"42% of the population at risk of poverty"/ Why do basic products in Albania cost more than in Europe?

Lona, along with her husband and two young children, has come from Germany to visit relatives in Albania. As she went to the supermarket to buy the necessary products for her 7-month-old daughter, she was surprised by the prices.

The powdered milk that she buys for 18.99 euros in Baden, the city where she lives, she couldn't find cheaper than 2800 lek. The diapers that cost 5-8 euros, in Tirana are over 2 thousand lek (25 euros on average).

She spent 10,000 lek (100 euros) on just one purchase. "In Baden, with this amount I could have bought many more products, not only for the children, but also for myself. Even the prices of food in supermarkets are very expensive," she says.

Lona and her husband were considering returning to Albania, but they find it impossible to live at these prices. "In Germany we receive 1,200 euros in compensation per month for our children, 600 for each until they turn 18."

Concerns about the high prices of mainly industrial items in Albanian markets compared to developed countries in the region and Europe have increased significantly, especially with high inflation following the pandemic and the war in Ukraine.

A comparative price analysis conducted by "Monitor" on 52 food, personal care and baby products in the Penny supermarket chain in Germany and Albania highlights a significant imbalance in the cost of living. Many items have a significant difference to the disadvantage of the Albanian consumer.

For cleaning items, detergents, shampoos, etc., and children's products, prices were compared on the same day in the "Penny" supermarket chain in Germany and mid-range supermarkets in Albania, while for some food items, including dairy products, INSTAT average prices were taken and compared with prices in German "Penny" supermarkets.

The comparative data showed that prices in Germany are on average 25.6% cheaper than in Albania for the 52 items included in the table. (Prices in Albania were converted to Euro at the official BoA exchange rate, 98.4 lek).

The reasons behind these differences are related to the high level of taxes on basket goods, especially VAT, high transportation costs, not very suitable logistics, etc.

"We have high tax rates, especially VAT on the food basket, while transportation costs are over 100 euros per ton," said Eleni Babameto, owner of the company "Teuta", one of the main importers in our country.

Të dhënat tregojnë se pijet joalkoolike, produktet e pastrimit dhe kujdesit personal, bulmetrat, dhe produktet për fëmijë në Shqipëri janë shumë më të shtrenjta aktualisht se në Gjermani, me diferenca që kalojnë më shumë se 60%.

Pavarësisht se të ardhurat për frymë në Gjermani janë rreth 5 herë më të larta se në Shqipëri, shumë produkte jetike dhe të përdorimit të përditshëm rezultojnë më të shtrenjta në tregun tonë.

Këto diferenca tregojnë një barrë të lartë mbi konsumatorin shqiptar dhe nevojën për politika më të qarta dhe efikase në fushën e konkurrencës dhe mbrojtjes së konsumatorit.

Eksperti i ekonomisë, Arben Malaj, tha se çmimet e larta të ushqimeve kanë rritur të ardhurat buxhetore. Këto të ardhura duhen të përdoren për të kompensuar me mbështetje financiare shtresat e varfra të vendit, tha ai.

Shqipëria është një nga vendet e pakta në Europë që nuk aplikon lehtësi fiskale për shportën e ushqimeve dhe ndërkohë ka subvencione shumë më të ulëta për të nxitur prodhimin vendas me kosto më të lirë.

Çmimet e larta të ushqimeve janë një nga arsyet kryesore pse shqiptarët çojnë më shumë se 40% të të ardhurave mujore për blerjen e tyre, niveli më i lartë në Europë.

Ushqimet bazë, ku Shqipëria është më e shtrenjtë

Nga të dhënat rezulton se sheqeri është 39% më i shtrenjtë në Shqipëri, 0.97 euro për kilogram krahasuar me Gjermaninë, 0.70 euro për kg.

Edhe vaji i lulediellit ka një diferencë të ndjeshme, me 1.50 euro për litër në Gjermani kundrejt 1.99 euro në Shqipëri, me një diferencë 24%.

Ndërkohë, produktet si patatet, qepët dhe orizi kushtojnë ndjeshëm më lirë në Gjermani – deri në 40% më pak.

Produktet e mishit, Shqipëria më e lirë, por me diferenca të vogla

Produktet e mishit janë më të shtrenjta në Gjermani, siç është rasti i mishit të viçit, që ksuhton 12.29 euro për kilogram Shqipëri (çmimi mesatar INSTAT, janar 2025) ndaj 31.00 euro për kilogram në Gjermani, apo filetos së pulës (6.05 euro/kg në Shqipëri dhe 7.00 euro për kg në Gjermani).

Megjithatë, diferenca nuk është drastike dhe për disa produkte si kremviçet dhe peshku i freskët, diferenca arrin në mbi 3 euro/kg.

Bulmeti, Shqipëria me çmime më të larta

Çmimi i djathit të bardhë në Shqipëri është 9.62 euro/kg, kundrejt 13.00 euro në Gjermani, por kaçkavalli është më i lirë në Gjermani (9.90 euro) se sa në Shqipëri (12.43 euro).

Qumështi dhe kosi janë gjithashtu dukshëm më të lirë në tregun gjerman me 31 dhe 24% më pak.

Vezët kushtojnë afërsisht njësoj në të dyja vendet, ndërsa gjalpi është më i lirë me 6 euro/kg në Gjermani, një diferencë prej 55% nga tregu ynë.

Uji, pijet dhe alkooli – Gjermania më lirë, sidomos për ujin dhe birrën

Çmimi i ujit mineral në Shqipëri është 0.50 euro për litër, ndërsa në Gjermani, vetëm 0.20 euro. Edhe birra rezulton dukshëm më e lirë në Gjermani me 1.79 euro kundrejt 0.70 euro në Shqipëri për një shishe 0.5 litër.

Lëngjet e futave janë shumë më lirë në Gjermani me mbi 50%.

Artikujt e pastrimit dhe higjienës – Shqipëria shumë më e shtrenjtë

Kategoria me diferencën më ekstreme është ajo e detergjentëve dhe produkteve të kujdesit personal. Për shembull, një pako “Finish” me 42 tableta për larëse enësh kushton 16.16 euro në Shqipëri dhe vetëm 9.95 euro në Gjermani, një diferencë prej 6.21 euro apo 38% më shumë.

Edhe produktet e përditshme si “Cif”, “Mastro Lindo”, “Lenor”, apo pasta e dhëmbëve rezultojnë më të shtrenjta në Shqipëri, me diferenca që shkojnë deri në 54%.

Për shembull shampo “Head & Shoulders” shitet për 5.08 euro në Shqipëri dhe vetëm 1.79 euro në Gjermani, një diferencë prej 3.29 eurosh apo gati 65%. Gjithashtu një krem “Nivea” me të njëjtën sasi në Gjermani ishte 80% më lirë në të njëjtën ditë të krahasimit më 29 maj 2025.

Produkte për fëmijë – Shqipëria dyfish më shumë

Çmimi i pelenave “Pampers” për pesha 11-22 kilogramë me 22 copë për fëmijë rezulton 27.34 euro në Shqipëri dhe vetëm 8.70 euro në Gjermani ose 68% më lirë.

E njëjta tendencë vërehet edhe për produktet kozmetike për fëmijë, si kremrat apo shampot, ku diferencat variojnë nga 30% deri në 60% (shiko tabelën).

Ushqimet për fëmijë janë jashtëzakonisht më të shtrenjta. Për shembull produkti “Aptamil Organic 1 Bio 800 gr” kushton në tregun tonë rreth 28 mijë lekë (29 euro) ndërsa në të njëjtën ditë në supermarketin “Penny” në Gjermani kushtoi 18 euro.

Ndërkohë PBB për frymë në Shqipëri është rreth 8 mijë euro, ndërsa në Gjermani, rreth 53 mijë euro. Nga gjithsej 52 produkte të analizuara në tabelë, 42 prej tyre rezultojnë më të lira në Gjermani sesa në Shqipëri.

Nga analiza rezulton se vetëm 9 produkte janë më të shtrenjta në Gjermani sesa në Shqipëri.

TVSH e lartë për ushqimet

Në Shqipëri, Tatimi mbi Vlerën e Shtuar (TVSH) për produktet ushqimore është 20%, një nga normat më të larta në Europë.

Në kontrast, vendet fqinje aplikojnë norma më të ulëta Maqedonia e Veriut 5%, Mali i Zi 7%, Kosova 8%, Serbia 10%, ndërsa mesatarja europiane për ushqimet është rreth 9%.

Kjo barrë fiskale e lartë ndikon drejtpërdrejt në rritjen e çmimeve për konsumatorët shqiptarë.

Zonja Babameto tha se Shqipëria ka taksa të larta në përgjithësi më shumë se rajoni dhe TVSH të lartë për ushqimet, si një arsye e fortë për diferencat e larta. Niveli i lartë i TVSH-së ishte arsye për çmimet e larta edhe sipas përfaqësive të kompanisë tjetër të importeve të ushqimeve “Kosmonte Foods”.

Sipas të dhënave nga “Taxfoundation” dhe “Eurofast”, disa vende si Spanja dhe Portugalia kanë ulje të përkohshme deri në 0% për ushqimet bazë, për të përballuar inflacionin.

Vendet e Bashkimit Europian aplikojnë gjerësisht norma të reduktuara të TVSH-së për ushqimet, për të lehtësuar barrën fiskale mbi konsumatorët. Në Francë, për shembull, ndërsa norma standarde është 20%, TVSH për ushqime është vetëm 5.5%.

Gjermania aplikon një normë standarde prej 19%, por vetëm 7% për ushqimet. Po ashtu, Austria 10%, Belgjika 6%, Italia 4% dhe shumë vende të tjera ndjekin të njëjtin model favorizues për produktet bazë të konsumit.

Rast interesant është Suedia, me normë standarde të lartë 25%, por me vetëm 2.6% TVSH për ushqime, ndërsa Irlanda aplikon zero TVSH për produktet ushqimore.

Disa shtete, si Holanda dhe Luksemburgu, kanë zgjedhur norma të moderuara të reduktuara, përkatësisht 9% dhe 3%.

Ndryshe nga Bashkimi Europian, ku Shqipëria synon të anëtarësohet, vendi ynë dallohet për mungesën e një skeme që ndikon drejtpërdrejt në koston e jetesës, sidomos për shtresat më të ndjeshme të popullsisë.

Shqipëria është ndër të vetmet vende që nuk aplikon normë të reduktuar për ushqimet, duke ndikuar negativisht në fuqinë blerëse.

Në të shkuarën ka pasur shpesh propozime për vendosjen e një TVSH-je të reduktuar për produktet ushqimore bazë, por argumenti kryesor kundër ka qenë rënia e të ardhurave në buxhet dhe frika nga abuzimet në zinxhirin e furnizimit.

Megjithatë, ekspertët vlerësojnë se një sistem me dy norma (standarde dhe e reduktuar) jo vetëm që është i zbatueshëm, por edhe i domosdoshëm për të garantuar drejtësi sociale dhe mbrojtje të konsumatorit.

Varësi e lartë nga importet

Çmimet e larta të ushqimeve në vendin tonë më së shumti diktohen nga baza e ulët e prodhimit dhe varësia nga importet. Në vitin 2024 importet e ushqimeve ishin 2.7 herë më të larta se eksportet.

Rënia e prodhimit në sektorin bujqësor në njërën anë dhe në tjetrën rritja e numrit të konsumatorëve nga turistët po rizgjojnë kanalet e importit të ushqimeve.

Në vitin 2024, importet e ushqimeve në sasi shënuan rritje me 13%, ndërsa në vlerë, me 6.6.%

Të dhënat zyrtare nga tregtia e jashtme tregojnë se nga viti 2006 deri në 2024, Shqipëria ka shënuar rritje të dukshme të importeve të ushqimeve në vlerë monetare, ndërkohë që sasia në ton shënoi rritje më të moderuar.

Të dhënat tregojnë një tendencë të qartë drejt rritjes së kostos së importeve ushqimore, duke reflektuar ndryshime në çmime. Importet e ushqimeve në vendin tonë kanë pasur rritje të fortë, sidomos pas pandemisë.

Në vitin 2024, importet e ushqimeve arritën pikën më të lartë historike, mbi 1.300.000 tonë, duke treguar rritje të qartë pas stabilitetit shumëvjeçar.

Ndërkohë, vlera e importeve ushqimore shfaq një rritje të qëndrueshme që nga viti 2006, kur ishte nën 50 miliardë lekë.

Deri në vitin 2021, ajo arrin mbi 100 miliardë lekë, ndërsa në vitin 2024 kapërcen kufirin e 160 miliardë lekëve, mbi 3.5 herë krahasuar me 2006.

Kjo ecuri tregon se, edhe pse vëllimi në sasi nuk ka ndjekur të njëjtin trend, shqiptarët paguajnë shumë më tepër për ushqimet që importohen, edhe pse forcimi i Lekut nuk e mbështet këtë fenomen.

Në tre vitet e fundit, Leku është forcuar me rreth 20% ndaj Euros, gjë që duhet të kishte ndikuar edhe në uljen e vlerës së importeve.

Të dhënat zyrtare tregojnë se vendi ynë po importon sasi të ngjashme, por me kosto gjithnjë e më të lartë.

Kostot e larta të transportit dhe logjistika, një tjetër arsye

“Çmimet e larta të ushqimeve në Shqipëri disfavorizohen nga kostot e larta të transportit dhe logjistika e përshtatshme. Kostot e transportit për 1 ton ushqime janë rreth 100 euro”, – tha zonja Babameto. Aktualisht, çmimi i naftës në Shqipëri është ndër më të lartët në Europë.

Një litër naftë kushton 1.76 euro, dukshëm më i lartë se në vendet e rajonit si Maqedonia e Veriut, Serbia dhe Mali i Zi, ku çmimet e karburantit janë më të ulëta së paku 30%.

Në Bashkimit Europian, çmimet e naftës variojnë, por mesatarja është më e ulët se ajo në Shqipëri. Qeveria jonë aplikon taksa më të larta mbi karburantet, të cilat rrisin çmimin final për konsumatorin.

Shqipëria ka gjithashtu deficit në logjistikë. Nuk ka hekurudha funksionale. Tregu dominohet nga kompani të vogla transporti dhe ka kapacitete të dobëta magazinimi profesional.

Ekonomistët përllogarisin se kostot e transportit përbëjnë deri në 15–25% të çmimit final të disa produkteve ushqimore, sidomos të frutave, perimeve, mishit dhe produkteve të freskëta.

Treg i vogël dhe spekulim i lartë

Duke qenë një treg i vogël, shumë kategori produktesh importohen dhe shpërndahen nga pak kompani, çka krijon monopole ose oligopole që vendosin çmime të larta. Supermarketet e mëdha shpesh nuk kanë presion konkurrues të mjaftueshëm për t’i ulur çmimet.

Shqipëria importon rreth 80-90% të produkteve ushqimore të përpunuara, ndryshe nga vendet me bujqësi të zhvilluar. Kjo sjell kosto më të larta për shkak të transportit, taksave doganore etj.

Gjatë periudhave të krizës, si pandemia e COVID-19 dhe lufta në Ukrainë, është vërejtur një rritje e çmimeve të produkteve bazë në Shqipëri me ritme mbi 13% për ushqimet.

Fondi Monetar vërejti se në vendet e rajonit dhe sidomos në Shqipëri kishte elemente të spekulimit me çmimet e ushqimeve.

Në mungesë të mekanizmave efektivë të kontrollit dhe monitorimit nga autoritetet përkatëse, çmimet e larta mbahen në mënyrë spekulative.

Sipas të dhënave zyrtare në vitin 2024 janë importuar nga jashtë rreth 1,3 milionë kilogram ushqim me vlerë 156 miliardë lekë. Një kilogram nga grupi “ushqim, pije, duhan” kushtoi 120.8 lekë në vitin 2024 nga 129.8 lekë në vitin 2023, me rënie rreth 7%.

Në raport me vitin 2022, çmimi i një kilogrami ushqim dhe pije ka ranë mesatarisht me 17%.

Në anën tjetër, në vitin 2024, inflacioni i grupit ushqim, pije, duhan shënoi rritje me 2.7%. Importet janë përbërësi kryesor i inflacionit, pasi Shqipëria e ka të bazuar konsumin në import.

Mirëpo tregu vendas me pakicë nuk po tregohet elastik ndaj ndryshimeve të çmimeve në tregjet ndërkombëtar, duke mos përcjellë uljen e çmimeve dhe fitimet nga kursi i këmbimit.

Importuesit dhe distributorët e ushqimeve kanë pohuar, se po përballen me rritjen e kostove të brendshme për shkak të mungesës së fuqisë punëtore që i ka detyruar të rrisin pagat.

Çmimet e larta të ushqimeve, marrin 40% të buxhetit të familjeve

According to INSTAT data, for 2023, an Albanian family with an average of 3.7 members spent about 91,675 lek per month, of which 36,349 lek (39.6%) were on food and non-alcoholic beverages.

This percentage is among the highest in Europe, reflecting that Albanians spend half of their income on food. In the EU, families spend about 13% of their budget on food.

High food costs are also linked to low incomes. Albania has purchasing power equal to 34% of the EU, while wages are about 30% lower than the Region.

When incomes are low, a larger portion of it goes to basic goods, such as food, that are necessary for survival. In higher-income countries, families have the opportunity to spend on entertainment, education, travel, etc., reducing the percentage of total spending on food.

Albania has been among the countries with the highest inflation for food products after global crises (COVID-19, war in Ukraine), further increasing their weight in the budget.

On the other hand, economic assistance and support for low-income families in relation to GDP have decreased in recent years.

In 2024, funds for economic assistance expenditures reached only 1.1% of GDP, significantly less than 1.6% in 2014.

The continued decline in budget expenditures relative to GDP for the needy comes at a time when living costs, such as food prices, rent, transportation, etc., have increased significantly, hitting the needy hardest.

Meanwhile, Albania officially has 42% of the population at risk of poverty./ Monitor