Elbasan, choked by smoke, scorched by conscience

By Lutfi Dervishi

July 7, 2025. Today in Elbasan there is no smoke, but the air still carries the smell of what happened. For six days in a row, the waste field burned without stopping. A mountain of garbage, 20 thousand square meters, 40 meters high, fed poison to the lungs of the city.

While smoke covered the city, another heavy fog fell upon it: that of indifference.

In today's meeting with local journalists, to talk about the purity of the Albanian language, silence and disappointment were seen in their eyes more than in their social media statuses.

The waste field, just a few kilometers from the center, is larger than many neighborhoods of Elbasan combined. The waste here comes from 8 municipalities.

The fire this time (the third or fourth time?) was more powerful than before and the almost asphyxiating effect was not only on Elbasan, but also on Cerrik and Belshi.

"We felt pain in our lungs when we were reporting," say those who reported from the scene.

In this city of over 100,000 inhabitants, after six days of flames and smoke covering everything, three people reacted: two local journalists and Antonio, a 15-year-old who has just finished ninth grade and whose passion in life is journalism.

Fatmir, a veteran of local journalism, says that seeing the damage, "I thought there would be the biggest protest the city has ever seen... but not even the environmental experts showed up. Not even the opposition. Not even the civil society that, in the past, made noise even about the trees being cut down."

Only one former soldier spoke properly. "Even when they go out to work, they have no idea what needs to be done."

Enesi, a young journalist, with his voice full of irony and disappointment, says: "I live in Kala. I used to be proud to say I'm from Elbasan. Today? It's a shame to say you're from this city that sold your voice for a state salary."

Antonio is more direct: "As long as the incinerator is not working, this will happen again. The government is to blame, but also the opposition because it only comes for photos. Everyone knows, no one says it."

MPs? Invisible like bad smell.

Elbasan has 14 deputies. Those in the majority (ten) were silent as a blade of grass. Not a sound. The Mayor spoke only when the situation calmed down, with an apology that was more like a belated justification.

On social media, journalist Entela Duka expressed her revolt:

"The waste field in Elbasan has been burning non-stop for 4 days, causing massive pollution and a risk to the health of citizens. I had one question: do these 10 majority MPs know anything about what is happening or are they on vacation, since they take office in September? What are you saying, what are these opposition MPs doing? Come on, we have seen them appear near the place where the garbage is burned. It is clear, they come, they leave, they fill their pockets, they benefit from a fat pension, because for the city they don't even care. GOD PROTECT OUR CHILDREN!"*

Fëmijët, pikërisht ata që çdo ditë thithin ajër të helmuar, janë ata që mbeten më të pambrojtur.

Nga djepi i dijes, në vatër helmi

Gazetarja Meri Qosja, në një shkrim të shpërndarë gjerësisht, solli një tjetër panoramë të zymtë:

“Nga vendi ku dikur lindnin idetë, ku shkollat e para hapnin dyert për brezat e rinj, ku dijetarët dhe mësuesit ishin themeli i çdo ndryshimi shoqëror, sot ngrihet vetëm një re e zezë, e rëndë dhe e heshtur. Tym, erë plastike, gazra të padukshëm, këto janë “mësuesit” e rinj të Elbasanit… Në periferi digjet një landfill, por në qendër digjet një ndërgjegje. Dhe ndoshta kjo është më e rënda, jo tymi, por mungesa e reagimit. Jo zjarri, por akulli në shpirt.”

Në këtë qytet që dikur mburrej me emrat e dijes dhe shkollës shqipe, sot mbretëron një indiferencë e frikshme. E ndërsa ajri ndotet, ndërgjegjja shkon drejt asfiksimit.

Protesta para Prokurorisë u nxit nga kryeqyteti prej Qëndresës Qytetare. Pjesëmarrja 20 vetë, shumica të ardhur nga kryeqyteti. Më shumë gazetarë se protestues!

Banorët?

Të heshtur.

Deputetët?

Të padukshëm.

Shoqëria civile?

E shpërndarë si tymi i padukshëm që mbështjell ish qytetin e luleve.

I merrja intervista banorëve sepse goja të rrinte e hidhur, thotë Arbeni, po përgjigja ishte e njëjtë.

-”S’ka gjë do të kalojë”

-Po deputetët?

-?…

Tymi nuk njeh të majtë e të djathtë- thotë Entela.

Vetëm kur situata mori fund dhe zjarri u shua “pas ulitimatumit nga lart”, kryetari i Bashkisë e ndjeu të nevojshme të kërkonte falje publike.

“Elbasani nuk është tym”.

Kështu shkruan Meri Qosja në fund të apelit të saj, duke i kujtuar qytetit rrënjët dhe historinë e tij si djep i arsimit dhe mendimit kritik. Por sot, ky qytet është më shumë hije e asaj që ishte dje.

-Pse nuk reagojnë elbasanllinjtë?

Në një moment m’u duk vetja se vetëm unë jetoj në Elbasan, thotë Meri dhe shton: “Edhe për të protestuar erdhën nga Tirana”.

Elbasani po digjet, jo vetëm nga zjarri i plehrave, por edhe nga një “zjarr” tjetër më i madh: heshtja, frika, indiferenca. Dhe kjo është ajo që vret më shumë se tymi.

Provoj të flas me një banor dhe e pyes për djegien e plehrave.

-Ekspertët thonë,….

-E di çfarë thonë ekspertët, i ndërhyj, më thuaj çfarë mendon ti.

-Eshtë gjë e keqe thotë. Kaq dhe mbledh supet si për të më treguar që ka folur shumë.

Në mungesë të reagimit të opinionit publik shfaqet cinizmi.

“Shyqyr që shpëtoi nga zjarri incineratori”. “Raketa iraniane ka rënë në vendin e gabuar”.

“Ka qenë një kohë që njerëzit flisnin. Atëherë kishte burra. Tani e kanë shitur veten për 400 – 500 mijë lekë rrogë shteti… Sot kur ke mundësi të punosh?”- thotë Vladimiri.

Ndërsa 15 vjeçari që ëndërron të bëhet gazetar thotë se nuk askush nuk kërkoi njeri. Nuk kishte koordinim.

Kush është fajtor?

“Qeveria, por edhe opozita të mos jetë vetëm për të bërë foto”.

-Pse nuk reagojnë njerëzit?

-Kanë frikë se janë në punë.

-Po pensionistët? Të papunët?

-Edhe ata e kanë dikë në punë.

In Elbasan, today, the air is cleaner. The smoke may have temporarily disappeared, but the stench, the disappointment and the silence… are still here. And Elbasan awaits an awakening that is not coming. For now, the city breathes more indifference than oxygen.

At the end of the meeting, a group photo. There is no shortage of sarcasm: "In this photo, there are more of us than those who were at the protest."

A bitter joke, like the unsweetened coffee that accompanies journalists.