Hysni Ndreu
Ndër të gjitha lajmet e këqija që kanë shenjuar periudhën tridhjetëvjeçare paskomuniste në Shqipëri, ikja e shkrimtarit, përkthyesit e profesorit Agron Tufa mund të konsiderohet si një prej tyre. Pikërisht për këtë arsye edhe duhej të ish shoqëruar me një debat të mirëfilltë intelektual, të kish ngritur më këmbë politikën majtas e djathtas, por kryesisht qeverinë, të ish shndërruar në një kambanë alarmi për drejtësinë, si dhe të kthehej në temën kryesore të debateve publike në mediat vizive e të shkruara.
Gjendemi në Shqipërinë gjëmëmadhe, asgjë e tillë nuk ngjet. As që pritej të ndodhte. Së paku, jo për raste si ky.
Prej gjithë zallamahisë së krijuar në media e në rrjete sociale, të duket sikur vërtet ka një debat, me mbrojtës e kundërshtarë të rreshtuar në dy kampe, të cilët vërtitin argumentet e tyre, ca në mbrojtje e ca në sulm të Tufës. Në të vërtetë ekziston vetëm një kamp, që duket qartësisht se është i mirëstrukturuar e fort i koordinuar, në të cilin paradoksalisht, por jo çuditërisht, janë rreshtuar kundërshtarët e Tufës. Aty pikas të njëjtët persona, që përdorin të njëjtën gjuhë, kanë mbështetjen e strukturave qeveritare dhe zotërojnë edhe organin e tyre mediatik, gazetën “Dita”. Këtu ata mund të botojnë në rend gjithë ç’pjell mendja e tyre e rrafshët, por krejt e djalltë: kanosjet me jetë, fyerjet, mllefet, njollosjet, pështirosjet dhe krupën e trashëguar shekullore.
Në anën tjetër janë dashamirë të fjalës së lirë, të cilët shkruajnë e publikojnë krejt rastësisht në mbështetje të Tufës, pa një organ të tyrin mediatik, të pakoordinuar, madje me mbrojtjen që i bëjnë Tufës rrezikojnë edhe ndonjë prestigj personal, për shkak se mund të përfshihen te ‘lista e zezë’ e qeverisë.
Te ky grupi i dytë, për hir të së vërtetës, mungojnë shumë zëra: mungon zëri i opozitës shqiptare, i shumë miqve dhe kolegëve të shkrimtarit e profesorit, mungon zëri i Presidentit, i Avokatit të Popullit, i shoqatave/organizatave letrare apo atyre për mbrojtjen e të drejtave të njeriut, por edhe zëri i shumë poetëve e prozatorëve. Mbi të gjitha, këtu mungon edhe zëri i atyre medieve, që kanë organizuar emisione të tëra, gjer për Xhisiela Malokun, por nuk gjetën hapësirë që t’ia kushtonin një emision largimit të një personaliteti si Tufa. Pikërisht për këtë arsye, gjatë gjithë këtyre ditëve, më shumë se lebetitjet kërcënuese të Spartak Brahos dhe të të gjithë të ngjashmëve të tij, më ka shqetësuar heshtja e atyre që duhej të kishin folur.
Megjithatë, e vetmja pikë, ku të gjitha palët bien dakord, është se Agron Tufa nuk duhej të kishte ikur nga Shqipëria. Për njërën palë, Tufa është ndër ato personalitete, largimi i të cilëve i bën dëm Shqipërisë. Për palën tjetër, me në krye brahot, tarifat e brojkat, ai nuk duhej të ish lejuar të largohej pa marrë dënimin e merituar. Këta të dytët përpiqen edhe të na sigurojnë se do ta ndjekin Tufën këmba-këmbës dhe do ta gjejnë kudo që të jetë futur. Unë dua t’i qetësoj dhe t’ua lehtësoj disi punën për kërkimin dhe gjetjen e Agronit, duke u dhënë një sugjerim krejt të thjeshtë: hapni sytë përreth e mos u degdisni gjer në Zvicër, sepse njerëz si Agron Tufa e kanë të pamundur të ikin nga vendi i tyre, jo vetëm sot, por as nesër a pasnesër.
Hapni sytë përreth dhe do ta shihni se Agron Tufa është ngado: në dhjetëra e qindra librari të Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë, Malit të zi; në biblioteka kombëtare e universitare, në ato të lagjes, të shkollave apo edhe në biblioteka personale, të qytetarëve të thjeshtë, të studiuesve, shkrimtarëve e dashamirëve të tij, madje edhe të dashakeqëve.
Agron Tufa, pra, nuk mund t’i ikë vendit të tij. Atë mund ta pikasësh nëpër arkiva të medias së shkruar e vizive, me opinione, analiza, komente, krijime artistike; mund ta gjesh në dhjetëra periodikë letrarë e studimorë; në mjaft botime konferencash shkencore; në borde këshillimore a si autor tekstesh shkollore.
Agron Tufa nuk mund t’i ikë kaq lehtë Shqipërisë, as Kosovës, as Maqedonisë, as Malit të Zi, as gjuhëve joshqipe, në të cilat është përkthyer vepra e tij letrare. Personalitete si ai e kanë, pra, të pamundur t’i ikin Shqipërisë.
Si i tillë, nuk ia vlen me u ndalë gjatë te puna e tij në krye të Institutit të Studimeve për Krimet dhe Pasojat e Komunizmit (ISPK), as te dhjetëra veprat e botuara nën logon e këtij Instituti. Këto janë punë që s’i bëri askush në këto tridhjetë vjet të paskomunizmit dhe gjasat janë të mos i bëjë dikush tjetër as në të ardhmen, duke përfshirë këtu edhe Akademinë e Shkencave apo ndonjë institucion tjetër, të cilët mbahen më këmbë prej taksave tona dhe e kanë detyrë të zbardhin periudha të caktuara historike të kombit.
Pikërisht për gjithë sa më sipër, Agron Tufa e ka të pamundur t’i ikë Shqipërisë, vendit të tij. Me veprat që ka shkruar gjer më tash, si dhe me angazhimin intelektual shumëpërmasor, ai ka lënë shenjën e vet të pashlyeshme në atdheun tonë e kudo ku flitet shqip, gjë që ia siguron praninë, edhe kur vetë është fizikisht i papranishëm.
Agroni, pra, nuk mund t’i ikë Shqipërisë. Atë e gjen kudo me veprën e tij. Pardje e hasa edhe në bibliotekën e Hamburgut, në Gjermani.
Qofsh me shëndet, kudo që të jesh, or mik!
