Flash News

Evazioni fiskal i ‘Bankers’, lihet në burg CEO kinez dhe ish-drejtori

Përplasen dy makina në aksin Sarandë-Delvinë, 4 të plagosur

Alarm për bombë, Policia largon deputetët dhe mediat nga ndërtesa e Kuvendit të Kosovës

“Vullneti i popullit” dhe ironia e dorëheqjeve të komanduar

Përfundon pa ndryshime rinumërimi i votave në Durrës

KRYESORE

Miku i i presidentit çek bëri pazar me armët në Shqipëri, bashkëpunim me personazhe famëkeqe të Ballkanit

Politiko 25 Janar 2018, 09:10

Miku i i presidentit çek bëri pazar me armët në

Jaroslav Strnad, donatori kryesor i presidentit çek Milos Zeman ka blerë në mënyrë sekrete stoqe të mëdha armësh në Ballkan me ndihmën e një serie personazhesh famëkeqe vendase. Pazari ka përfshirë dhjetëra milionë fishekë të vjetër shqiptarë – shitja e të cilëve nga MEICO “shpërtheu” pas tragjedisë së Gërdecit.

Presidentit çek Milosh Zeman i pëlqen të bëjë shaka rreth gjuatjes me pushkë të gazetarëve.

Politikani veteran, i cili po kandidon për t’u rizgjedhur këtë javë fitoi përçmim ndërkombëtar së fundmi, kur me një armë false bëri sikur shënjestroi median.

Megjithatë, nëse Zeman do të donte t’i vinte në jetë kërcënimet e tij, donatorit të tij kryesor financiar Jaroslav Strnad nuk do t’i mungonin plumbat.

Një investigim nga Projekti i Raportimit të Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (OCCRP) dhe Partnerët zbulon se kompanitë e lidhura me Jaroslav Strnad, financuesin kryesor të fushatës zgjedhore të Zeman, ka blerë stoqe të mëdha armësh në Ballkan me ndihmën e disa personazheve të diskutueshëm, një prej të cilëve është hetuar për aktivitet kriminal.

Blerjet përfshijnë importimin në Republikën Çeke të dhjetëra miliona fishekë të vjetër kinezë nga stoqet në Shqipëri.

Strnad ka blerë gjithashtu fabrika të vjetra armësh me çmime të ulëta nga kompani të falimentuara në Ballkan, përfshirë një fabrikë armësh maqedonase në telashe financiare dhe së fundmi, një impiant që prodhon pjesë këmbimi ushtarake në Serbi.

Biznesi i Strnad në Ballkan gjithashtu ka përfshirë të paktën dy figura të lidhura me ish-shefin e fuqishëm të spiunazhit maqedona Saso Mijalkov, aktualisht në gjyq për përgjime të paligjshme.

Blerjet e armëve nga çekët shkojnë përtej Strnad. STV Group, një tjetër firmë çeke e drejtuar nga biznesmeni Martin Drda, gjithashtu bleu më shumë se 30 milionë fishekë nga stoqet shqiptare.

Nuk është e qartë përse kompanitë e kontrolluara nga Strnad dhe Drda i blenë municionet.

Por Strnad e krijoi reputacionin dhe pasurinë e tij në Republikën Çeke dhe Sllovaki si tregtar dhe prodhues armësh, çfarë sugjeron se armët që u blenë në Shqipëri janë shitur diku gjetkë.

Pyetja është: kujt ia shiti?

Municionet e vjetra kineze që Strnad bleu në Shqipëri janë shumë të lira dhe besohet të jenë jashtë gjendjes së punës – duke e bërë të vështirë të shiten në tregjet ndërkombëtare të ligjshme. Shtetet anëtare në NATO-s, përfshirë Republikën Çeke nuk përdorin municione të tilla. Shtetet e Bashkuara e kanë ndaluar importin e municioneve kineze që nga masakra e Sheshit Tiananmen në vitin 1989.

Stoqet shqiptare të municioneve kanë fituar një famë të keqe. Filmi hollivudian “Qentë e Luftës” (2016) u bazua në një përpjekje spektakolare të përfunduar keq të dy amerikanëve njëzet e ca vjeçarë, të cilët si trafikantë armësh u përpoqën të ripaketojnë dhe të shesin ilegalisht municione të tilla te qeveria amerikane.

Në përgjigje të pyetjeve nga gazetarët, një përfaqësues i kompanive të Strnad konfirmoi blerjen e municioneve “të prodhimit kinez dhe rus” nga Shqipëria, por hodhi poshtë idenë se ishin në gjendje të keqe dhe këmbënguli se “shumica e këtyre municioneve u shit te klientë brenda Bashkimit Europian”.

Por ekspertët e armëve të konsultuar nga gazetarët ishin skeptikë.

“[Kjo] përgjigje nuk më duket e besueshme,” tha Georges Berghezan, një kërkues shkencor për Grupin për Kërkim dhe Informacion mbi Paqen dhe Sigurinë (GRIP).

“Tregu i klientëve [për municione ushtarake] në sektor privat është shumë i kufizuar në BE,” tha ai.

“Dhe nuk mund ta imagjinoj që forca sigurie publike në vendet e BE-së të jenë pajisur me municione të vjetra të stilit sovjetik”.

I pyetur se ku mund të eksportoheshin municione të tilla, Pieter D. Wezeman, kërkues i lartë në Institutin për Kërkime Paqeje në Stokholm, SIPRI, sugjeroi “Afrikën, do të thosha në pjesë të Lindjes së Mesme, vende si Iraku dhe mbase Afganistani”.

Përfaqësues të kompanisë STV Group nuk iu përgjigjën një kërkese për koment.

Miq të ngushtë

Strnad gëzon një marrëdhënie të ngushtë me presidentin çek Milos Zeman dhe është donatori më i madh i fushatës së tij zgjedhore. 45-vjeçari zotëron disa kompani, shumica pjesë e grupit të tij çekosllovak CSG me interesa në transport, prodhim dhe armë. Strnad është pronar i Tatra Trucks, një nga prodhuesit më të vjetër të automjeteve në botë.

Të dhënat publike tregojnë se një nga firmat e biznesmenit, DAKO-CZ, ka kontribuar me një total prej 2 milionë korunash (US$ 92,160) drejt fushatës aktuale të Zeman për t’u rizgjedhur. Një tjetër firmë e lidhur me Strnad, Composite Components, është donatori i dytë më i madh i Zeman dhe ka dhuruar 1 milion koruna. Së bashku, dy firmat përbëjnë 2/3 e të gjitha kontributeve të fushatës së Zeman.

Zeman gjithashtu ka kritikuar publikisht rregullat e vendit të tij për kontrollin e shitjes së armëve, duke u ankuar se masat që ndalojnë eksportin e tyre në vende nga ku mund të ri-eksportoheshin në zona konflikti po i marrin frymën biznesit.

Prodhuar në Kinë: Si i blenë kompanitë çeke stoqet e fishekëve shqiptarë

Në vitin 2008, një përpjekje e qeverisë shqiptare për të demontuar rezerva të vjetra të municioneve vdekjeprurëse të periudhës së regjimit komunist shkoi tmerrësisht keq.

Në mesditën e 15 marsit 2008, një seri shpërthimesh në një fabrikë demontimi në fshatin Gërdec ngriti një shtëllungë zjarri në qiell, qëlloi gëzhoja artilerish nëpër shtëpi dhe vala goditëse u ndjeh dhe në kryeqytet. Tragjedia vrau të paktën 26 persona.

Por tragjedia shqiptare rezultoi të ishte një mundësi për biznes për dy kompani rivale çeke.

Intervistat dhe dokumentet që OCCRP disponon tregojnë se shpërthimi i Gërdecit e nxiti qeverinë shqiptare që t’i shkatërrojë municionet e rrezikshme të periudhës komuniste dhe i hapi rrugën kompanive çeke, Real Trade Praha dhe STV Group, të kontrolluar nga manjatët e armëve Jaroslav Strnad dhe Martin Drda, t’i blejnë ato me çmime të lira.

Sipas dokumenteve të brendshme të Kompanisë shtetërore shqiptare të Import-Eksportit Ushtarak, MEICO, nga 2010 deri në 2015 Real Trade Praha – firma e lidhur me Strnad – dhe STV Group e kontrolluar nga Drda, blenë dhjetëra milionë fishekë kinezë në Shqipëri.

Dokumentet tregojnë gjithashtu se mbi 100 tonë eksploziv RDX u shit nga stoqet shqiptare te blerësit në Republikën Çeke, megjithë alarmin e ngitur nga diplomatët amerikanë në Tiranë mbi rrezikshmërinë e e materialit shpërthyes.

Blerjet e municioneve ngrejnë pikëpyetje se çfarë bënë kompanitë çeke më fishekët. Municioni kinez i stoqeve shqiptare shitet me vështirësi në tregun ndërkombëtar për shkak se është i vjetër dhe i pasigurt. Ky municion nuk përdoret nga ushtritë e shteteve anëtare në NATO, përfshirë atë të Republikës Çeke. Por bashkë me fishekët e vjetër çekë, municioni i vjetër kinez shpesh gjen rrugën drejt fushëbetejave në Afrikë dhe Lindjen e Mesme.

“Kush do ta blinte diçka të tillë?”

Është e paqartë se çfarë bënë kompanitë çeke me municionin që blenë.

Një gjë është e qartë: kompanitë nuk ia shitën ushtrisë çeke. Në përgjigje të pyetjeve, një zëdhënës i ushtrisë çeke tha se forcat ushtarake të vendit ishin të përkushtuara ndaj standardeve të NATO-s dhe nuk përdorin armatime kineze.

Një përfaqësues nga kompanitë e Strnad konfirmoi se “kompanitë nga Grupi Çekosllovak blejnë teprica municionesh, armësh, pajisjesh ushtarake dhe pjesë rezervë në vende të ndryshme europiane, përfshirë Shqipërinë” dhe këmbënguli se shumica e blerjeve shiteshin te klientë të BE-së.

Përfaqësues të STV Group refuzuan t’i përgjigjeshin pyetjeve të gazetarëve.

Ekspertët e armëve të konsultuar nga gazetarët shprehën skepticizëm se municionet mund të gjendeshin te blerësit europianë, duke cituar vjetërsinë, llojin dhe gjendjen e keqe.

“Jam i sigurt se [shumica] e sasisë është e papërdorshme, gjë që shpjegon çmimin shumë të ulët,” tha Berghezan.

Një burim me dijeni të marrëveshjes fillestare të Real Trade Praha të vitit 2010, i cili refuzoi të identifikohej nga frika e hakmarrjes, tha se municioni me gjasa do të shitej sërish në zona konflikti, veçanërisht në Afrikë. Ai nuk ofroi dokumente shtesë për të mbështetur këtë pretendim të tijin.

“Municionet që ju po flisni, mendojeni pak… kush do t’i blinte? Jo një ushtri, jo amerikanët, as rusët,” tha burimi.

“Nga një kuti me 100 plumba, mbase 30 ose 10 fishekë nuk do të punojnë fare, kush i merr këto municione koti. Por civilët e armatosur dhe gangsterët në Afrikë nuk e kanë haberin”.

*Marrë me shkurtime nga BIRN