Albania's trade with countries in the region will continue to decline in 2024

From Monitor.al

Over the past year, Albania's trade volume with the five Western Balkan countries fell by 11.5%, largely reflecting the overall weakness of Albanian exports due to the depreciation of the Euro. Albania lost ground in trade with Kosovo, Serbia, North Macedonia and Montenegro. It remained in surplus with Kosovo, Bosnia and Montenegro, while with North Macedonia and Serbia, imports were higher than exports. What do we buy and sell with the Region and how are we losing ground due to the weak Euro and the lack of subsidies in agriculture.

Last year, Albania lost ground in the export market to the Western Balkan countries, Serbia, Kosovo, North Macedonia, Bosnia and Montenegro.

Albanian products are becoming uncompetitive with Balkan countries, but also beyond, as a result of the decline in the value of the Euro, rising domestic costs, and the lack of fiscal policies that encourage low-cost production.

In 2024, Albania's trade volumes with the Region fell by 9% compared to the previous year. The sharpest reduction was in Albanian exports to the region, down about 14% from 2023, while imports fell by only 1%.

The six Western Balkan countries are striving to create a common market as a prerequisite for membership in the European Union.

Geographic proximity and similar lifestyles favor trade, but barriers and a lack of tradition of cooperation are holding back linear trade growth.

Last year, Albania's exports to the region suffered double-digit declines with all countries except Bosnia.

In 2024, the trade balance also recorded a deficit with North Macedonia and Serbia, while remaining positive, albeit with a decrease with Kosovo, Bosnia and Montenegro. In 2023, Albania had higher exports than imports with all countries in the Region, except Serbia.

Trade with the Region accounted for 9.6%% of total trade volume in value last year, down from 10.4% in 2023.

Albania's main trading partner in the Region is the other side of the nation, Kosovo. Trade between our countries accounted for 43% of the trade volume with the Region, while the second trading partner is Serbia with 24%, North Macedonia with 19%, Montenegro with 8.3% and Bosnia with 4%.

If they had harmonized their policies and utilized the potential offered by the nation, Albania and Kosovo would have become competitive as economies in the Region and would also have benefited from the complementary economies offered by the two countries.

Eksportet e Shqipërisë përveçse në Rajon kanë humbur terren edhe në BE dhe vende të tjera. Gjatë vitit 2024, eksportet e mallrave arritën vlerën 373 miliardë lekë, duke u ulur me 15,4%, krahasuar me një vit më parë, ndërkohë importet e mallrave arritën vlerën 894 miliardë lekë, duke u rritur me 2,5%, krahasuar me një vit më parë.

Deficiti tregtar arriti vlerën 522 miliardë lekë, duke u rritur me 20,7%, krahasuar me vitin 2023. Një seri njësish prodhimi kanë hyrë në një cikël zinxhir falimenti, për shkak të humbjeve të akumuluara nga kursi i këmbimit.

 

Eksportet e Shqipërisë në Rajon dominohen nga ushqimet dhe kryesisht prodhimet e serrave, materialet e ndërtimit dhe lëndët djegëse, teksa edhe importet nga vendet e tjera janë kryesisht ushqime, drithëra, bulmet, mish, lëndë djegëse, prodhimet farmaceutike etj.

 

Ulen eksportet dhe rriten importet me Kosovën

 

Kosova, vitin e kaluar, ka zgjeruar avantazhin tregtar në Shqipëri duke rritur eksportet dhe duke ulur importet nga vendi ynë.

 

Të dhënat nga INSTAT mbi tregtinë e jashtme tregojnë se në vitin 2024, eksportet shqiptare në Kosovë pësuan rënie me 9.8%, ndërsa importet nga Kosova në Shqipëri shënuan rritje me 33.5% në vitin 2024 në krahasim me vitin 2023.

 

Mallrat shqiptare të eksportuara në Kosovë shënuan 36.8 miliardë lekë në vitin 2024, me rënie 9.8%. Ndërsa importet nga Kosova në të njëjtin vit shënuan 15.7 miliardë lekë, me rritje 33.55% në krahasim me vitin 2023.

 

Gjithsesi Shqipëria është në suficit në tregtinë me Kosovën, por vlera e tij shënoi rënie gjatë vitit të kaluar. Suficiti tregtar me Kosovën shënoi 21.1 miliardë lekë në vitin 2024, nga 29 miliardë lekë që ishte në vitin 2023, me rënie 27%.

 

Pavarësisht se tregtia e Kosovës me Shqipërinë u përmirësua në favor të Kosovës vitin e kaluar, deficiti tregtar i Kosovës u thellua më tej me 17.5%. Eksportet e Kosovës mbulojnë vetëm 11% të importeve.

 

Rritja e importeve nga Kosova u dominua nga mallrat e kompanisë Devolli në Shqipëri me birrën ‘Peja’, prodhimet ‘Vita’ dhe me tapicerinë e shtëpisë nëpërmjet ‘Comodita Home’.

 

Nga eksportet tona në Kosovë, tkurrjen më të madhe e pati hekuri me rreth 25%, për shkak të rënies së prodhimit në kompaninë ‘Kurum’ në Shqipëri. Eksporti i zarzavateve shënoi rënie në vlerë me rreth 22%, si rrjedhojë e uljes së çmimeve dhe rënies së Euros, e cila i ka vënë në vështirësi eksportet e Shqipërisë.

 

Tregtia me Kosovën është shumëfishuar në dekadën e fundit. Gjatë vitit 2024, volumi tregtar u 5-fishua në krahasim me vitin 2008, kur u shpall pavarësia. Shkëmbimi tregtar mes Shqipërisë dhe Kosovës nisi pas përfundimit të luftës në vitin 2000.

 

Në rreth dy dekada tregti shihet se përfituesja më e madhe është Shqipëria, e cila eksporton më shumë se sa importon mallra në Kosovë. Në vitin 2024, vlera e mallrave që Shqipëria eksportoi në Kosovë ishte dy herë më e lartë se vlera e mallrave që importoi.

 

Eksportet shqiptare në Kosovë dominohen kryesisht nga materialet e ndërtimit, lëkurët dhe prodhimet e tyre, si dhe ushqimet, ndërsa importet nga Kosova përfaqësohen kryesisht nga materialet e ndërtimit, të cilat zënë gati 50% të importeve, ushqimet dhe produktet kimike dhe plastike.

 

Kosova dhe Shqipëria, dy shtete të të njëjtit komb, nuk i kanë shfrytëzuar potencialet e burimeve natyrore dhe popullsinë e re në moshë për të rritur përfitimet ekonomike.

 

Ekonomitë tona bazohen në një model që nuk gjeneron punësim me vlerë të lartë dhe nuk kanë mundur të integrohen në zinxhirët e industrisë si Serbia dhe Maqedonia e Veriut.

 

Profesori i ekonomisë, Safet Gërxhalliu, thotë se ekonomistët dhe ekspertët e dy anëve të kufirit duhet të hidhen në veprim. ‘Duhet të ulen dhe të hartojnë një program të përbashkët, ku në themel të jetë harmonizimi i taksave dhe tatimeve, njësimi i programeve arsimore, politikat e zhvillimit në shërbim të tregut të përbashkët dhe më pas qeveritë në të dy anët ta kenë në krye të axhendës’, – tha ai.

 

Tkurret tregtia me Serbinë

 

Pas Kosovës, Serbia është partneri i dytë më i rëndësishëm në tregtinë ndër-rajonale.

 

Volumi tregtar i Shqipërisë dhe Serbisë vitin e kaluar shënoi 45 miliardë lekë, me rënie 11% në krahasim me vitin 2023. Eksportet pësuan reduktim të fortë, me rënie vjetore 16.4%, ndërsa importet me 9.8%.

 

Mallrat e importuara nga Serbia arritën 36.8 miliardë lekë vitin e kaluar, nga rreth 41 miliardë lekë në vitin 2023, ndërsa eksportet shqiptare në Serbi ishin 8.2 miliardë lekë më 2024, nga 9.9 miliardë lekë më 2023.

 

Deficiti tregtar në vlerë shënoi 28.6 miliardë lekë, nga 31 miliardë lekë që ishte më 2023, me përmirësim me 7.7%.

 

Importet nga Serbia në vendin tonë dominohen nga drithërat, të cilat zunë 8% të vlerës së mallrave serbe më 2024. Pijet alkoolike, makineritë dhe pajiset, mbetjet nga industria ushqimore janë grupet më të importuara nga Serbia.

 

Alumini, zarzavatet e përpunuara dhe produktet farmaceutike kryesojnë listën e mallrave që blihen në Serbi për konsum në vendin tonë.

 

Në anën tjetër, eksportet shqiptare drejt Serbisë përfaqësohen nga perimet të cilat zënë 28% të totalit të mallrave shqiptare që shiten atje, të ndjekura nga çeliku dhe kripërat, të cilat zunë përkatësisht 13% dhe 12% të totalit të eksporteve në vlerë drejt tregjeve serbe.

 

Ndër mallrat më të eksportuara janë këpucët, frutat, mobiliet.

 

Interesant mbetet fakti se teksa Shqipëria eksporton më së shumti perime dhe zarzavate në Serbi, i importon sërish nga ky vend këto produkte pasi të jenë përpunuar. Në vitin 2024, importet e zarzavateve të përpunuara arritën mbi 1 miliard lekë, ose mbi 10 milionë euro, me rritje vjetore mbi 6.7%.

 

Ndryshe nga vendet e tjera të rajonit, Serbia ka skemën më të konsoliduar për subvencionin në bujqësi, e cila aplikohet në të gjithë zinxhirin e vlerës që nga prodhimi deri tek agropërpunimi.

 

Diferencat në politikat fiskale dhe të mbështetjes në bujqësi bëjnë që perimet e freskëta shqiptare të eksportohen në Serbi dhe më pas të blihen që andej me çmime shumë të larta.

 

Zhvillimi i turizmit dhe rritja vit pas vit e vizitorëve të huaj po e shton ndjeshëm kërkesën për prodhim, por ndërkohë bujqësia shqiptare nuk po mundet të ndjekë turizmin. Mungesa e subvencioneve në bujqësi, e krahut të punës dhe mekanikës bujqësore po i bën prodhimet tona të konkurrueshme nga importet.

 

Ky nivel në të cilin ndodhet bujqësia po ndikon që një pjesë e madhe e të ardhurave që vijnë në ekonominë tonë nga turizmi të dalin sërish jashtë për importin e mallrave që konsumojnë turistët.

 

Më 2024, Serbia zuri vendin e parë për sasinë e importeve të ushqimeve në vendin tonë. Vendi ynë importoi nga Serbia rreth 20% të totalit të ushqimeve për vitin që shkoi.

 

Tregtia me Maqedoninë e Veriut u rikthye në deficit

 

Shqipëria humbi ‘betejën’ tregtare me Maqedoninë e Veriut, duke kaluar në vitin 2024 në deficit nga suficiti që ishte i pranishëm në dy vitet paraardhëse 2022-2023. Vitin e kaluar, volumi tregtar ndërmjet vendeve tona ra me 20%, por importet nga Maqedonia e Veriut ishin më të larta se eksportet tona atje.

Në vitin 2023, Shqipëria eksportoi 18 milionë euro më shumë mallra se sa importoi nga Maqedonia e Veriut. Në 2024, importet nga ky vend ishin rreth 2 milionë euro më të larta se eksportet tona.

Maqedonia e Veriut është partneri i tretë tregtar i Shqipërisë në tregtinë ndër-rajonale. Struktura e importeve nga ky vend është ngjashme me atë të eksporteve.

Mallrat kryesore që importohen nga Maqedonia e Veriut janë lëndët djegëse, artikujt prej guri dhe allçie, çeliku dhe produktet nga grupi i ushqimeve, ndërsa eksportet tona përfaqësohen nga çeliku, lëndët djegëse, zarzavatet, kripërat etj.

Siç shihet, eksportet shqiptare në Rajon përfaqësohen nga burimet natyrore të vendit, ku më përfaqësuese është kripa e detit dhe zarzavatet dhe perimet e freskëta, të cilat janë konkurruese për shkak të avantazhit klimatik që nxjerr prodhimin në treg para fqinjëve.

Bie tregtia me Malin e Zi, por në suficit

Shkëmbimet tregtare me Malin e Zi shënuan rënie në vlerë me 15% gjatë 2024, por Shqipëria ruajti pozicionin e saj suficitar.

Importet nga Mali i Zi vitin e kaluar kapën një vlerë prej 2,5 miliardë lekësh, me rritje 9.3%, ndërsa eksportet tona atje arritën në 7,6 miliardë lekë, duke u ulur me 20% në krahasim me vitin 2023. Bilanci tregtar mbeti pozitiv me 5.1 miliardë lekë, por me rënie 30% nga vlera 4.7 miliardë lekë e vitit 2023.

Lëndët djegëse dominuan tregtinë ndërmjet dy vendeve. Shqipëria eksporton më së shumti lëndë djegëse, të cilat zënë 386% të eksporteve tona atje dhe materiale ndërtimi, që përfaqësojnë 27% të eksporteve dhe ushqim, pije, duhan, me 20%.

Importet nga Mali i Zi përfaqësohen nga lëndët djegëse, prodhimet e drurit dhe materialet e ndërtimit.

Rritet tregtia me Bosnjën, suficiti në favorin tonë

Due to its geographical distance, Bosnia ranks last in terms of regional trade volumes with only 5%. While trade with other countries decreased in 2024, with Bosnia, exchanges increased, as Albanian exports to Bosnia are higher than imports.

Exports reached 3.1 billion lek in 2024, with an annual growth of 3%, while imports reached 2.5 billion lek, or 2% more. The trade surplus reached 584 million lek, up from 542 million lek in 2023.

Albanian exports to Bosnia are represented by food, minerals, textiles and footwear, while imports are wood products, chemical products and food.