Xhonturqit* dhe paloshqiptarët

Alfred Lela

Një pllakatë memoriale i ka nxjerrë prej monotonisë emocionet e shqiptarëve, në pik të një vape që u duk sikur e kish shterrur të gjithë limfën e lëvizjeve. Para se t’u japim të drejtë emocioneve, një gjë e rrezikshme, sidomos në verë, duhet t’i shpjegojmë ato. Përkundër ndonjë diversioni, memoriali që u kushtohet të vrarëve të një grushti shteti në Turqi 3 vjet më parë, nuk është kundërshtuar se është ‘turk’. Neveri duhet ushtruar edhe ndaj çdo diversioni, edhe më të pavend sipas të cilit pllakata është pritur me këmbët e para se është ‘myslimane’.

Nëse debati bie në hullitë e këtij mjerimi ne kemi humbur dyfish: do të kemi para sysh edhe pllakatën edhe moskuptimin për të.

Gjithashtu, duke hequr këto dy emocione ‘negative’, mosmiratimi i vendosjes së një përkujtimoreje të tillë pajiset me logjikë. Ata që janë ngritur kas në revoltë, duke e konsideruar mbrapshti vendosjen e memorialit, e bëjnë këtë, ose u duhet ta bëjnë, jo për ngjyresat fetare, as ato etnike apo racore, por thjesht dhe vetëm për të kundërshtuar një harbutërinë erdoganiste me licensë të karadashit të tij në Tiranë, Edi Rama.

Memorialet në vende të tjera përkujtojnë një ide apo përpjekje të përbashkët; ato nuk janë forma subversioni ideologjik dhe as material, siç duket se është rasti i Tiranës. Statuja e lirisë, për shembull, e vendosur në ishullin në hyrje të Neë York-ut është dhurata e Francës që kremton idealin e lirisë dhe aleancën franko-amerikane kundër perandorisë britanike. Skënderbeu shqiptar, i vendosur në shumë qytete të Europës, shenjon një ide dhe aksion të përbashkët të Europës së krishterë kundër zgjerimit osman. E me radhë kështu.

Shqiptarët dhe turqit nuk kanë as ide dhe a përpjekje të përbashkëta në grushtin e shtetit të 15 korrikut  2016. Madje, për shumë kemalistë në Shqipëri, anti-memoriali i këtij të vendosur te Liqeni do të ishte me vend: një shenjë kujtese në nderim të laicitetit të shtetit dhe kombit mik turk dhe të vlerave euro-perëndimore që themeluesi i Turqisë moderne kishte ndërmend. Eshtë e qartë se Erdogani është duke rendur në kah të kundërt të këtyre vlerave.

Një anti-vlerë e tillë është edhe përpjekja e tij që luftën me gulenistët ta transferojë edhe në Shqipëri. Memoriali i 15 korrkut është i tillë: një shenjë trembjeje drejtuar njerëzve që, ose janë afër me idetë e klerikut turk ose, pa qenë me të, janë kundër autoritarizmit të Erdoganit.

Sigurisht, palët politike turke mund ta bëjnë këtë luftë, por prezumimi se Shqipëria është zgjatim i perandorisë dhe se ata mund ta shtrijnë edhe këtu, nuk është vëllazëri, siç thotë presidenti turk, por dashakeqësi. Një pushtim i trashë, absurd dhe autoritar me shenja që i shërbejnë kujtesës si kontrapedal.

Restauracioni neo-otoman që po ndodh me galop në kohën e Edi Ramës është shqetësimi i vërtetë në këtë memorial. Nëse i shton këtij edhe Restauracionin komunist, gjithaq të gjalluar që prej kohës kur Rilindja erdhi në pushtet, e kupton se emocionet duhen lënë megjithëmend mënjanë.

Logjika duhet ta skicojë si të papërgjegjshëm në raport me fatet e kombit këtë zotëri dhe të gjejë shenja exit-i për shoqërinë. Kushdo që kërkon ta lexojë revoltën si anti-myslimane dhe anti-turke, më së pari nuk do Shqipërinë.

Si rrjedhim nuk ka si të dojë as fenë islame dhe as Turqinë.

*Xhonturqit ose ‘Turqit e Rinj’, quhej një lëvizje reformiste në fillim të shekullit 20 që kërkonte zëvendësimin e monarkisë së Sulltanit me një formë tjetër qeverisjeje. Duket se Erdogani po kërkon të kundërtën, kthimin e monarkisë nën sundimin e tij.