5 years since justice reform, VOA publishes study: Delays and Challenges; Politics does not accept vetting in its ranks

On the 5th anniversary of the approval by the parliament of the reform in the justice system, the Institute of Political Studies published in the study, according to which the results of this reform are evaluated as delayed and partial.

Although it was voted with 140 full votes by parliament, political forces became the main obstacles to justice reform, causing numerous distortions and delays, the study authors note.

Full 5 years ago, in July 2016, few could have thought that the reform of the justice system would have today as insufficient results as it currently has, even though it was considered a necessity for democracy and the Albanian state, the study said.

The Institute for Political Studies stressed in its study that the results of the reform, albeit belated and partial, are the only achievements of a functioning democracy of the rule of law.

Thanks to the commitment of the US and the EU, it started vetting and amended more than 25 previous laws. But time has shown, says Afrim Krasniqi, head of the ISP, that the constitutional and legal changes were both necessary and unstable and hastily drafted, as 15 laws had to be corrected 3-4 times within 2-3 years by the same parliament.

"What we see in these 5 years is that justice reform was vital, positive and necessary for Albania, but time has shown us that those who initiated justice reform and especially in the phase of writing constitutional and legal changes, did not have the information. , the preparation and the right vision to make the reform practically feasible. Today, after 5 years, we have new justice institutions, we have justice reform in progress, but we do not have a functional justice "- said Mr. Krasniqi.

The study notes that all new institutions of the judicial system were created or elected outside the constitutional and legal deadline.

Between 2018-2020 Albania was left without a Constitutional Court and without a High Court, between 2017-2019 an interim Prosecutor General was elected, while institutions such as the HJC remained for a long time without full members and the SPAK was established without the number of provided by prosecutors.

The start of the vetting was delayed by a year and when it started, over 50% of prosecutors and judges lost their posts, creating a domino effect of vacancies at all levels of the judiciary and justice, the study notes.

Over 50 cases are pending before the Constitutional Court, the study said, over 30,000 remain pending in the Supreme Court and 2-3 times more cases are pending at other levels of courts and the prosecution.

“Reforma nuk ka arritur ende të shkojë tek qytetarët dhe është më shumë reformë në aspektin sipërfaqësor, është më shumë, siç thuhet, një reformë në Tiranë, se sa një reformë që shkon realisht tek qytetarët dhe te e drejta qytetare. Deri tani kemi folur për reformë, por tani është koha për performë dhe kjo nuk ka ndodhur.tani janë zgjedhjet për Gjykatë Kushtetuese, Gjykatë të Lartë dhe institucione të tjera, por është ende e paqartë nëse prurjet në sistem në të gjithë nivelet janë apo jo më cilësore se sa ata që i larguan nga sistemi për shkak se nuk plotësoni nivle të caktuara” - thotë zoti Krasniqi.

Reforma u miratua me 140 vota pro, asnjë kundër, asnjë abstenim dhe nisja e reformës u mbështet edhe nga edhe nga deputetë që ishin kritik ndaj saj dhe dolën si subjekte të dekriminalizimit, ndërsa pas miratimit shumë prej tyre shkaktuan vonesa me mënyrat nga më të ndryshmet.

Në studim theksohet se është jetike një reformë afatgjatë, kapilare dhe revolucionare mbi një bazë të qëndrueshme dhe horizontale besimi, dhe kjo nuk mund të jetë e ndërvarur pa limit kohor nga diplomatë apo zyrtarë me mandate 3-4 vjeçare në Shqipëri.

“Reforma duhet të punojë të ndryshojë kurbë funksionimi për tu bërë reformë për qytetarët dhe me qytetarët; institucionet e drejtësisë duhet të jenë më llogaridhënëse përpara qytetarëve të vet dhe zëra konstruktivë në shoqërinë civile, botën akademike, median, etj, duhen dëgjuar me të
njëjtin respekt si 5-6 rreshtat anglisht në rrjetet sociale. Diplomatët janë këtu për të na
ndihmuar dhe po e bëjnë këtë, por në çdo rast ashtu si suksesi, edhe përgjegjësia, kosto
dhe çmimi i dështimit të mundshëm bie vetëm mbi qytetarët, shtetin dhe vendin tonë” - thuhet në studim.

Instituti i Studimeve Politike thotë se pritshmëria e lartë e qytetarëve tek SPAK dhe tek Gjykata Kushtetuese është tregues i etjes dhe i besimit tek ndryshimi.

“Më 2021 Shqipëria ka Gjykatë Kushtetuese funksionale, Gjykatë të Lartë funksionale, ka Prokuror të Përgjithshëm të pranuar gjerësisht, ka SPAK me mbështetje maksimale, ka ILD funksional, ka KLGJ dhe KLP që po reflektojnë më shumë maturi sesa më parë, ka Shkollë të Magjistraturës funksionale dhe ka vetëdije qytetare për reformën, më realiste, më solide dhe më optimiste” - thekson studimi.

Sipas autorëve të tij, reforma në drejtësi solli mesazhin thelbësor se erdhi koha për llogaridhënie dhe për fundin e pandëshkueshmërisë dhe rrënimin e sistemit korporativ korruptiv, një mesazh ky me shumë vlerë për politikën, e cila ende nuk pranon vettingun në radhët e saj.

“Ndikimi politik, qoftë përmes përdorimit politik të reformës për qëllime elektorale, qoftë nga sistemi i promovimit klanor apo edhe përmes denigrimit me “gjyq publik” të çdo vendim-marrjeje të drejtësisë që cenon oligarkinë politike, mediatike dhe ekonomike: janë tregues tëi qartë se politika në tërësi nuk e ka dashur, nuk e do dhe nuk mund ta duartrokasë reformën në drejtësi” - thekson Instituti i Studimeve Politike.

Sfidat kryesore sipas tyre, mbeten drejtësia profesionale dhe e shpejtë, zhdukja e korrupsionit nga gjykatat, si dhe largimi nga sistemi i gjyqtarëve të akuzuar për korrupsion, duhet shoqëruar me hetime të burimeve financiare, masa ligjore deri në sekuestro.

“Vendimmarrjet profesionale dhe transparente, respektimi i afateve ligjore të hetimit, gjykimit dhe vlerësimit, njësimi i standardeve në dhënien e drejtësisë, drejtësi edhe për qytetarin e braktisur dhe pa mundësi politikë e financiare ndikimi, barazi përpara ligjit dhe përballje reale me dosjet VIP të oligarkisë politikë dhe ekonomike, janë e mbeten sfidë thelbësore e ditëve, javëve, muajve dhe viteve që vijnë. Po ashtu, Harta Gjyqësore nuk mund të jetë hartë krize për emërimet aktuale në drejtësi, por hartë e shanseve dhe të drejtave qytetare për drejtësi” - thuhet në studim.

Instituti i Studimeve Politike tërhoqi vëmendjen edhe tek legjitimeti i institucioneve të drejtësisë, ku, sipas tij, nevojiten ndryshim i thellë cilësor, më shumë konkurrencë, më shumë cilësi kandidatësh, më shumë transparencë, më shumë meritokraci dhe më shumë llogaridhënie.

“Fiktiviteti në kandidime dhe klientelizmi në emërime e promovime mbeten kërcënim serioz. Kuvendi, qeveria dhe Presidenti nuk mund të kenë të njëjtat standarde preferenciale klienteliste e politike si përpara reformës ashtu edhe tani në jetësimin e saj. Organet e drejtësisë duhet të kenë
legjitimitet të plotë kushtetues me plotësimin e gjithë vendeve bosh në to, duhet
të kenë sistem të verifikimeve periodike dhe duhet që çdo emërim/zgjedhje të bëhet në
afatin ligjor dhe kushtetues” - rekomandohet në raportin e këtij Instituti.

Autorët shpresojnë që reforma të mbyllë tranzicionin e institucioneve dhe të ndikojë në kulturën institucionale e qytetare, dhe ajo “të mos përdoret si alibi, si plaçkë elektorale, si kërcënim apo si mjet për të pamundësuar drejtësinë fundore”.

Researchers estimate that despite the problems, the reform is bringing an end to impunity, public confidence in the SPAK is at a maximum, as shown by the wave of ongoing denunciations there and in the Constitutional Court.

According to them, the main thing is the complete transformation of the justice reform into an Albanian reform and for the Albanians, with accountability to the Albanians, after the extraordinary support from the USA and the EU. VOA