshtë sesa në vitin 2021, para shpërthimit të luftës në Ukrainë, e cila e hegjemonizoi Europën duke e lënë Beogradin të rimendohet.

“Gjithsesi ekziston përceptimi se presionet nga Brukslei janë më të vegjël dhe se BE-ja preferon më shumë stabilitetin në rajon, i cili nuk mund të ekzistojë pa Serbinë, mesazhi nga BE është krejtësisht i qartë. Mosharmonizimi me sanksionet ndaj Rusisë mund të ketë pasoja afatgjatë në procesin e anëtarësimit, por edhe në formimin e qëndrimit të shteteve të BE-së ndaj Serbisë”, thotë për EVB-në Igor Novakoviçi një prej autorëve të raportit.

Për hir të së vërtetës Serbia, në fillim të muajit mars të vitit 2022, u harmonizua me deklaratën e Përfaqësuesit të lartë Jozef Borell, e cila dënonte shkeljen e integritetit territorial të Ukrainës. Ishte gjithsesi një vendim me rëndësi duke patur parasysh se Serbia deri atëherë nuk kishte pranuar asnjë deklaratë të BE-së që mund të kishte ndonjëfarë tingëllime implicite kundër Rusisë. Beogradi ra dakord me atë që teksti politik i deklaratës të mos përmbante paketa sanksionesh. Pastaj votoi edhe për Rezolutën e Asamblesë të përgjithshme të OKB-së që dënonte Rusinë. Edhe përkundër palogjikshmërive, gjithë ajo që është bërë është rezultat i vetëdijes së në të kundërt Serbia do të shkelte parimet e sovranitetit dhe integritetiot territorial me të cilët mbron Kosovën, ndërsa vetes i’a ka mbyllur dyert drejt Perëndimit. Refuzimi i masave ndëshkimore ndaj Rusisë, mbeti i pandryshuar.

Në raportin e muajit prill të Parlamentit europian mbi Serbinë, raportuesi Vladimir Bilçik iu bashkua plejadës së politikanëve europianë të cilët e kritikojnë Serbinë si i vetmi vend në rajon dhe, sëbashku me Bjellorusinë, të vetmet në Europë, që nuk i kanë vënë sanksione Rusisë. Vuçiçi arriti t’i kundërshtojë sanksionet më gjatë se një vit e gjysëm, përballoi presionet edhe para publikut vendas dhe mund të mburret me këtë fakt, por si të maten dëmet e padukshme që sjell ky qëndrim sepse Perëndimi toleron por nuk fal.

Por nuk janë masat e ndëshkimit ndaj Rusisë e vetmja pikë mospërputhje e Serbisë. Në thelb janë kritike, shkruajnë autorët javën e kaluar në raportin studimor të ISAC-ut. Kanë të bëjnë me çështje të sigurisë me rëndësi direkte për BE-në, e për pasojë vendet anëtare ndjekin me vëmendje harmonizimin me çështjet kyçe për pozitën e Unionit në botë dhe synimet e saj të shpallura të politikës së jashtme. Sepse Serbia si rregull refuzon t’i bashkohet çfarëdo deklarate dhe masash kundër Rusisë dhe Kinës, të cilët i ka shpallur si aleatë kyç në mbrojtjen e Kosovës. Aleksandër Vuçiçi si kreatori kryesor i diplomacisë serbe, nuk dëshiron të pengojë bashkëpunimin me “mikun” Vladimir Putin dhe me “vëllain” Si Gjinping. Nuk heq dorë nga miqësia me Lindjen, i bindur se Perëndimi do të vazhdojë të tolerojë orientimin e tij si “dele e zezë”.

Serbia ka miratuar 31 deklarata dhe masa të fundit, por nuk ka qenë dakord me 31 syresh; 13 që kanë të bëjnë me luftën në Ukrainë, shtatë me Iranin, katër me rregjimin global të sanksioneve të BE-së për të drejtat e njeriut dhe një që ka të bëjë me Bjellorusinë (rreth zgjedhjeve presidenciale të gënjeshtërta megjithëse në vitin 2021 i ka dënuar), Moldavinë, Sirinë, Malin dhe terrorizmin. Të gjithë këto, përveç Iranit, janë të lidhura me Kremlinin ose për subjekte dhe individë nga Rusia.

Rrugëdalja nga “balloni i të pavërtetave”, sikurse e pati quajtur dikur vetë Vuçiçi, në mënyrë të natyrshme ka të bëjë vetëm me qëndrimin ndaj çështjes së Ksoovës, por jo me lidhjet me Rusinë dhe Kinën të cilët janë frenuesit kryesorë të harmonizimit me politikën e jashtme të BE-së dhe me Perëndimin në tërësi.

Vuçiçi mbështetet në këshillat e kryeministrit hungarez Viktor Orban, ndërsa në politikën e jashtme mbështet Moskën deri në kufinjtë e irritimit të Brukselit. Orbanit i lejohet. Hungaria është antëare e BE-së dhe kësisoj Unioni e ka shumë të vështirë të përjashtojë Hungarinë, megjithëse edhe për këtë mundësi po diskutohet. Edhe Vuçiçit gjithashtu mund t’i lejohet, por ama me çmimin e largimit nga anëtarësimi. Retorika e tij anti-BE në vë përpara dilemës nëse vërtetë synimi është që Serbia të hyjë në BE apo bëhen vetëm lojëra fjalësh që reduktohen në shfrytëzimin e donacioneve dhe investimeve për zhvillimin e vendit – gjë e cila është e nevojshme vetëm për forcimin e pozitës personale të Vuçiçit dhe të partisë së tij në radhët e zgjedhësve.

Këtu nuk ka asgjë të rastit. Nga Vuçiçi mund të dëgjohen mirënjohje për investitorët europianë dhe falenderime për kreditë me të cilat paguan rritjen e pagave dhe të pensioneve, por kush ka dëgjuar që presidenti të flasë për vlerat euroipiane: demokracinë, lirinë e mediave, institucione të forta dhe të pavarura, media që duhet të bëjnë punën e tyre.

Serbia i ka hapur bisedimet per antarësimin në BE në muajin janar të vitit 2014, anëtarësimi në BE është shënuar si proritet shtetëror, por propaganda antieuropiane vazhdon që prej vitesh dhe secili e ka të qartë se tabloidët e rregjimit janë megafonë të pushtetit. Ndërsa glorifikohen Rusia dhe Kina, mediat që veprojnë me telekomandë merren me komplotet e Perëndimit kundër presidentit, pushtetit dhe vendit në tërësi. Kërkesat për harmonzimin me BE-në interpretohen si “shantazhe dhe presione të papara” të “armiqve” të deklaruar të Serbisë. Rezultati është i pritshëm; rënie e ndjeshme e entuziazmit të opinionit publik për integrimin europian.

Ndikimi i Rusisë mbetet problem edhe në Beograd, këtë e dinë më së miri. Çfarë mund të pritet kur shefi i shërbimit informativ deklarohet proputinist i hapur i cili mezi priti të shkojë në Moskë? E njëjta rrugë është paralajmëruar edhe për shefin e diplomacisë Ivica Daçiç – në kohën kur shumë të tjerë i evitojnë provokime kaq të hapura.

Si mund të pritet një afrim  thelbësor me Unionin, harmonizimin  e vullnetshëm me politikën e tij të jashtme dhe të sigurisë? Unioni vazhdon të jetë larg nga Serbia, më shumë sesa pushteti flet për këtë. Dhe ekskluzivisht në sajë të vetë pushtetit.

*Përktheu: Xhelal Fejza

Të fundit