How the manufacturing industry is being destroyed

Processors expect to produce at higher costs from wages and energy. Some enterprises may go bankrupt, others will adapt by investing in technology. Producers from various sectors unanimously see the continuation of the policy of increasing wages as inevitable even during 2025. The policy of wage increases, according to them, will bring increased expenses that will be reflected in production costs.

As a result, some of them expect to amortize them in the selling price of the final products to the consumer. Others consider investments in the automation of production technology an advantage in protecting against rising wage costs.

Alban Zusi, from the Albanian Export Center, predicts an increase in the number of manufacturing enterprises that risk going bankrupt. Overall, the manufacturing sector and domestic exporters, according to him, will be burdened with additional costs in 2025 from the continuation of the policy of increasing wages, increasing the electricity tariff (from January 1, 2025, at least 2,600 businesses connected to 10 kilovolt voltage will enter the free market).

According to Mr. Zusi, there will also be a cost burden on processors from the increase in the price of raw materials, which will come from abroad due to the depreciation of the Euro currency.

"The cost of production activities consists mainly of: personnel costs, energy costs (fuel/gas and electricity), fiscal costs, and the costs of raw materials obtained from the country or imported.

None of the above has a downward trend, on the contrary, they all have an upward trend: due to inflation, especially increased by the increase in state salaries, employees have a constant demand for salary increases.

Electricity is expected to increase due to the decision to release operators in the 10 kilovolt system to the free market, hydrocarbons are overtaxed, compared to the rest of Europe, and furthermore, an excise tax has been imposed on industrial gas.

The fiscal burden tends to increase due to the increase in the minimum wage, the country's raw materials become more expensive due to the depreciation of the Euro (which makes their same value in Lek more expensive in Euro). So it is not about reducing costs for manufacturing industries, especially those that export. " Zusi predicts that this situation risks bringing about the bankruptcy of a number of businesses.

"Exporters will try to review their production structure. Some will aim to adapt their production for the domestic market. Some will aim to enter higher levels in the value chain within the sector in which they operate."

"Some will experiment with making new products or even come up with their own product. But unfortunately this could also be the year of massive closures of dozens of industries, mainly exporting, but also in other sectors that are facing fierce competition from imports that are now 30% cheaper than two years ago," he says.

Alban Zusi: "Exporters will try to review their production structure. Some will aim to adapt their production for the domestic market. Some will aim to enter higher levels in the value chain within the sector where they operate. Some will experiment with making new products or even come up with their own product. But unfortunately this could also be the year of massive closures of several dozen industries, mainly exporting, but also in other sectors that are facing fierce competition from imports that are now 30% cheaper than two years ago."

The President of the Albanian Export Center, Alban Zusi, recommends that it is necessary for Albanian institutions to focus their attention on domestic production not only with fiscal facilitation policies, but also by providing funds to advance scientific research.

"In general, the current economic development model or hypothesis has other priorities and the processing and manufacturing industry is clearly undervalued."

We have extraordinary incentives from the state budget or other policies for the production sector, we have increased attention and promotional funds and even extraordinary fiscal incentives for tourism (6% VAT on hotels!!! versus 20% VAT on all food basket products) but we have no incentive policies or financing for industries, there is no mention of fiscal incentives.

We have no funds and policies for scientific research for industry, but only for universities, as well as the most erroneous monetary policy possible that demotivates and hits domestic industries and production every day with the disadvantage created by the unjustified overvaluation of the domestic currency against foreign currencies, with increasing production and consumption."

Milk processors expect cost increases from wage increases

Luis Ndreka, head of the dairy processing company ADG (formerly "Lufra"), predicts costs will be more or less the same as in 2024 in terms of raw material and packaging prices, while salary costs will increase.

"So the total cost will increase due to the increase in wages. While the prices of products, I believe, will be similar to last year, in most of the product range, but there may be minimal indexation increases for some of the product codes, to amortize the increase in wages.

"So overall we expect stability in both production costs and consequently in sales prices," he asserts. In 2023, the total amount of milk collected, according to INSTAT data, is around 101 thousand tons, marking a decrease of 8% compared to 2022.

Për vitin 2024, sipas operatorëve të tregut të përpunimit, prodhimi i qumështit veçanërisht ai i lopës, pati rritje, pasi shtrenjtimi i çmimit të grumbullimit nxiti fermerët për prodhim. Por mungesa e subvencioneve mbështetëse theksoi edhe më shumë diferencën e çmimit të shitjes së qumështit të lopës krahasuar me fermat e rajonit dhe EPreviewuropës.

Qumështi i prodhuar nga fermeri vendas vijon të mbetet më i shtrenjtë, krahasuar me qumështin e prodhuar në rajon apo Europë, pavarësisht uljeve të shpeshta të çmimit, që u shoqërua 2 herë me protestë nga blegtorët në muajin prill 2024.

Në atë periudhë, qumështi i lopës nga fermat e mëdha dhe të mesme u grumbullua me çmim 65 deri në 67 lekë pa TVSH për litër nga 78 lekë pa TVSH që ishte më parë (rënia 16 deri 20%). Ndërsa nga fermat e vogla, qumështi u grumbullua me çmim 60 lekë pa TVSH për litër.

Përpunuesit kryesorë nuk parashikojnë ta ulin më tej çmimin për qumështin e grumbulluar nga fermeri në vitin 2025. Por gjithashtu do të vijojnë edhe me rritjen e importeve nga jashtë, veçanërisht për të plotësuar pikun e kërkesës në muajt e verës.

“⁠Ka një trend në rritje të sasisë së qumështit të prodhuar nga fermerët. Parashikojmë që ky trend rritës do të vazhdojë edhe për këtë vit. Kjo tregon që çmimi është i favorshëm. Nuk besoj se do të ketë ndryshim të çmimit të blerjes së qumështit nga fermerët vendas.

Për sa u përket importeve të qumështit, parashikojmë për 2025 pothuajse të njëjtën sasi importi sa në 2024, ndoshta me një rritje shumë të lehtë, për shkak të rritjes së turizmit gjatë verës”, pohon zoti Ndreka.

Sipas të dhënave të Doganave, në periudhën janar-maj 2024 u importuan 7,1 milionë litra qumësht. Kjo ishe sasia më e lartë e periudhës që prej vitit 2017 kur nisi zbatimin për herë të parë skema e TVSH-së së kreditueshme 20% për agropërpunuesit.

27% e qumështit të importuar, sipas të dhënave të Doganave, vinte nga Italia, 16% e totalit të importeve e zë qumështi nga Sllovakia, 14,5% importet nga Hungaria, 13% nga Bosnjë-Hercegovina, 11% nga Kosova, rreth 9% nga Serbia etj.

Z. Ndreka pohoi më herët se vjet gati 5% e totalit të qumështit të përdorur si lëndë të parë e importoi nga shtete, si: Sllovenia, Hungaria dhe Serbia. Për muajt korrik-gusht 2024, lënda e parë nga importi pritej të zinte 30% të totalit të qumështit të përdorur për prodhim.

Ai tha se çmimi i qumështit të lopës nga importi në atë periudhë, përfshirë koston e transportit dhe taksave, arrin 55 lekë për litër, rreth 38 lekë për litër më lirë sesa prodhimi vendas.

Për sa i përket kërkesës për produkte të bulmetit për 2025, Luis Ndreka i kompanisë ADG tha se pritet të jetë më e mirë, ndikuar nga riorganizimet e brendshme të kompanisë, nga zgjerimi në kategori të reja produktesh, por mbi të gjitha, nga pritshmëria për rritje të turizmit dhe sezonit turistik.

“⁠Ka një trend në rritje të sasisë së qumështit të prodhuar nga fermerët. Parashikojmë që ky trend rritës do të vazhdojë edhe për këtë vit. Kjo tregon që çmimi është i favorshëm. Nuk besoj se do të ketë ndryshim të çmimit të blerjes së qumështit nga fermerët vendas. Për sa u përket importeve të qumështit, parashikojmë për 2025 pothuajse të njëjtën sasi importi sa në 2024, ndoshta me një rritje shumë të lehtë, për shkak të rritjes së turizmit gjatë verës”

Rritje kostosh edhe për përpunuesit e mishit

Edhe përpunuesit e mishit parashikojnë shtim kostosh prej vijimit të politikës së rritjes së pagave.

“Mbyllja e 2024-s ishte e suksesshme për biznesin vendas. Për vitin 2025, presim rritje të kostove të prodhimit, ndikuar nga dy faktorë.

Së pari, faktori ndërkombëtar. Blerja e lëndës së parë nga jashtë dhe situata të ndryshme ndërkombëtare që nuk mund të parashikohen. Së dyti, faktori i brendshëm. Energjia nuk parashikohet të rritet. Politikat fiskale do të jenë të njëjta me vitin 2024.

Këmbimi valutor i Euros mendoj që nuk do të ketë rritje. Ajo që do të ndikojë në ngritjen e kostos do të jetë vetëm rritja e pagave të punëtorëve që është domosdoshmëri për tregun”, pohon drejtori i përgjithshëm i operatorit KMY, Spiro Lengo.

Zoti Lengo nuk parashikon se për vitin 2025 do të ketë rritje të çmimeve për nënproduktet e mishit, e ndikuar nga shtimi i kostove. Ai thotë se ndryshimet varen nga konkurrenca në treg.

“Rritja e kostove të prodhimit është mirë të mbulohet nga eficienca, dhe jo nga rritja e çmimeve. Rritja e çmimeve nuk varet nga ne, por nga konkurrenca. Në një treg të globalizuar fiton cilësia dhe çmimi i ulët. Me një konkurrencë të lartë duhet gjithmonë të kthehen sytë nga cilësia dhe kultura e shërbimit”.

Prej gati dy dekadash, operatorët e sektorit të përpunimit të mishit vuajnë konkurrencën e prodhuesve të rajonit, për shkak të vendosjes së taksës 10% për importin e mishit si lëndë të parë nga BE, teksa gjithë vendet e CEFTA-s si: Serbia, Maqedonia e Veriut, Bosnjë-Hercegovina, Mali i Zi dhe Kosova, e blejnë lëndën e parë kryesore, mishin, me taksë doganore zero.

Sipas përpunuesve kjo çon në mbikosto, të cilat po penalizojnë edhe eksportin në këto vende.

Për shkak të humbjes së konkurrueshmërisë në rajon, 5 operatorë të përpunimit të mishit, në muajin gusht 2024, nëpërmjet një letre dërguar ministrive, kërkuan heqjen e taksës 10%, pasi është i vetmi shtet në rajon që importon mishin si lëndë të parë nga Europa pa taksë doganore zero.

Po ashtu, Shqipëria është e vetmja që e eksporton me taksë 10%, ndërsa këto shtete eksportojnë drejt Shqipërisë me taksë zero. Kërkesa e tyre nuk u reflektua me ndryshime fiskale, me qëllim mbrojtjen e prodhimit vendas.

Operatorët ngritën shqetësimin në letrën dërguar ministrive se taksa 10% për importin e mishit si lëndë të parë nuk ka stimuluar prodhimin vendas të kafshëve për mish.

“Sot në vend nuk ka asnjë prodhues të mishit të derrit, lënda e parë kryesore e industrisë sonë.

Gjithashtu nuk ka asnjë prodhues të mishit të pulës që ne përdorim, si fileto pule (për proshutat), apo bader (për wurstel) ka fare pak prodhues të mishit të gjedhit të cilët plotësojnë vetëm një pjesë të vogël të mishit të freskët që tregu konsumon (pjesa më e madhe vjen nga importi)”, nënvizohej në letrën e industrialistëve.

Sipas të dhënave të INSTAT, për vitin 2023, numri i krerëve të gjedhëve arriti në 264 mijë. Krahasuar me vitin 2022, numri i tyre ra me 11%. Rënie është shënuar edhe te krerët e derrave. Për vitin 2023 numri i tyre arriti në 114,830 derra.

Në raport me 2022 numri i tyre ra me 16%. Për vitin 2023, në vend numërohen 4,8 mln krerë pula. Krahasuar me 2022, periudhën e pandemisë së shpendëve, rënia e tyre është me 2%. Shfaqja e gripit të shpendëve në muajin mars 2022 në Shqipëri solli ngordhjen e një numri të lartë shpendësh. Në total, sipas të dhënave të INSTAT, në vitin 2022 numëroheshin rreth 4,9 milionë pula në të gjithë vendin.

Krahasuar me 2021, numri i tyre ra me rreth 5%. Por përveç disavantazhit konkurrues me fqinjët, kjo industri i ka të mbyllura portat për të eksportuar edhe në BE, pavarësisht se në harkun e 30 viteve, kompanitë përpunuese të mishit kanë investuar në teknologji moderne.

Po ashtu, pjesa më e madhe e tyre janë të certifikuara nga certifikues europianë për ekzekutimin e procedurave që garantojnë standardet e sigurisë ushqimore të produkteve konform rregulloreve të BE. Pengesa për eksportin e kësaj kategorie produktesh, sipas përpunuesve, është mosunifikimi i legjislacionit të sigurisë ushqimore me atë të BE-së.

Prodhuesit e ujit të ambalazhuar presin rritje të kërkesës nga turizmi

Prodhuesit e ujit të pijshëm të ambalazhuar parashikojnë ecuri pozitive të aktivitetit në 2025, duke ndjekur ecurinë pozitive që pati edhe në vitin paraardhës. Për sa u përket pritshmërive për ndryshime kostosh, Florant Dautaj, administrator i kompanisë prodhuese të ujit të ambalazhuar “Qafshtama” tha se do të mbeten të qëndrueshme nga stabilizimi i çmimeve të lëndëve të para jashtë, por do të mbeten në rritje shpenzimet për pagat.

“Viti 2024 ka shënuar një arritje të rëndësishme për kompaninë ‘Qafshtama’, me një rritje prej 25% të të ardhurave krahasuar me vitin paraardhës. Përsosja e informatizimit të sistemeve të distribucionit, ka pasur ndikim të rëndësishëm në rritjen e efikasitetit dhe shpejtësisë së rrjetit të shpërndarjes.

Një tjetër faktor që ka mbështetur këtë ecuri ka qenë zgjerimi i bazës së klientëve dhe prania në tregje të reja, duke na mundësuar të forcojmë pozitat tona në treg. Për vitin 2025, ne presim që kostot prodhuese të mbeten të qëndrueshme, falë stabilizimit të çmimeve të lëndëve të para.

Although wage increases have had a significant impact on increasing costs, continuous investments in technology and optimization of management systems have significantly contributed to increasing productivity, which allows us to control costs without being forced to increase prices in the market.” Dautaj says that the demand for water in the domestic market is predicted to be higher in 2025 than in 2024, due to positive expectations for the arrival of tourists.

"The demand for mineral water in the domestic market is expected to continue to grow, due to several key factors that will affect this sector. The evident trend of tourism growth has enabled us to increase sales and we believe that it will enable us to continue this growth in the future."

"The continuous awareness of consumers and the change in their behavior towards the consumption of natural and healthy products, such as mineral water, is significantly affecting the increase in demand for this product. I would emphasize that consumers today have become careful selectors of products that offer the best values ​​for their health."

While the lack of qualified labor, according to him, is a problem that this sector has been facing every day in recent years and this situation will continue in the following years. He said that to face this problem, there are concrete measures in increasing salaries, to ensure that employees feel appreciated and motivated.

"We believe that offering competitive salaries is essential to ensure staff stability and sustainability. This approach helps retain qualified employees, who have a direct impact on the long-term success of the company."

Increasing wages has a direct effect on increasing costs, but this is a mandatory measure if we want this workforce not to leave."/ Monitor